۴ گزینه در برابر آمریکا
در آخرین گزارش رسمی منتشره در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸ و با وجود پیش‌بینی‌های گسترده مبنی بر اعلام خروج آمریکا از برجام، ترامپ با این تهدید که این آخرین‌بار اعلام پایبندی آمریکا به برجام است، کنگره و متحدان اروپایی را تهدید کرد اگر برجام مطابق میل آمریکا اصلاح نشود در ۱۲ می ایالات‌متحده رسما از برجام خارج خواهد شد. در طول ۳ ماه گذشته نیز دولتمردان و مشاوران ترامپ نیز به کرات از عزم مصمم ترامپ برای خروج از برجام خبر داده‌اند. در کنار این مواضع اعلامی، تغییرات و جابه‌جایی‌های گسترده در تیم امنیتی و سیاست خارجی ترامپ به‌خصوص تغییر وزیر امورخارجه و مشاور امنیت ملی این کشور با رویکرد تقویت مواضع ضدایرانی و ضدبرجامی، گمانه‌زنی‌ها نسبت به به پایان رسیدن برجام برای آمریکا را تقویت کرده است.
- با این وجود اما متغیرهای متعددی مانند غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ و عدول‌های مکرر وی از مواضع اعلامی در طول ۱۷ ماه اخیر نشان داده که خروج آمریکا از برجام قطعی نیست و نمی‌تواند تنها سناریوی قابل‌پیش‌بینی باشد. به‌طور مشخص عوامل متعددی وجود دارد که خروج یا ماندن آمریکا در برجام را تقویت می‌کند. وجود این عوامل، تصمیم‌گیری دولت آمریکا و شخص ترامپ را در این شرایط سخت کرده است. مانور بیش از حد متعارف ترامپ با برجام و مساله خروج آمریکا از آن، تغییر تیم امنیتی و سیاست خارجی با رویکرد ضدبرجامی و ضدایرانی، لابی گسترده عربی و اسرائیلی در ضدیت با برجام در ماه‌های اخیر در آمریکا وعدم اقدام جدی و موثر برای اصلاح برجام از سوی متحدان اروپایی خروج آمریکا را تقویت می‌کند. از سوی دیگر مخالفت متحدان اروپایی آمریکا با لغو برجام و تلاش و تاکید بر ادامه حضور آمریکا در آن، عدم اجماع در بدنه حاکمیتی آمریکا به‌خصوص کنگره نسبت به خروج از برجام، عدم همراهی رسانه‌ها و افکار عمومی آمریکا با سیاست خروج آمریکا از برجام، خارج شدن ابزاری کم‌هزینه از دست دولت آمریکا برای اعمال فشار بر ایران با خروج از برجام و نداشتن آلترناتیو جذاب و کم‌هزینه برای آمریکا و متحدان اروپایی برای مواجهه با ایران در صورت خروج از برجام و تنها بودن آمریکا در قبال تحرکات ضدایرانی در دوره پس از خروج از برجام عوامل تقویت‌کننده ماندگاری آمریکا در برجام است.
بر این مبنا، ۴ سناریو قابل پیش‌بینی است:
یکی از سناریوهای قوی مبتنی بر سیاست اعلامی ترامپ، خروج از برجام در ۱۲ می‌است. با توجه به عدم اقدام جدی و موثر از سوی متحدان اروپایی برای اصلاح برجام و با توجه به محدودیت زمان برای هرگونه اقدام موثر مرتبط با برجام تا ضرب‌الاجل ۱۲ می، شرایط برای وقوع این سناریو دور از انتظار نیست. نکته قابل‌توجه این است که تحقق این سناریو به معنای بازگشت به دوران قبل از برجام یعنی اعمال تحریم‌های اقتصادی یکجانبه آمریکا علیه ایران است. خروج آمریکا از برجام با توجه به اینکه طرف اصلی برجام به‌شمار می‌آید، عملا می‌تواند ضربه بزرگی به تمامیت برجام و پایانی برای آن بوده و همچنین بازگشت تحریم‌های شورای امنیت باشد.سناریوی دوم خروج آمریکا از برجام اما ادامه کار برجام با متعهد بودن ایران و دیگر طرف‌ها منهای آمریکا به برجام است. در این سناریو که البته نمی‌تواند تداوم داشته باشد آمریکا فارغ از تعهدات برجامی به سوی احیای تحریم‌های اقتصادی یکجانبه قبل از برجام علیه ایران و همچنین احتمالااعمال تحریم‌های جدید در قالب تحریم‌های اولیه و ثانویه حرکت خواهد کرد.
