موضع نرم «یلن» در برابر چین
یلن در گذشته درباره رویههای صنعتی چین ابراز نگرانی کرده بود. موضعگیری او در قبال چین خیلی مشخص نیست، اما وی همواره از تجارت باز و سیستم تجاری بینالمللی حمایت کرده است و این نشان میدهد یلن مثل بسیاری از اعضای تیم اقتصادی دولت بایدن، رویکرد نرم تری در قبال چین خواهد داشت. یکی از مذاکرهکنندگان تجاری پیشین کاخسفید میگوید: «اگر به پیشینه فعالیتها و دیدگاههای یلن نگاه کنید میبینید او در مقایسه با اکثر افراد در دولت ترامپ، در قبال چین موضع ملایمتری دارد. به عقیده من دولت آقای بایدن مایل است به گفتوگو اولویت دهد و سعی خواهد کرد از تنشها کاسته شود. در این میان باید دید یلن چه نقشی بازی خواهد کرد.»
با آنکه وضعیت اقتصاد آمریکا و جهان نسبت به سال قبل خیلی تغییر کرده و ممکن است دیدگاههای یلن درباره بهترین روشها برای کمک به اقتصاد و تعامل با جهان مانند سالهای گذشته نباشد اما بررسی نظرات او در قبال سیاستهای حمایت گرایانه، رفتار با چین و... تا اندازه زیادی نشان خواهد داد در دولت بعدی آمریکا او چه گرایشهایی به نمایش خواهد گذاشت. در ادامه به برخی از اظهارنظرهای او اشاره میکنیم.
نخستین موضوع حمایت گرایی آمریکاست. یلن ژوئن سال ۲۰۱۸ یعنی چهار ماه پس از آنکه از ریاست بانکمرکزی آمریکا برکنار شد نسبت به روندهایی که در دولت ترامپ دنبال میشود ابراز نگرانی کرد. از دید او آمریکا در دوره ریاستجمهوری ترامپ درحال فرو رفتن در خود و دور شدن از سیستم قانون مدار و چندجانبهگراست. او گفته بود: «شاهد نادیده گرفته شدن اصولی هستیم که آمریکا از آنها حمایت کرده است و همچنین آمریکا درحال خروج و دوری از نهادهایی است که در دوران پس از جنگ جهانی دوم ایجاد کرده است. مقاومت در برابر حمایتگرایی و پشتیبانی عمیق از یک سیستم قانونمحور و چندجانبه همان چیزی است که ایالاتمتحده دنبال کرده و زمینه را برای تقویت و موفقیت یک سیستم بینالمللی با آن ویژگیها فراهم کرده است. اما درحالحاضر آمریکا درحال دور شدن از این سیستم است و تمایلی به حمایت از آن ندارد.»
دولت آمریکا سال ۲۰۱۸ تعرفههایی بر شرکای تجاری این کشور نظیر کانادا، چین و اتحادیه اروپا اعمال یا تهدید کرد که اعمال خواهد کرد. ترامپ اغلب اوقات به شکل یکجانبه و با دور زدن نهادهای بینالمللی نظیر سازمان تجارت جهانی، تعرفه اعمال کرده است. او سازمان تجارت جهانی را یک سازمان ناقص توصیف و تهدید کرده بود که آمریکا از آن خارج خواهد شد. یلن سال ۲۰۱۸ گفته بود: «برخی موضوعهای جدی در ارتباط تجاری آمریکا با چین و احتمالا با اروپا وجود دارد اما ما همواره با در نظر گرفتن اصول سازمان تجارت جهانی و اصول دیرینه تجارت، با این موضوعها برخورد کردهایم. بسیار نگرانکننده است که میبینیم آمریکا رویکرد یکجانبه اتخاذ میکند و اقدامات آن بدون در نظر گرفتن قوانین بینالمللی و به شکل یکجانبه است.»
