تغییرات پرشتاب تکنولوژی

به‌منظور بررسی این موضوع، باید به مسیری که بشر در سال‌های اخیر طی کرده است، توجه کنیم. در چند سال گذشته، موارد ارزشمند زندگی در حال انتقال به دنیای دیجیتال بوده‌‌‌اند. به عنوان مثال، کار کردن در کارخانه‌‌‌ها و شرکت‌ها به صورت دستی و کاغذی جای خود را به کار کردن با لپ‌‌‌تاپ‌‌‌ها و نرم‌‌‌افزارهای گوناگون داد؛ تبادلات مالی، امروزه بیشتر در بستر دیجیتالی صورت می‌گیرد تا به صورت نقدی؛ دوستی‌‌‌ها از همسایگی و هم‌‌‌محلی به دوستی‌‌‌های مجازی و براساس علایق و عقیده‌‌‌های مشترک تغییر کرده است (به‌واسطه نقش شبکه‌‌‌های اجتماعی در ارتباط بین افراد) یا بازی کردن که در گذشته‌‌ نه‌چندان دور به صورت فیزیکی و تحرکی بود، اکنون به طور قابل‌توجهی به گجت‌‌‌های دیجیتالی، از جمله کنسول‌‌‌ها، کامپیوتر و موبایل منتقل شده است. در زمینه هویت، اشخاص عقاید و علایق خود را در شبکه‌‌‌های اجتماعی بروز می‌دهند. پروفایل و مطالب به‌اشتراک گذاشته‌شده، هویت دیجیتال افراد را می‌‌‌سازد که امروزه بخشی از هویت واقعی است. این انتقال‌‌‌ها به دنیای مجازی می‌‌‌تواند نشانه‌‌‌ای باشد از اینکه متاورس ممکن است بسیار نزدیک باشد؛ جایی که در آن، فعالیت‌‌‌های بیشتری از دنیای فیزیکی به دنیای مجازی منتقل شود.

یکی دیگر از شواهدی که نشان می‌دهد متاورس می‌‌‌تواند بخش مهمی از آینده‌‌ اینترنت باشد و به زندگی بشر گره بخورد، فعالیت و موضع‌‌‌گیری شرکت‌های بزرگ در خصوص متاورس است. اکثر شرکت‌های بزرگ حوزه‌‌ تکنولوژی، نسبت به متاورس واکنش نشان داده و روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌اند. اهمیت این حوزه به‌قدری زیاد است که شرکت فیس‌بوک نام خود را به «متا» تغییر داد و مانند سایر شرکت‌ها، محصولات متاورسی خود را قبل از توسعه، به بازار معرفی کرد. فیس‌بوک به‌درستی متوجه این نکته شد که اگر به‌موقع به سمت متاورس حرکت نکند، پلتفرم‌‌‌های دیگری در آینده جای آن را خواهند گرفت و این شرکت همه‌‌ سرمایه‌‌ خود را از دست خواهد داد. شرکت‌های دیگر نیز برای کسب سود بیشتر در بازار آینده‌‌ متاورس، هم‌اکنون مشغول رقابت شده‌‌‌اند. به عنوان مثال، از آنجا که عینک واقعیت مجازی می‌‌‌تواند دروازه‌‌‌ای برای ورود به متاورس باشد، هریک از شرکت‌ها عینک‌‌‌های واقعیت مجازی/ افزوده مخصوص خود را توسعه داده‌اند، محصولات مختلفی در این حوزه را معرفی کرده‌اند و رویکرد خاصی را برای توسعه متاورس در پیش گرفته‌اند. با توجه به حرکت شرکت‌های بزرگی مانند فیس‌بوک (متا)، مایکروسافت، اپل، آمازون، انویدیا، اپیک و... که اکنون دنیای اینترنت را تسخیرکرده‌‌‌اند، می‌‌‌توان متاورس را محتمل‌‌‌ترین گزینه برای آینده‌‌ اینترنت دانست.

