آثار تنش‌های ژئوپلیتیک
افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه سبب افزایش قیمت نفت شده و بسیاری از کارشناسان معتقدند احتمال بالاتر رفتن قیمت‌ها در ماه‌های آینده وجود دارد، اما واقعیت این است که حمله به سوریه نمی‌تواند به این نتیجه منجر شود و اگر قرار باشد قیمت‌ها بالاتر رود باید فشارها بر ایران و روسیه بیشتر شود. هرگونه حمله به سوریه هیچ تاثیری بر بازار نفت ندارد؛ زیرا تغییری در عرضه این ماده خام ایجاد نمی‌کند. سوریه از زمان آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ تاکنون عملا هیچ نفتی صادر نکرده است. در این سال‌ها نفت مورد نیاز سوریه از سوی ایران تامین شده است.
دولت آمریکا در ماه‌های اخیر فشارهای بیشتری بر ایران وارد کرده و حدود سه هفته دیگر، دونالد‌ترامپ باید بار دیگر نظر خود را درباره پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران اعلام کند. از سوی دیگر در هفته‌های اخیر فشارهای آمریکا بر روسیه افزایش یافته و این امر از طریق اعمال تحریم‌های جدید انجام شده است. مدیر شرکت نفتی گازپروم یکی از اشخاصی است که نامش در فهرست تحریم‌ها قرار داده شده است. البته شرکت گازپروم در این تحریم‌ها نیست. نکته جالب اینکه تحریم‌ها به رونق بخش نفت روسیه منجر شده و درآمد حاصل از صادرات نفت افزایش یافته است.
هفته پیش ارزش هر بشکه نفت برنت به روبل نسبت به قبل از اعمال تحریم‌ها ۱۴ درصد افزایش یافت و به ۷۲ دلار رسید که معادل ۴۴۹۸ روبل است. در سال ۲۰۰۸ که قیمت نفت برنت به اوج خود یعنی ۱۴۶ دلار رسیده بود ارزش آن به روبل ۳۴۳۵ روبل بود. از سوی دیگر قیمت سهام شرکت گازپروم نسبت به ابتدای سال بالاتر است. البته تحریم شرکت روسال روسیه که تولید‌کننده بزرگ آلومینیوم در جهان است به کاهش ۵۰درصدی قیمت سهام آن منجر شده است. اما آیا این وضعیت خوب برای شرکت گازپروم ادامه پیدا خواهد کرد؟ احتمالا ولادیمیر پوتین به این نتیجه رسیده که ممنوع شدن روابط تجاری با شرکت‌های نفتی روسیه اختلال‌های بیش از حد بزرگ در بازار نفت ایجاد خواهد کرد و آمریکا وارد چنین برنامه‌ای نخواهد شد. به نظر می‌رسد حق با رئیس‌جمهوری روسیه است. بنا به اعلام دولت روسیه، این کشور روزانه ۵/ ۴ میلیون بشکه نفت خام و ۳ میلیون بشکه فرآورده‌های نفتی صادر می‌کند. این بالاتر از ارقام مربوط به هر یک از اعضای اوپک به استثنای عربستان است. اداره گمرک روسیه اعلام کرده یک چهارم نفت صادراتی این کشور به چین ارسال می‌شود. این صادرات از طریق خط لوله در مرز مشترک دو کشور یا از طریق قزاقستان انجام می‌گیرد. تحریم‌هایی که تاکنون علیه بخش نفت روسیه اعمال شده به تولید و صادرات نفت این کشور ارتباطی نداشته، بلکه سرمایه‌گذاری‌ها در آینده را هدف قرار داده است.
