انحصارطلبی افراد فاقد تخصص

امیرحسین ایمانی‌زاده
کارشناس ارشد مدیریت گردشگری

در یادداشت پیش‌رو، در سه حوزه نکاتی را درباره عملکرد دولت فعلی، معضلات و راه‌حل‌ها و چشم‌انداز گردشگری ایران در دولت دوازدهم بیان می‌کنم:

عملکرد دولت یازدهم در زمینه گردشگری

دولت یازدهم عملکردی مثبت‌تر از حد انتظار را به نمایش گذاشت. در این دوره شاهد اقبال فراوان گردشگران به ایران و رونق کسب‌وکارهای گردشگری بودیم. علت اصلی این پیشرفت را باید در دیپلماسی حرفه‌ای و ظریف دولت و تعامل عزتمند نظام با جهان مترقی یافت.در این زمینه، هماهنگی خوب معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با وزارت خارجه و تسهیل صدور ویزای گردشگری نقش بسیار مهم و شایسته‌ای را ایفا کرد. اما در سایر زمینه‌ها سازمان میراث فرهنگی عملکرد قابل قبولی نداشته است.ضعف اصلی این سازمان، نرم‌افزاری است و مربوط می‌شود به استفاده ‌نکردنِ شایسته از متخصصان و تحصیل‌کردگان رشته‌های مرتبط با مدیریت گردشگری. تا وقتی شایسته‌سالاری حاکم نشود، امید به پیشرفت بیهوده است.

• معضلات و مشکلات در حوزه گردشگری

قرار گرفتن در منطقه ناامن خاورمیانه یک ضدتبلیغ دائمی برای ایران است؛ اما از طرف دیگر امنیت پایدار ایران، در خنثی‌کردن این تصویر منفی تاثیر مثبتی داشته است.محیط‌زیست ایران وارد مرحله خشکیدگی شده است؛ بنابراین جمیع طرح‌های توسعه گردشگری باید متناسب باکم‌آبی و بی‌آبی سرزمین تعریف شوند.ضمن اینکه گردشگری ایران نیاز به سرمایه‌گذاری فراوان دارد. جذب گردشگرِ بیشتر -قبل از آن‌که توانایی ارائه خدمات مناسب را داشته باشیم- اشتباه است. رفع کامل تحریم‌های بانکی برای جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی حیاتی است.قفل اصلی در توسعه گردشگری ایران این است که متاسفانه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، از افرادی که عمرشان را صرف تحصیل در رشته‌های مرتبط مخصوصا مدیریت گردشگری کرده‌اند، استفاده نمی‌کند؛ گویی گردشگری موضوعی تخصصی نیست و هر کس که از راه برسد می‌تواند برای آن تصمیم بگیرد و در آن مدیریت کند. چند درصد از نیروهای سازمان، دارای تحصیلات مرتبط مخصوصا مدیریت گردشگری هستند؟

نه‌تنها در سازمان‌های دولتی استفاده شایسته از متخصصان دانشگاهی مدیریت گردشگری صورت نمی‌گیرد، چه‌بسا اجازه فعالیت در بخش خصوصی نیز به آنها داده نمی‌شود. مثال ملموس: اگر کسی دارای لیسانس، فوق‌لیسانس و دکترای مدیریت گردشگری باشد و سال‌ها نیز فعالیت آموزشی و پژوهشی و حتی اجرایی مرتبط با گردشگری انجام داده باشد، نمی‌تواند درخواست مجوز دفتر گردشگری کند؛ چون به نظر مدیران سازمان و تفسیر خاص ایشان از قوانین، صرفا کسی صلاحیت درخواست مجوز و راه انداختن کسب‌وکار گردشگری را دارد که حداقل سه سال سابقه کاری دارای بیمه در دفاتر آژانس گردشگری داشته باشد! در واقع یک پیک موتوری یا آبدارچی که سه سال سابقه بیمه داشته باشد اقلا به جلسه بررسی صلاحیت دعوت می‌شود؛ ولی حتی مدارک یک متخصص گردشگری با 10 سال سابقه علمی و اجرایی دانشگاهی در گردشگری مورد بررسی قرار نمی‌گیرد! رئیس‌جمهور روحانی باید فکری به حال فضای انحصارآلودی کند که برخی برای منافع کوتاه‌مدت خود ایجاد کرده‌اند و از خدمت و فعالیت متخصصان گردشگری در بخش دولتی و خصوصی، جلوگیری به عمل می‌آورند. کدام سیستم مدیریتی سالم و با تدبیر با جوانان تحصیل‌کرده خود چنین می‌کند؟

اگر دولت دوازدهم واقعا به دنبال تحولی در این صنعت است، باید کاردانان صنعت گردشگری و تحصیل‌کردگان رشته‌های مرتبط را به میدان بیاورد. برای تغییر وضع نامطلوب فعلی، اگر روحانی بتواند در طول 4 سال آینده این سازمان را مجبور به حرفه‌ای شدن کند، افراد دارای تخصص مدیریت گردشگری و سایر رشته‌های مرتبط را جذب این سازمان کند و افرادی که تحصیلات و تخصص مرتبط را ندارند، از سازمان به جایی مناسب انتقال دهد، بدون شک تاثیری شگرف را در کیفیت عملکرد سازمان و توسعه گردشگری ایران شاهد خواهیم بود.از مشکلات مهم دیگر سازمان، عدم ثبات مدیریتی در سطوح بالا و میانی آن است. تبدیل ساختار سازمانی به وزارتخانه موجب نظارت بهتر مجلس و ثبات مدیریتی بیشتری خواهد شد؛ دست‌کم در آن شرایط می‌توان امید داشت که در طول چهار سال، وزارتخانه گردشگری کمتر از سه وزیر را بر کرسی ریاست خود میزبانی خواهد کرد.

چشم‌انداز آینده صنعت گردشگری در دولت دوازدهم

آینده گردشگری ایران را در صورت ادامه روند موجود -مضاف بر به‌کاربستن متخصصان رشته‌های مرتبط با مدیریت گردشگری- بسیار درخشان پیش‌بینی می‌کنم. ادامه تعامل عزتمند با جهان، موجب خنثی‌شدن تبلیغات منفی، کاهش ایران‌هراسی و افزایش روزبه‌روز ورود گردشگرانِ خارجی به کشور ما خواهد شد. در این میان، فضای مجازی به معرفی چهره واقعی مردم ایران به جهانیان کمک شایانی خواهد کرد. ولی نکته مهم اینکه باید مراقب باشیم که توسعه گردشگری تیغ دو دَمی است که اگر علمی و اصولی پیش نرود، چه‌بسا آسیب‌هایش بسیار بیشتر از منافعش شود. در همین راستا، توجه کافی به منشور جهانی اخلاق گردشگری و اجرای مفاد آن، نقش مهمی در توسعه پایدار گردشگری ایران خواهد داشت.