تبدیل تهدید به فرصت

برایان آرمسترانگ د کانورسیشن اقتصاد دیجیتالی اخیرا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و برای آینده آن و تاثیراتی که بر جنبه‌های گوناگون زندگی انسان‌ها دارد سناریوهایی مطرح شده است. برخی تحلیلگران نسبت به از میان رفتن فرصت‌های شغلی به‌دلیل اتوماسیون هشدار داده‌اند و برخی درباره قابلیت‌های فناوری دیجیتال پرسش‌هایی مطرح کرده‌اند. از سوی دیگر این پرسش مطرح است که آیا اقتصاد دیجیتالی آنچه که مردم بیشترین نیاز را به آن دارند تامین خواهد کرد؟ به‌رغم تعاریف و توصیف‌های گوناگون که درباره اقتصاد دیجیتالی مطرح شده است، توضیحی جامع از آنچه اقتصاد دیجیتالی واقعا هست وجود ندارد. همچنین درباره علت اهمیت آن نظرات گوناگونی ارائه شده است.

اقتصاد دیجیتالی، تاثیر فناوری دیجیتال بر الگوهای تولید و مصرف است. این شامل نحوه تولید کالا و خدمات، بازاریابی و داد و ستد آنها و نیز نحوه پرداخت است. اقتصاد دیجیتالی از دهه ۱۹۹۰ یعنی زمانی که بر اثرات اینترنت بر اقتصاد تمرکز شده بود مطرح شد. سپس حوزه شمول آن به شرکت‌های جدید که در زمینه فناوری دیجیتال فعالیت می‌کنند و تولید فناوری‌های جدید گسترش یافت. امروزه اقتصاد دیجیتال شامل گستره‌ای وسیع از فناوری‌ها و کاربردهای آنهاست: هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، واقعیت مجازی، محاسبات ابری، روبوتیکس و خودروهای خودران جزو این فناوری‌ها هستند. امروزه این باور وجود دارد که اقتصاد دیجیتالی شامل تمامی بخش‌های اقتصاد است که در آنها از تحولات فناوری استفاده می‌شود و تحت تاثیر این عامل، بازارها، مدل‌های تجاری و عملیات‌های معمول متحول می‌شوند. بنابراین اقتصاد دیجیتال شامل فناوری سنتی، رسانه‌ها، بخش‌های ارتباطی و بخش‌های جدید دیجیتالی است. تجارت الکترونیک، بانکداری دیجیتال و حتی بخش‌های سنتی نظیر کشاورزی، معدن و تولید که از به‌کارگیری فناوری‌های نوظهور تاثیر می‌پذیرند جزو این بخش‌ها هستند.

کاملا ضروری است اثرات فناوری‌ها بر بخش‌های مختلف اقتصاد و زندگی انسان‌ها درک شود. اقتصاد دیجیتال به‌زودی به اقتصاد معمول و فراگیر تبدیل خواهد شد. من در تحقیقاتی که درباره تاثیر گسترش فناوری دیجیتال بر اقتصادی نظیر آفریقای جنوبی انجام شد مشارکت داشتم. به‌طور خاص بر اثر این عامل بر ایجاد فرصت‌های اقتصادی تمرکز شد. اما قدم نخست شفاف‌سازی معنای این عامل چندوجهی است.

در مرکز اقتصاد دیجیتالی، «دیجیتال کور» digital core قرار دارد که شامل تامین‌کنندگان فناوری‌های فیزیکی نظیر نیمه‌هادی‌ها، پردازشگرها، کامپیوتر‌ها و تلفن‌های هوشمند، نرم‌افزار و الگوریتم‌ها و زیرساخت‌هایی است که این تجهیزات از آنها استفاده می‌کنند نظیر شبکه‌های اینترنتی و مخابراتی.

در جایگاه بعدی، ارائه‌کنندگان دیجیتال قرار دارند. آنها از این فناوری‌ها برای ارائه محصولات و خدمات دیجیتال نظیر پرداخت موبایل، پلت‌فرم تجارت الکترونیک یا راه‌حل‌های آموزش ماشین استفاده می‌کنند. در جایگاه سوم کاربران دیجیتال قرار دارند. اینها شامل سازمان‌هایی هستند که از محصولات و خدمات ارائه‌کنندگان دیجیتال برای متحول کردن کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند: بانک‌های مجازی، رسانه‌های دیجیتال و خدمات دولت الکترونیک جزو این گروه هستند.

حال این سوال مطرح است که تفاوت بین اقتصاد دیجیتال و اقتصاد سنتی در چیست؟ نخست آنکه فناوری‌های دیجیتال به شرکت‌ها امکان می‌دهد فعالیت‌های شان را کارآتر، با هزینه کمتر و متفاوت انجام دهند. فناوری‌های دیجیتال همچنین فرصت‌های بسیار متنوع در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند. برای مثال اپلیکیشن‌های ناوبری می‌توانند سریع‌ترین و امن‌ترین راه را برای انتقال کالا به سمت مشتری‌ها ارائه کنند. دومین تفاوت این است که فناوری‌های دیجیتال سبب ظهور ساختارهای کاملا جدید بازار می‌شوند. در این ساختارها، هزینه‌های تراکنش‌ها تقریبا صفر است. بهترین مثال این مورد، پلت‌فرم‌های دیجیتال نظیر آمازون، اوبر و ایر بی‌ان‌بی است. این شرکت‌ها فعالان بازار را در یک دنیای مجازی به هم متصل می‌کنند، بهترین قیمت‌ها را ارائه می‌دهند و از این طریق بین غریبه‌ها اطمینان به وجود می‌آورند. سومین تفاوت این است که اقتصاد دیجیتال با حجم عظیمی از داده‌ها کار می‌کند و نیز در این اقتصاد، حجمی عظیم از داده‌ها به وجود می‌آید. اقتصاد دیجیتال در مسیر گسترش حرکت می‌کند و واقعیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.