مقصر اصلی ریزش !
البته باید عنوان کرد که این سوءبرداشت‌ها و اشتباهات تصمیم‌گیری در بسیاری از بورس‌ها و بازارهای سرمایه‌گذاری دنیا اتفاق می‌افتد و شرایط بغرنج، تصمیمات غلط را به‌دنبال دارد. نمونه این موارد و تصمیمات اشتباه را در سال گذشته بسیار شاهد بودیم. ممنوعیت معاملات الگوریتمی، ممنوعیت سفارش‌های پنهان، ممنوعیت و ایجاد محدودیت در خرید و فروش‌های روزانه، مسدود کردن کدها، ابطال معاملات، ممنوعیت فروش سهام از سوی حقوقی‌ها، ایجاد دامنه نامتقارن و چندین تصمیم دیگر از جمله موارد اشتباهی بود که در سال ۹۹ از سوی سیاست‌گذاران بازار سرمایه رخ داد. به هر حال دغدغه همزمان نهاد ناظر درخصوص وضعیت بازار، وضعیت سهامداران خرد و روند معاملات منجر به اخذ چنین تصمیماتی شد.
در این میان همان‌طور که عنوان شد یکی از موارد ممنوعیت معاملات الگوریتمی بود؛ در آن برهه از زمان که بازار دچار ریزش شده بود، سیاست‌گذاران به‌دنبال یافتن مقصر بودند و یکی از این مسائل معاملات بر پایه الگوریتم بود. به‌طوری‌که در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی این شائبه خبرساز شد که هدف اصلی افرادی که از معاملات الگوریتمی استفاده می‌کنند، جذب منابع جدید ورودی به بازار است. سفته‌بازی، نوسان‌گیری و استفاده از منابع بیت‌المال و اشخاص حقیقی از جمله اهداف این گروه از معامله‌گران برشمرده شد. در این میان معتقدم که سازمان بورس نیز یک تصمیم شتاب زده‌ای گرفت و معاملات الگوریتمی را متوقف کرد که بعید می‌دانم کار کارشناسی خاصی نیز برای اخذ چنین تصمیم مهمی انجام شده باشد.
در آن زمان عمده معاملات الگوریتم در اختیار بازارگردان‌ها بود و اشخاص حقیقی و حقوقی استفاده چندانی از این ابزار نداشتند. به این ترتیب بزرگ‌ترین ضربه از چنین تصمیمی به بازارگردان‌ها وارد شد. از آنجا که بازارگردان‌ها تعهد دارند که همزمان خرید و فروش سهم را مدیریت کنند، حذف چنین ابزاری سبب شد تا بازارگردان‌ها نتوانند ایفای تعهدات خود را به درستی و با سرعت بالا انجام دهند.
حال شاهد بازگشت معاملات الگوریتمی به بازار سرمایه هستیم. تصمیمی که از ابتدای اردیبهشت 1400 مبنی بر مجاز شدن معاملات الگوریتمی از سوی نهاد ناظر بازار اعلام شد. انتظار فعالان بازار سرمایه بر این بود که شروع مجدد معاملات الگوریتمی با قواعد و قوانین آسان‌تری همراه باشد و API معاملاتی در اختیار همگان قرار گیرد. چون حق معامله‌گران حقیقی و حقوقی استفاده از چنین ابزاری است. سازمان بورس نه تنها باید این ابزار را در اختیار تمامی سرمایه‌گذاران قرار دهد، بلکه باید به‌صورت رایگان یا حتی ارزان در دسترس معامله‌گران باشد. اما شاهد هستیم که چندین شرط به این معاملات افزوده شده که معاملات الگوریتمی را با توسعه کمتری همراه خواهد ساخت.
هر چند انتظار می‌رود که آغاز مجدد معاملات الگوریتمی تاثیر چندانی بر روند صعودی یا نزولی بازار سهام نداشته باشد، اما تنها تاثیر مثبت این امر را می‌توان در روان شدن معاملات و تسهیل کارکرد بازارگردان‌ها دانست.