دومین موضوع، نگرانیها درباره چین است. یلن تاکنون توضیحات زیادی درباره رویکرد خود در قبال مذاکرات با چین ارائه نکرده اما در موقعیتهای مختلف بهوجود مسائل تنشزا در روابط تجاری دو کشور اشاره کرده است. ماه ژانویه در اجلاس مالی آسیا که در هنگکنگ برگزار شد یلن هشدار داد که حل مسائلی نظیر حمایت دولت چین از شرکتهای دولتی این کشور و رقابت آمریکا و چین درحوزه فناوری کاملا دشوار خواهد بود. او گفت: «این مسائل تبعات بسیار بزرگی برای اقتصاد جهان خواهد داشت. دو کشور اگر نتوانند به نظرات و دیدگاههای مشترک برسند به پیشرفت درحوزه فناوری لطمه وارد خواهد شد و جهان به دو گروه رقیب تقسیم میشود. در این حالت تجارت و یکپارچگی بینالمللی با مانع مواجه خواهد شد.»
یلن در نشست بانک جهانی در ماه فوریه تاکید کرد که نگرانیهای منطقی درباره روابط تجاری آمریکا و چین بهوجود آمده است. انتقال اجباری فناوری به چین از سوی شرکتهای خارجی که میخواهند در این کشور فعالیت کنند و سرقت داراییهای معنوی، جزو مسائل نگرانکننده هستند. انتظار میرود یلن در جایگاه وزیر دارایی آمریکا به اینگونه مسائل که سبب تنش در روابط دو کشور شده توجه ویژه داشته باشد.
سومین موضوع، تعرفههایی است که از سوی آمریکا بر کالاهای صادراتی چین اعمال شده است. یلن معتقد است نگرانیهای آمریکا درباره سیاستهای چین منطقی است اما بهنظر میرسد او درباره موثر بودن اعمال تعرفه برای تحقق اهداف آمریکا تردید دارد. او در نشست بانک جهانی به این موضوع اشاره کرد که اگر هر دو کشور بتوانند از طریق فاز نخست توافق تجاری به آشتی برسند این آشتی برای اعتماد تجاری مفید خواهد بود اما واقعیت این است که توافق فاز نخست سبب از بین رفتن تعرفهها نشده است و این برای شرکتهای آمریکایی مضر است. از دید یلن، اعمال تعرفه بر کالاهای صادراتی چین به آمریکا سبب افزایش رقابتپذیری شرکتهای آمریکایی و ایجاد فرصتهای شغلی در بخش تولید کارخانهای این کشور نشده است. از سوی دیگر، تعرفهها سبب شده از تولیدکنندگان آمریکایی تا اندازهای حفاظت شوند اما تعرفهها بر کالاهای واسطهای اعمال شده که شرکتهای آمریکایی برای فعالیت خود به آنها نیاز دارند.
در مجموع، به نظر یلن، تعرفهها کمکی به بخش اشتغال در آمریکا نکرده است. به این ترتیب انتظار میرود در دولت بعدی آمریکا، رویکرد مذاکره با چین در اولویت قرار گیرد و تاکید کمتری بر اعمال تعرفه باشد. نکته مهمی که باید به آن اشاره شود این است که جو بایدن در مصاحبه با روزنامه نیویورکتایمز گفته است پس از استقرار در کاخسفید فورا تعرفههای کنونی بر کالاهای صادراتی چین را لغو نخواهد کرد. او در عوض قصد دارد ابتدا توافق کنونی بین دو کشور را بررسی و یک استراتژی هماهنگ و یکپارچه با همراهی همپیمانهای سنتی آمریکا در اروپا و آسیا تدوین کند. بایدن گفته است: «بهترین استراتژی در قبال چین آن است که تمامی همپیمانهای آمریکا در آن حضور داشته باشند. در هفتههای اول دوران ریاستجمهوری، تلاش برای هماهنگکردن مواضع آمریکا با کشورهای همپیمان اولویت بالایی برای من خواهد داشت.» از دید توماس فریدمن، چین از آمریکایی که بهدنبال شکلدهی به یک ائتلاف علیه این کشور است استقبال نخواهد کرد.
در دوران ریاستجمهوری ترامپ روابط بین چین و آمریکا پرتنش شده است. این دو کشور که بزرگترین اقتصادهای جهان هستند در سالهای اخیر بر سر تجارت و فناوری دچار اختلاف شدهاند و این اختلاف زیانهایی به اقتصاد جهان وارد کرده است. توافق تجاری صرفا از افزایش تعرفهها جلوگیری کرده است. دیدگاه بایدن این است که تصویب برنامه حمایتی جدید اولویت بالا دارد اما او همچنین گفته است تلاش خواهد کرد برای اعمال فشار بر چین، اتفاقنظر بین دو حزب ایجاد کند.