تَرَک پکن با تراشه نیمههادی، نه با بمب اتم
در سال‌های گذشته این اتفاق خوب بود. دولت‌‌‌ها فهمیدند که فناوری یک بازی با مجموع صفر نیست؛ چرا که نوآوری در یک مکان میتواند کل جهان را به جلو سوق دهد. این درک، ثبات ایجاد کرد. حمله به هر بخشی از زنجیره تامین نیمههادی پراکنده در سطح جهانی میتواند دنیا را به بن‌‌‌بست بکشاند. اما اکنون که ایالات‌متحده و چین درگیر جنگ سرد فناوری هستند، همه‌چیز تغییر کرده است. در این جنگ تراشه‌‌‌ها سلاح هستند. چین ده‌‌‌ها میلیارد دلار برای رسیدن به نخبه‌‌‌ترین تولیدکنندگان تراشه در چند دهه گذشته هزینه کرده است؛ رقابتی که در دوران ریاست‌جمهوری شی جین پینگ تشدید شده است. اما این توسعه متوقف شده است. یکی از تراشه‌‌‌سازان برجسته چین، «تسینگ‌‌‌هووا یونی‌‌‌گروپ»، ورشکست شده است. مردانی که این صنعت را اداره می‌کردند در یک تحقیق فساد بی‌‌‌پایان گرفتار شده‌‌‌اند و ایالات‌متحده قصد دارد دسترسی چین به فناوری‌‌‌های اساسی را که تولید تراشه را ممکن می‌کند، مسدود کند.
پل تریلو، کارشناس نیمههادی و معاون ارشد چین و سیاست فناوری در شرکت مشاوره آلبرایت استونبریج، به من گفت: «برنامه توسعه تراشه چین کاملا ترکیبی بوده است.» او ادامه داد: «این در مورد پول نیست. در حال حاضر چین سرشار از پول برای فناوری است، اما شما به افراد و مشتریان مناسب نیاز دارید که به شما اعتماد کنند. با پول نمی‌‌‌توانید همه‌چیز را بخرید.» پکن درک می‌کند که کنترل تولید تراشه‌‌‌های پیشرفته نه‌تنها اقتصاد آن را غنی می‌کند، بلکه نفوذ ژئوپلیتیک چین را تقویت می‌کند. از نظر شی، نیمههادیها و فناوری‌‌‌هایی که دستیابی به آنها را تسهیل می‌کنند، «میدان اصلی نبرد» در رقابت جهانی برای قدرت هستند. ایالات‌متحده می‌‌‌داند که اگر به چین اجازه دهد تولید تراشه‌‌‌های پیشرفته را کنترل کند، پکن ابزارهای موردنیاز برای تبدیل‌شدن به ابرقدرت برجسته جهان را در اختیار خواهد داشت. لیلاند میلر، موسس شرکت تحقیقاتی «چاینا بی‌‌‌اینگ بوک»، به من گفت که اگرچه واشنگتن تا حدی پکن را مهار کرده است، هیچ تضمینی وجود ندارد که رهبری آمریکا حفظ شود. او تاکید کرد: «هیچ‌چیز مهم‌تر از این نیست.»
اوج جهانی‌شدن
تراشه‌‌‌های نیمههادی فقط به فناوری امروزی نیرو نمی‌‌‌دهند، بلکه کلیدهای کوچکی هستند که نوآوری‌‌‌های بعدی جهان مانند محاسبات کوانتومی و هوش مصنوعی را پیش می‌‌‌برند. در حال حاضر، یک‌تراشه نمی‌‌‌تواند بدون کمک‌‌‌های موجود در سراسر جهان ساخته شود: «مواد شیمیایی از آلمان، ماشین‌آلات ژاپن و هلند و بسته‌بندی و آزمایش در چین و مالزی.» زنجیره تامین، محصول جهانی شدن است که با اعتماد و بازارهای سرمایه آزاد میسر شده است. اما بخش‌‌‌هایی از این زنجیره، حساس‌‌‌تر، ظریف‌‌‌تر و سودآورتر است. پیشرفته‌ترین تراشه‌‌‌ها -کوچک‌ترین تراشه‌‌‌ها با بیشترین قدرت پردازش- برای طراحی و ساخت به دانش بسیار تخصصی نیاز دارند. ماشین‌‌‌ها و کارخانه‌‌‌هایی که این تراشه‌‌‌ها را می‌‌‌سازند، به خودی خود شاهکارهای مهندسی هستند که برای توسعه، به ده‌‌‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند. بخش عمده‌ای از این تراشه‌‌‌های پیشرفته توسط شرکت‌های آمریکایی طراحی و در تایوان و کره‌‌‌جنوبی تولید می‌‌‌شوند.