سناریوی سوم، ادامه شرایط کنونی است، به این معنا که دولت آمریکا بر خلاف سیاست‌های اعلامی خود همچنان در برجام باقی بماند و برای این ماندن نیز توجیهاتی همچون تمدید ضرب‌الاجل به متحدان اروپایی برای اصلاح برجام اعلام شود. در این سناریو، آمریکا به بازی با کارت برجام از طریق در برزخ نگه‌داشتن آن و همچنین تداوم شرایط توقف همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران با شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی ادامه می‌دهد. بر این اساس هم آمریکا پرستیژ خود را به‌عنوان متعهد به معاهدات بین‌المللی از جمله در آستانه مذاکره با کره‌شمالی حفظ می‌کند و هم ایران واقتصاد آن را در میانه زمین و آسمان نگه می‌دارد. در عین حال تحریم‌های جدیدی به بهانه مسائل موشکی و تحرکات منطقه‌ای ایران، علیه تهران در قالب تحریم‌های اولیه و ثانویه وضع و اجرا می‌کند. تحریم‌هایی که احتمالا با همراهی کشورهای اروپایی مواجه شود.سناریوی چهارم، عدم خروج آمریکا از برجام در ۱۲ می آینده و زمینه‌سازی برای مذاکرات آینده در موضوعات موشکی و منطقه‌ای است.
در این سناریو، دولت آمریکا به این بهانه که فرصتی برای مذاکره با ایران در دیگر زمینه‌ها فراهم شده و از این طریق محد‌ود‌یت‌های جدیدی در حوزه‌های نظامی، امنیتی و سیاسی برای ایران ایجاد کند، در برجام باقی می‌ماند. اتحاد‌یه اروپا، ضامن اصلی پیش‌رفتن این سناریو برای آمریکا است. محور و اساس این سناریو در حال‌حاضر، اتحاد‌یه اروپا است. انگلیس، آلمان و به‌ویژه فرانسه تلاش د‌ارند با رایزنی با ترامپ، وی را در اجرای این سناریو همراه سازند. در بین سناریوهای ۴گانه، سناریوی آخر یعنی حفظ برجام یک و کلید خورد‌ن مذاکرات جدید در حوزه‌های جدید احتمال تحقق بیشتری دارد. این سناریو که ازسوی اتحاد‌یه اروپایی به‌صورت غیراعلامی و در رایزنی با آمریکا هم‌اکنون د‌رحال پیگیری است، اولین نتایج و کارآیی خود را در ۱۲ مه و در قالب گزارش فصلی ترامپ در مورد برجام نشان خواهد د‌اد. اگر در این تاریخ آمریکا به‌رغم اعلام قبلی، از برجام خارج نشد، نشان از این دارد که اتحاد‌یه اروپایی در طرح خود موفق بوده است. وقوع این سناریو الزاما به معنای کاهش فشارهای اقتصادی علیه ایران، عدم وضع تحریم‌های جدید از سوی آمریکا و فراهم شدن امکان بهره‌برد‌اری ایران از برجام یک در مرحله نخست نخواهد بود. در واقع با توجه به اینکه زمینه‌سازی برای آغاز مذاکرات فرآیند‌ی طولانی و سخت خواهد بود، نمی‌توان از کاهش فشارها علیه ایران سخن گفت. ترامپ در صورتی که این سناریو را بپذیرد، تلاش می‌کند آن را تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ به سرانجام رساند‌ه تا از آن بهره‌برد‌اری مناسبی در انتخاب مجد‌د ببرد. بنابراین مجموعه ابزارهای تهدید و احتمالا تشویقی برای تحقق این سناریو با حمایت اتحاد‌یه اروپایی به‌کار گرفته می‌شود.
ارسال نظر