در واقع طبق تحریم‌های یاد شده، شرکت‌های غربی از مشارکت در پروژه‌های نفتی در قطب شمال، میادین آب‌های عمیق یا برنامه‌های تولید نفت شیل در روسیه منع شده‌اند. سال گذشته شمول تحریم‌ها افزایش یافت طوری که شرکت‌های غربی اجازه ندارند در پروژه‌های بین‌المللی که شرکت‌های روسی بیش از یک سوم سهام آن را در اختیار دارند، مشارکت کنند. اما تحریم‌های جدید همواره ممکن است یک شرکت یا گروهی کوچک از شرکت‌ها را هدف قرار دهد. آشکارترین هدف احتمالاً شرکت روسنفت است که ادعا می‌شود از گذشته‌های دور ارتباطات تنگاتنگی با کرملین داشته است. البته این شرکت در برابر تحریم‌ها سپرهای حفاظتی دارد: میزان عرضه نفت شرکت روسنفت به بازارهای جهانی از جمله این سپرهاست. همچنین شرکت‌های بریتیش پترولیوم، نهاد سرمایه‌گذاری قطر و شرکت گلنکور، پس از فدراسیون روسیه، بزرگ‌ترین سهامداران آن هستند و در مجموع بیش از ۳۹ درصد سهام را در اختیار دارند. البته آنچه گفته شد به این معنا نیست که نمی‌توان شرکت‌های نفتی روسیه را تحریم کرد و اگر این تحریم‌ها اعمال شود بسیار سریع اعمال خواهد شد. مولفه غافلگیری مسلما بر تاثیر تدابیر تحریمی ششم ماه جاری میلادی افزوده است.
اما دولت آمریکا باید به یک نکته توجه کند و آن اینکه، اکنون زمان برای اعمال تحریم علیه شرکت‌های نفتی روسیه مناسب نیست به این معنا که در حال حاضر، اجرای برنامه کاهش عرضه نفت از سوی اوپک و چند کشور دیگر و نیز کاهش تولید نفت ونزوئلا و مکزیک سبب شده عرضه نفت در جهان به سرعت کاهش یابد و به زودی مازاد عرضه از میان خواهد رفت. در واقع اگر تولید و عرضه نفت روسیه کاهش یابد بحران رخ خواهد داد. برای تولیدکنندگان نفت شیل و عربستان، افزایش قیمت‌ها در اثر اختلال در عرضه نفت روسیه خبری مثبت خواهد بود اما برای مصرف‌کنندگان بنزین در آمریکا چنین نیست.
به این ترتیب هر گونه اقدام علیه بخش نفت روسیه که یک تولید‌کننده بزرگ نفت است، باید با دقت صورت گیرد. در ماه‌های اخیر روابط نفتی این کشور با عربستان عمق بیشتری پیدا کرده و این به آن معناست که در آینده برنامه‌هایی که در حوزه بازار نفت از سوی اوپک روسیه اجرا می‌شود، هماهنگ‌تر خواهد بود. برنامه کاهش عرضه نفت از ابتدای سال گذشته میلادی آغاز شده و طبق توافق اعضای اوپک و روسیه، این برنامه تا پایان سال جاری میلادی ادامه پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر دبیر کل اوپک اخیرا اعلام کرده در آینده نزدیک مازاد عرضه در بازار نفت از میان خواهد رفت اما برنامه کاهش عرضه متوقف نخواهد شد. این به آن معناست که عربستان و روسیه عملاً در پی بالاتر بردن قیمت‌ها هستند.
از یکسو شاهد رشد سریع‌تر تقاضای جهان برای نفت هستیم و از سوی دیگر تولیدکنندگان این ماده خام در اوپک و چند کشور دیگر توانسته‌اند بر سر برنامه‌های مشترک و بالا بردن قیمت‌ها توافق کنند. در ابتدای سال گذشته میلادی هیچ کس تصور نمی‌کرد برنامه کاهش عرضه نفت به درستی اجرا شود و تولیدکنندگان به آن پایبند باشند اما اکنون این باور وجود دارد که اوپک در حال باز پس گرفتن نقش قبلی خود یعنی تاثیرگذاری بر بازار است. سال گذشته همزمان با کمتر شدن عرضه نفت به میزان ۸/ ۱ میلیون بشکه، تقاضای جهانی برای نفت ۷/ ۱ میلیون بشکه بالا رفت. انتظار می‌رود امسال رشد تقاضا بیشتر از رقم مربوط به سال قبل باشد. فعالان بازار نفت باید به این نکته توجه کنند که رشد شدید قیمت نفت در هفته قبل صرفا حاصل حمله آمریکا به سوریه نبود. پیش بینی افزایش تنش‌ها بین آمریکا و روسیه و اختلال در عرضه نفت این کشور سبب شد قیمت‌ها تقویت شود اما در میان مدت یعنی چند ماه آینده، این عامل در کنار برخی عوامل دیگر از جمله احتمال خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای با ایران، به رشد قیمت‌ها کمک خواهد کرد.
ارسال نظر