مختصات ذوالجنبتین

قربان برارنیا ادبی کارشناس بازار سرمایه موسسات تامین سرمایه، نه شرکت سرمایه‌گذاری هستند و نه بانک. در واقع، تامین سرمایه، معادل «بانکداری سرمایه‌گذاری» (Investment Banking) و به مفهوم تامین مالی شرکت‌ها و پروژه‌‌‌های صنعتی و ساختمانی از طریق انتشار اوراق بهادار، اعم از سهام، اوراق مشارکت، صکوک و صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.

نیاز به حضور و فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه، از زمان توسعه بازار سرمایه در دهه ۸۰ محسوس بوده است، به همین دلیل، در آن دوران برخی شرکت‌ها تلاش کردند، به صورت غیر‌رسمی، خدمات مربوط به شرکت‌های تامین سرمایه را به فعالان بازار ارائه دهند، اما به دلیل مشکلات قانونی و مهیا نبودن زیرساخت‌‌‌ها، عملا تا تصویب قانون بازار اوراق بهادار، نهادی با کارکردهای مشابه تامین سرمایه‌‌‌ها ایجاد نشد. در این میان، نخستین شرکت تامین سرمایه، مجوز تاسیس خود را در سال ۱۳۸۶ از شورای عالی بورس دریافت کرده و از سال بعد، فعالیت خود را آغاز کرد.

همان‌طور که عنوان شد، وظیفه اصلی شرکت‌های تامین سرمایه، کمک به ناشران اوراق بهادار برای تامین منابع مالی موردنیاز به‌منظور گسترش فعالیت‌‌‌های عملیاتی است. به عبارت دیگر، فعالیت اصلی این موسسات در حوزه مالی شرکتی تعریف می‌شود؛ هرچند این شرکت‌ها خدمات متنوعی در حوزهای دیگر، از جمله معاملات اوراق بهادار، مدیریت دارایی و اصلاح ساختار مالی شرکت‌ها ارائه می‌کنند. به عبارت دقیق‌تر، شیوه‌‌‌های مختلفی برای تامین مالی وجود دارد که موسسات تامین سرمایه از طریق آن، منابع موردنیاز برای فراهم‌کردن نقدینگی و سرمایه در گردش طرح‌‌‌ها را تجهیز می‌کنند که از آن جمله می‌توان، به تامین مالی از روش فروش سهام و اوراق بهادار اشاره کرد.

موسسات تامین سرمایه، در کنار بانک‌های تجاری قرار می‌‌‌گیرند. بانک‌های تجاری از طریق سپرده‌‌‌گذاران، مشتریان و حساب‌‌‌های پس‌‌‌انداز، اقدام به اعطای تسهیلات می‌کنند، در حالی که موسسات تامین سرمایه فاقد نقدینگی برای اعطای وام‌‌‌های نقدی هستند.

 این موسسات، به عنوان واسطه عمل می‌کنند و فروشندگان سهام را به خریداران آن متصل می‌کنند. در واقع، شرکت‌هایی که می‌‌‌خواهند از روشی غیر از اخذ وام، تامین مالی کنند، به سراغ این موسسات می‌‌‌روند، به همین دلیل نقش این موسسات در اقتصاد، بسیار حائز اهمیت است.

شرکت‌های تامین سرمایه، در واقع واسطه‌‌‌هایی هستند که در بازار سرمایه حضور دارند و فعالیت‌‌‌های متنوعی در این حوزه انجام می‌دهند؛ اعم از کارگزاری، معامله‌‌‌گری، بازارگردانی، سبدگردانی، مشاوره سرمایه‌گذاری، پذیره‌نویسی، تعهد پذیره‌نویسی، ارزیابی ریسک مالی، افزایش سرمایه و مشاوره برای تحصیل و اکتساب شرکت‌ها. شرح این وظایف در بند «۱۸» ماده «یک» قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی آمده است.

