وعده‌های حبابی

احسان زائری

پژوهشگر

آخرین مناظره انتخاباتی با محور مسائل اقتصادی به پایان رسید. جدا از انتقادهایی که به نحوه پاسخگویی کاندیداهای محترم به سوال‌های مطرح شده وجود دارد، می‌توان آخرین مناظره یا به تعبیری آخرین شانس برای گفت‌وگوی مستقیم با مردم و قرار گرفتن در ترازوی عمومی را، برای جریان تدبیر و امید مثبت ارزیابی کرد. این جریان با خویشتن‌داری، از دستاورد‌های چهار سال گذشته خود دفاع کرده و تداوم امید و ثبات را که از وعده‌های مفهومی و کلیدی انتخابات قبل بوده برای عموم جامعه به‌صورت ملموس به تصویر درآورد. نمایندگان دولت فعلی توانستند از طرفی به هجمه انتقادهای وارد شده به دولت پاسخی درخور و قانع‌کننده دهند و از طرف دیگر راجع به مطالب مطرح شده از سوی دیگر کاندیداها که با توسل به انواع و اقسام اتهامات، کمر به ریزش آرای دولت فعلی بسته بودند، واکنش‌های گفتاری بسیار مناسبی از خود نشان دهند، تا حدی که قطعا ترکیب میزان آرا در نظرسنجی‌های بعد از مناظره سوم را به‌طور محسوسی دچار دگرگونی خواهد کرد.

از تورم تا رکود، بیکاری و از سیاست‌های مالیاتی تا اصلاح نظام بانکی و رشد اقتصادی، موضوعاتی بودند که در این مناظره به آنها پرداخته شد. با توجه به وعده‌های داده شده از سوی برخی از کاندیداها، این مناظره فرصت بسیار مناسبی در اختیار عموم جامعه قرار داد تا بتوانند فقدان برنامه مدون برای تحقق وعده‌های حبابی مطرح شده از سوی برخی از کاندیداها را با وضوح بیشتر مشاهده کنند. سیاست‌هایی که به ظاهر قصد دارند با فقرزدایی و کاهش ضریب جینی به دهک‌های پایین درآمدی کمک کنند با توجه به تجربه عینی در دولت قبل نتیجه معکوس به بار خواهند آورد. افزایش سه برابری یارانه‌های نقدی در زمانی که درآمدی‌های نجومی پایان یافته بیشتر از صد دلار برای هر بشکه نفت، می‌توانست کشور را از بحران اشتغال دهه ۶۰ به سلامت عبور دهد، فقط به‌صورت انتخاباتی مطرح می‌شود تا سبد رای این کاندیدا را گسترده‌تر کند، در غیر این صورت، با اجرای چنین طرح‌هایی و افزایش افسارگسیخته نقدینگی، بروز ابرتورمی تاریخی را محتمل خواهد کرد. در همین راستا، نقد‌های دیگر به دولت راجع به افزایش سه برابری نقدینگی، کنترل تورم که از دستاورد‌های اساسی دولت بوده را پررنگ‌تر خواهد کرد. اولا افزایش نقدینگی در طول چهار سال گذشته از روش‌های غیر هوشمند همچون استقراض از بانک مرکزی صورت نگرفته است و ثانیا افزایش نقدینگی وقتی که دولت توان کنترل تورم را داشته است، در صورت هدایت بهینه به سمت فعالیت‌های مولد که در این دولت تلاش شده است تا این امر محقق شود، می‌تواند در راه‌اندازی کسب‌وکار‌های کوچک و بزرگ نقش کلیدی بازی کرده و افزایش رشد اقتصادی را نوید دهد.

از روش‌های دیگر افزایش رشد اقتصادی که در این مناظره به آن پرداخته شد، ارتقای بهره‌وری در بخش‌های مختلف اقتصاد است. برای افزایش بهره‌وری توجه به توسعه انسانی و سلامت که یکی از مولفه‌های این شاخص بوده، اجتناب‌ناپذیر است. دولت به درستی با اجرای طرح بیمه همگانی و هدایت منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها به سمت بهداشت عمومی توانسته است، با ارتقای سطح سلامت جامعه و نشاط عمومی قدم‌های مثبت بردارد، که تداوم این روند با افزایش نسبی سلامت و ارتقای سطح کیفی زندگی عموم جامعه، ارتقای بهره‌وری را به همراه خواهد داشت. از دیگر شیوه‌های افزایش بهره‌وری تغییر در تکنولوژی مورد استفاده در بخش‌های مختلف اقتصاد است که این موضوع ضرورت استفاده از تجربه‌های اندوخته بشری، صرف‌نظر از اختلافات موجود را خاطرنشان می‌سازد. در این مورد گفتمان سازنده و رویکرد مناسب در سیاست خارجی برای جذب سرمایه و ورود تکنولوژی روز دنیا نقش اساسی داشته و مزیت نسبی دولت فعلی تلقی می‌شود که نشان داده است بر ابعاد مختلف سیاست خارجی اشراف دارد، لذا طرح این موضوع در مناظره امروز به راحتی میزان پختگی دولت فعلی را در این زمینه، بار دیگر برای عموم جامعه مبرهن کرد. در این میان اشاره به تجربه دیپلماسی شهری از سوی یکی از کاندیداها زمانی بیان می‌شود که شهر تهران در رتبه‌بندی برترین شهرهای جهان که موسسه ای تی کرنی سالانه انجام می‌دهد، رتبه ۱۱۸ را از بین ۱۲۵ شهر دارد. بدیهی است در صورت وجود رویکردی درخور به مسائل شهری و دیپلماسی شهری، ارائه راهکار‌های مناسب برای حل مشکلات کلانشهر تهران با استفاده از توان و تجربه دیگر شهرها، امکان‌پذیر بود. چنین رویکردی به دیپلماسی شهری و سیاست خارجی فاقد ابتکار و نوآوری خواهد بود، همان‌طور که در تبلیغات انتخاباتی با کپی‌برداری از شخصیت‌های مختلف و دیگر جنبش‌های جهان و عدم توجه به انطباق این مفاهیم با جامعه امروز ایران، نه تنها راهکار‌های دلسوزانه برای حل مشکلات کشور ارائه نمی‌کنند بلکه با القای تصورات نادرست به قشر‌های ضعیف جامعه و نادیده گرفتن خطرات احتمالی انشقاق و قطبی شدن جامعه در آستانه انتخابات، درصدد هستند تا سبد رای خود را به هر قیمتی گسترش دهند، هرچند عموم جامعه با تدبیر و عقلانیت و حضور حداکثری بارها ذکاوت خود را به اثبات رسانده و این بار نیز قطعا با تداوم تدبیر و امید، کشور را در مسیر توسعه و پیشرفت بیشتر قرار خواهند داد.