گزارشی از گروه مشاوره بوستون در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که تایوان ۹۲درصد تراشه‌‌‌های ۱۰نانومتری یا کوچک‌تر را تولید می‌کند، در حالی که کره‌‌‌جنوبی ۸درصد دیگر را تولید می‌کند. شرکت تولید نیمههادی تایوان، «جواهر تاج‌تایپه»، قرار است تا پایان سال‌جاری تراشه‌‌‌های ۳نانومتری تولید کند، در حالی که سامسونگ کره‌‌‌جنوبی اخیرا تولید تراشه‌‌‌های ۳نانومتری خود را آغاز کرده است، اینتل در ایالات‌متحده نیز فاصله چندانی با آنها ندارد. شرکت نیمههادی پیشرو در چین، ادعا می‌کند که میتواند حداقل تراشه‌‌‌های ۷نانومتری بسازد؛ اگرچه تحلیلگران این ادعا را نادیده گرفته‌‌‌اند. سامسونگ و «تی‌‌‌اس‌‌‌ام‌‌‌سی» چهارسال پیش در کار تولید تراشه‌‌‌های ۷نانومتری بودند. کارشناسان به من گفتهاند که بدون اعتماد و همکاری سایر نقاط جهان -به‌ویژه ایالات‌متحده و متحدانش در آسیای شرقی- تقریبا غیرممکن است که پیشرفت‌‌‌هایی در فناوری نیمههادی ایجاد کنیم. دست چین برای تولید این تراشه‌‌‌ها زیر سنگ کشورهایی است که جزو دشمنان اصلی‌‌‌اش محسوب می‌‌‌شوند؛ اما این نکته را هم می‌‌‌داند که خطرات تسلیم‌شدن برای چین بسیار زیاد است.
چرا چین به چیپ‌‌‌ها نیاز دارد؟
اقتصاد چین بزرگ است؛ اما این کشور ثروتمند نیست. تولید ناخالص داخلی سرانه چین در سال ۲۰۲۱ درست پایین‌‌‌تر از آنتیگوا و باربودا و بالاتر از تایلند قرار داشت. این کشور بیش از یک‌دهه را صرف رشد اقتصاد خود از طریق توسعه زیرساخت‌‌‌های مبتنی بر بدهی کرده است؛ اما این استراتژی در حال کاهش بهره‌‌‌وری است و چین را با تعداد فزاینده‌‌‌ای از شرکت‌های زامبی‌‌‌دار بدهکار و شهرهای ارواح باقی گذشته است. پکن برای جلوگیری از گرفتار شدن در دام درآمد متوسط، باید شروع به توسعه مشاغل با ارزش بالاتر کند. به عبارت دیگر، چین به یک‌خط تجاری پرسودتر نیاز دارد؛ همان‌طور که کسی که بدهی کارت اعتباری دارد به افزایش حقوق نیاز دارد. با بازگشت به دوران مائوتسه تونگ، شی آینده کشور را در برنامه‌‌‌های توسعه صنعتی تحت رهبری دولت قرار داده است؛ به‌ویژه طرح «ساخت چین ۲۰۲۵». شی تاکید کرده است که کل کشور به رشد و توسعه «خط حیات فناوری» نیاز دارد و کشف چگونگی طراحی و ساخت تراشه‌‌‌ها در موفقیت این طرح نقش اساسی دارد.
شی از این فلسفه با پول نقد حمایت کرده است. از زمانی که او در سال ۲۰۱۲ رئیس‌‌‌جمهور شد، این کشور بیش از ۱۰۰میلیارد دلار در توسعه تراشه سرمایه‌گذاری کرده است. اما با عجله پکن برای رشد، سرازیر شدن پول نتایج ضعیفی را به همراه داشته است. پول به برندهای مد یا شرکت‌های ساختمانی که یک‌‌‌شبه تراشه‌‌‌ساز می‌‌‌شدند داده می‌‌‌شد تا مقداری پول نقد به دست آورند. دولت ده‌‌‌ها میلیارد دلار به ژائو ویگو، مدیرعامل شرکت تسینگ‌‌‌هووا یونی‌‌‌گروپ که در رسانه‌های چینی به «دیوانه نیمههادی» معروف است، اهدا کرد. اما پکن حالا مشکوک است که ژائو مانند یک ملوان مست، به ساحل برای خوش‌‌‌گذرانی رفته و کل پول‌‌‌هایش را به باد داده است و برای همین او اکنون تحت تحقیق و بازجویی است.
طرح ساخت چین ۲۰۲۵ هدفی را برای تراشه‌‌‌های ساخت داخل تعیین می‌کند تا ۷۰درصد از نیازهای نیمههادی چین را ظرف سه‌سال برآورده کند. با این حال، رسانه‌های دولتی گفتهاند که چین از سال ۲۰۱۹ تنها ۳۰درصد نیازهای خود را تامین می‌‌‌کرده است. محقق «آی‌سی‌اینسایت» این درصد را برای سال ۲۰۲۰ حتی کمتر و در حدود ۱۶درصد اعلام کرده است. تریلو به من گفت که چین در بخش‌‌‌هایی از زنجیره تامین نیمههادیها با «موانع کمتری» روبه‌‌‌روست؛ مانند طراحی تراشه‌‌‌ها؛ اما تصریح کرد که آنها در بخش تولید و ساخت تجهیزات، بسیار عقب هستند. او در این‌باره گفت: «شما نمی‌‌‌توانید آن را بدزدید؛ زیرا این مانند یک دستورالعمل مخفی آشپزی است که در کنار دانش‌‌‌های ضمنی بسیار حاصل می‌شود.»