شرکت‌های تامین سرمایه، در واقع بومی‌شده بانک‌های سرمایه‌گذاری هستند که در سراسر دنیا وجود دارند و به‌عنوان یکی از بخش‌‌‌های سیستم بانکداری فعالیت می‌کنند. اما نکته حائز اهمیت، این است که در ایران، این بخش‌ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار هستند و فعالیتشان را به صورت مستقل انجام می‌دهند. سه وظیفه اصلی شرکت‌های تامین سرمایه، شامل کمک به تامین مالی شرکت‌ها، مدیریت دارایی‌‌‌ها و مشاوره سرمایه‌گذاری است. همان‌طور که پیش از این گفتیم، شرکت‌های تامین سرمایه، واسطه‌‌‌هایی هستند که خدمات متنوعی را به شرکت‌ها ارائه می‌دهند.

یکی از این خدمات، تامین مالی شرکت‌هاست؛ به این صورت که اگر یک شرکت خصوصی یا دولتی به دنبال تامین منابع مالی خود باشد، می‌تواند از این شرکت‌ها کمک بگیرد. به عبارت دقیق‌تر، شرکت تامین سرمایه با انتشار اوراق بهادار مربوط به این شرکت‌ها در بازار سهام، سرمایه‌ را جذب و در اختیار شرکتی که نیاز به تامین مالی دارد، قرار می‌دهد؛ بنابراین آنها را نمی‌توان شبیه به بانک یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری دانست.

شرکت‌هایی که نیاز به منابع مالی دارند، به عنوان ناشران اوراق بهادار شناخته می‌‌‌شوند و شرکت‌های تامین سرمایه به عنوان واسطه، این اوراق بهادار را در اختیار سرمایه‌گذاران می‌‌‌گذارند و وجوه جمع‌آوری‌شده را به ناشر اوراق می‌دهند.  از سوی دیگر، چنانچه شرکتی بخواهد وارد بورس شود و سهامش را به صورت عرضه اولیه ارائه کند، شرکت‌های تامین سرمایه، تمام مراحل ثبت و اخذ مجوزهای لازم را انجام می‌دهند. در مجموع می‌توان گفت، این شرکت‌ها نقش مهمی در جذب منابع مالی و هدایت آن به سمت فعالیت‌‌‌های مولد اقتصادی دارند.

یکی از کارهایی که شرکت‌های تامین سرمایه انجام می‌دهند، مدیریت دارایی‌‌‌های شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری (Mutual Funds) است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. در واقع، شرکت‌های تامین سرمایه با داشتن دانش، تجربه و متخصصان حوزه بازارهای مالی می‌توانند مدیریت دارایی شرکت‌ها و صندوق‌ها را به دست بگیرند و با توجه به استراتژی‌‌‌های مالی متنوعی که دارند، پربازده‌‌‌ترین سرمایه‌گذاری‌‌‌ها و کمترین هزینه را داشته باشند.

شرکت‌های تامین سرمایه، تخصص و مهارت‌‌‌هایی دارند که بر اساس آنها به جز تامین مالی شرکت‌ها می‌توانند خدمات مشاوره‌‌‌ای هم ارائه دهند. شرکت‌ها با استفاده از مشاوره آنها می‌توانند، مسیر درستی در پیش بگیرند و قیمت‌ مناسبی برای سهام خود تعیین کنند و به حداکثر سود برسند. همچنین به صورت طولانی‌مدت در کنار شرکت‌ها باشند و منابع مالی و امور سرمایه‌گذاری آنها را مدیریت کنند تا بتوانند در جای درستی استفاده کنند و بازدهی خوبی را به دست آورند.

از سوی دیگر، بر اساس دستورالعمل‌‌‌های پذیرش بورس و فرابورس، نقش مشاوران پذیرش، راهنمایی ناشر و همچنین تهیه مدارک و مستندات موردنیاز برای پذیرش است. این خدمت از طریق نهادهای مالی دیگر از جمله شرکت‌های کارگزاری قابل عرضه است. اما موقعیت ممتاز شرکت‌های تامین سرمایه در این حوزه، امکان ارائه خدمات تکمیلی از جمله، ارزش‌‌‌گذاری سهام، بازاریابی و در نهایت تعهد پذیره‌نویسی سهام است که می‌تواند نقش عمده‌‌‌ای در موفقیت هر عرضه اولیه بازی کند.