برندگان بحران بزرگ
بانک مریل‌لینچ در گزارشی که به تازگی منتشر کرده آورده است: «در وضعیت بی‌سابقه‌ای که در حوزه مازاد عرضه نفت به وجود آمده، برخی بخش‌های صنعت نفت، برخی کشورهای تولید‌کننده این ماده خام و شرکت‌های ملی نفت در آنها، وضعیت بهتری نسبت به دیگران دارند.» درست شبیه هر وضعیت بحرانی در بازارهای مختلف، وضعیت بحرانی در بازار نفت نیز برنده‌ها و بازنده‌هایی دارد. در ادامه به این موضوع اشاره می‌کنیم. تولیدکنندگان نفت عضو اوپک که در داخل ظرفیت مناسب پالایش نفت ندارند و با کشورهای وارد‌کننده این ماده خام قراردادهای بلندمدت منعقد نکرده‌اند بیشترین لطمه را از تحولات اخیر در بازار نفت متحمل خواهند شد. بانک‌مریل‌لینچ معتقد است آنگولا، نیجریه و عراق جزو این کشورها هستند.
عراق که دومین تولید‌کننده بزرگ نفت عضو اوپک است بخش اعظم نفتی را که تولید می‌کند می‌فروشد. البته عربستان هم چنین وضعیتی دارد اما در سال‌های اخیر این کشور که بزرگ‌ترین صادر‌کننده، نفت در جهان است قراردادهای بزرگی با چین منعقد کرده، در نتیجه تقاضا برای نفت عربستان از سوی چین که بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت است برای بلندمدت تضمین شده است. بنا به تخمین‌های بانک مریل‌لینچ درباره ظرفیت پالایش اعضای اوپک و سهمیه تولید هر یک در ماه آینده میلادی و ماه بعد از آن، کل ظرفیت داخلی پالایش اعضای اوپک نصف میزان تولید آنهاست. با توجه به اینکه میزان پایبندی آنها به کاهش عرضه در یک چنین توافق‌هایی هیچ گاه ۱۰۰ درصد نبوده است تولید نفت آنها احتمالا بیش از دو برابر کل ظرفیت پالایش این کشورها خواهد بود.
کشورهایی که با خریداران قراردادهای بلندمدت عرضه دارند نسبت به کشورهایی که چنین قراردادهایی ندارند در وضعیت بهتری هستند. دسته دوم کشورها عموما به فروش نقد وابسته هستند. کشورهایی با سهم بالاتر فروش نقد نفت، بیش از دیگر کشورها فشار حاصل از کاهش ظرفیت ذخیره را احساس خواهند کرد، زیرا به‌دلیل مازاد عظیم عرضه، پالایشگاه‌ها تلاش می‌کنند حتی از عمل به برخی بندهای قراردادهای بلندمدت با فروشنده‌ها شانه خالی کنند چه برسد به اینکه بخواهند محموله‌های بدون قرارداد را بپذیرند. در بین شرکت‌ها، آن دسته که دارای ذخیره پایین‌دستی هستند، حداقل پالایشگاه‌هایی دارند که می‌توانند نفت خود را برای آنها بفرستند. البته در حال حاضر وضعیت بخش پایین‌دستی بسیار بد است؛ زیرا تقاضا برای بنزین، دیزل و سوخت هواپیما در تمام نقاط جهان در حال کاهش است. توزیع‌کنندگان فرآورده‌های تصفیه شده بیشترین لطمه را متحمل می‌شوند، زیرا مصرف بنزین در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت است به شدت کاهش یافته است.
و اما برنده‌های این شرایط چه کسانی هستند؟ بزرگ‌ترین برنده در وضعیت کنونی بازار، صاحبان ظرفیت ذخیره، چه روی دریا و چه در خشکی هستند. در هفته‌های اخیر ظرفیت ذخیره ارزشمندترین «کالا» در بازار انرژی بوده، زیرا تقاضا به شدت کاهش یافته و عرضه در حال افزایش بوده است. در بخش دریایی، معامله‌گران به دنبال رزرو ظرفیت ذخیره شناور هستند و نرخ‌های حمل و نقل برای سوپرتانکرها به شدت افزایش یافته است. در واقع هزینه ذخیره در حال بالا رفتن است. مانند هزینه چارتر کردن نفتکش برای ذخیره نفت در دریا برای فروش در آینده یعنی زمانی که معامله‌گران انتظار دارند تقاضا بالا رود. همه‌گیری ویروس کرونا در هفته اخیر تحولات بسیار بزرگی در صنعت نفت و صنایع وابسته به آن به وجود آورده و این تحولات برای مدت‌های طولانی باقی خواهد ماند اما پس از کاهش شدت بحران و شروع فعالیت‌های اقتصادی به تدریج بر مصرف نفت افزوده می‌شود. تا آن زمان صنعت نفت جهان باید با موضوعاتی نظیر کاهش شدید یا به پایان رسیدن ظرفیت ذخیره دست‌و‌پنجه نرم کند.
آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است به رغم توافق اخیر بر سر کاهش عرضه نفت، در هفته‌های آینده میزان استفاده از ظرفیت ذخیره به اوج می‌رسد. در گذشته هرگز این صنعت تا این حد به مرزهای ظرفیت ذخیره خود نزدیک نشده بود. در ایالات متحده احتمالا طی سه هفته آینده ظرفیت ذخیره نفت به پایان خواهد رسید و با توجه به اینکه بعید است وضعیت مصرف نفت تا آن زمان تغییر کند شرایط بسیار دشوار خواهد شد. اما به‌دلیل افت شدید قیمت‌ها، طی هفته‌های آینده تعداد بسیار زیادی از شرکت‌های نفتی تولید‌کننده نفت شیل مجبور خواهند بود فعالیت خود را متوقف کنند. از پیش این شرکت‌ها تحت فشار حاصل از سقوط قیمت‌ها بوده‌اند و اکنون فشار شدیدتر شده است. در این میان توافق اوپک پلاس و دیگر کشورها برای کاهش تولید تفاوتی در شرایط بازار پدید نیاورده است. تعدادی از شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده نفت در آمریکا و کانادا در مسیر کاستن از تولید نفت حرکت خواهند کرد. باید دید میزان کاهش چقدر خواهد بود. پیش‌بینی شده کاهش تقاضا برای نفت در سه ماهه کنونی ۳۰ میلیون بشکه است. اگر کل کاهش عرضه به این رقم نزدیک شود قیمت‌ها حمایت خواهد شد. در سه ماهه کنونی و سه ماه آینده وضعیت بازار نفت همچنان بد خواهد بود. میزان بالای مازاد عرضه سبب می‌شود کاهش تولید از سوی اوپک پلاس نتواند تغییر محسوسی در بازار به وجود آورد. در این میان صاحبان ظرفیت ذخیره، بزرگ‌ترین برندگان در این شرایط وخیم بازار نفت هستند.