توجه به این نکته ضروری است که هیچ‌یک از این شرکت‌ها مالک متاورس نخواهند شد؛ همان‌طور که اکنون هیچ شرکتی مالک اینترنت نیست؛ بلکه آنها بازیگران بزرگ دنیای متاورس خواهند بود. هر یک از این شرکت‌ها با رویکردی متناسب با شرکت خود به توسعه متاورس پرداخته‌‌‌اند. به عنوان مثال، شرکت متا (فیس‌بوک سابق) در معرفی پلتفرم‌‌‌های متاورس خود، تمرکز ویژه‌‌‌ای به دورهمی‌‌‌های سه‌بعدی و سرگرمی دارد و قابلیت‌‌‌های جدیدی که شرکت متا اخیرا از متاورس خود منتشر کرده، موید این نکته است. اتاق‌‌‌های مجازی برای دورهمی و سرگرمی، ترجمه هم‌‌‌زمان برای راحت‌‌‌تر شدن ارتباط بین همه‌‌ مردم جهان و ویژگی‌‌‌های دیگر، نشان‌‌‌دهنده‌‌ تمرکز متا بر هدف اصلی شرکت خود است که ارتباط‌دادن کاربران و ایجاد سرگرمی در بستر فضای مجازی است. در مقابل، محصولات متاورسی که شرکت مایکروسافت معرفی کرده است، بیشتر جنبه‌‌ کاری دارند و توسعه محیط شغلی به شکل سه‌بعدی هستند. به عنوان مثال، محصول «مش» می‌‌‌تواند یک شرکت را به طور کامل به صورت سه‌بعدی شبیه‌‌‌سازی کند و فضا و محیط مخصوص کارکردن را به شرکت‌ها بفروشد. در مثالی دیگر، شرکت «انویدیا» که آن را بیشتر با ساخت پردازنده‌‌‌های گرافیکی می‌‌‌شناسند، در پروژه متاورس خود که «امنیورس» نام دارد، قصد دارد دوقلوی دیجیتال زمین را به صورت کاملا مشابه زمین بسازد و از آن برای توسعه ربات‌‌‌ها و شهر هوشمند استفاده کند. در واقع، ماموریت این شرکت‌ها عوض نشده و هرکدام از متاورس، به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد اهدافشان استفاده می‌کنند.

از طرف دیگر، توسعه محصولات سخت‌‌‌افزاری مرتبط با متاورس سرعت گرفته است. برخی کارشناسان رشد تولید و توسعه عینک‌‌‌های واقعیت مجازی/ افزوده را با نمودار رشد گوشی‌‌‌های هوشمند در سال‌های گذشته مقایسه می‌کنند و تخمین می‌‌‌زنند که کاربران واقعیت مجازی/ افزوده به صورت نمایی زیاد شده و مانند تلفن‌‌‌های همراه، جای خود را در بین مردم پیدا کنند.

این افزایش تولید نه صرفا از سمت تولیدکننده، بلکه با توجه به نیاز بازار شکل می‌گیرد. به عنوان مثال، ارتش آمریکا به یکی از بزرگ‌ترین مشتریان عینک‌‌‌های واقعیت‌افزوده تبدیل شده است؛ به طوری که در قراردادی ۲۲میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۸ با شرکت مایکروسافت، خریدار عینک‌‌‌های واقعیت مجازی این شرکت به صورت بلندمدت شد. جنبه‌‌‌های زیادی از زندگی بشر وجود دارد که می‌‌‌تواند با فناوری واقعیت مجازی یا واقعیت‌افزوده، بهبود پیدا کند و انسان‌‌‌ها سطح بالاتری از کیفیت را در این زمینه‌‌‌ها تجربه کنند. از مهم‌ترین این زمینه‌‌‌ها می‌‌‌توان آموزش، سرگرمی و فضای کاری عمومی را نام برد. به گفته‌‌ برخی کارشناسان، با حرکت شرکت‌های گوناگون و توسعه محصولات در زمینه متاورس، بازشدن راه این تکنولوژی به زندگی مردم حتمی است و اکنون تنها مساله‌‌ زمان مطرح است. فناوری‌‌‌های متنوعی در شکل‌دادن به محیط متاورس نقش دارند. فناوری‌‌‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین، واقعیت مجازی/ افزوده، بستر ساخت مدل‌‌‌های سه‌بعدی و... همه مواردی از این دست هستند. چگونگی استفاده از این فناوری‌‌‌ها می‌‌‌تواند محیط‌‌‌های مجازی بسیار متفاوت و متنوعی را خلق کند. یکی از دلایل نداشتن تعریف دقیق از متاورس همین است. به دلیل گستردگی و تنوع محصولات حول ایده‌‌ متاورس، پیدا کردن تعریفی که بتواند همه‌‌ این ایده‌‌‌ها را در خود جای دهد و معرف این دنیای جدید باشد، سخت است. در آینده باید دید که کدام‌یک از این ایده‌‌‌ها می‌‌‌تواند سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد و تصویر اصلی ما از متاورس را بسازد.

در این بین، نادیده‌انگاری یا کم‌توجهی به این فناوری در کشور می‌تواند علاوه بر سهم ناچیز ایران از اقتصاد بالای این فناوری، زمینه لازم برای سیاستگذاری در این حوزه را نیز سخت کند. از این رو لازم است تا با انجام اقدامات به‌موقع، مانند تاسیس شتاب‌دهنده فناوری‌های مرتبط با متاورس، حمایت از فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه هوش مصنوعی و دارنده فناوری‌‌‌های مرتبط با متاورس و نگارش و اجرای برنامه اقدام ملی، زمینه توسعه این فناوری را در کشور، همگام با جهان فراهم کرد.