حضور رقبای جدید

محمد حسین صدرایی

کارشناس بازار سرمایه

شاخص‌های بازار سهام که پیش از آغاز سال ۹۵، سودای صعود داشت، همزمان با خبرهای مثبت پیاپی ناشی از گشایش‌های برجام پس از اجرایی شدن آن، همچنان افزایش می‌یافت. موج اول نزول در آخرین روز فروردین ۹۵ شروع شد. بازاری که از اول دی ماه ۹۴ تا فروردین ۹۵، بیش از ۳۰ درصد بازده متوسط در چهار ماه بر مبنای شاخص خود داشت، شاخص بورس تنها یکبار در سال ۹۵، آ‌ن‌ هم در آذرماه و پس از پنج ماه، خود را آهسته و پیوسته به سمت سقف قبلی، بالا کشید. سال ۹۵ بار دیگر نشان داد، داستان بورس مرز بین صبر و بی‌صبری است.

اقتصاد 95

آنچه عیان است چه حاجت به بیان است! این را می‌گویم چرا که منطبق بر شاخص‌های پیش‌نگر، حال اقتصاد ایران جز بانک‌هایش، روبه بهبودی است. اقتصاد که خوب شود، بورس نفس می‌کشد. شاهد ادعای نگارنده، گزارش‌های مناسب و پر فروغ بیشتر شرکت‌ها در صنایع مختلف در همین اواخر سال است. این به معنی آن نیست که مشکلات اقتصاد ایران حل شده است. اقتصاد ایران از سه چیز رنج می‌کشد؛ قیمت پول که معلول سیستم بانکی است (نرخ بهره)، تنبلی که معلول فرهنگ کارِ ملی است (بهره‌وری) و تعجیل بی‌خردانه که معلول جاه‌طلبی و فرهنگ اجتماعی‌مان است.

دو تای آخر زمان‌بر است و دست سیاست‌گذار نیست که هرچه ورود کند تاثیری ندارد. اولی اما عزم ملی می‌خواهد. وقتی پول در اقتصاد بدون پشتوانه کار، تجارت کند، اقتصاد دچار رخوت می‌شود، این را باید حل کرد. بانک‌ها را که کنار بگذاریم برخی موارد جدید که نشان از امید بازگشت به رونق است را نمی‌توان نادیده گرفت؛ انبوه طرح‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ محور که در بی‌خبری ما مسیر خود را می‌روند، مثبت شدن تراز تجاری که اتفاق نادری است، پیوستاری کاهش تورم به‌رغم رشد نقدینگی و... جز تنگنای مالی، همین فرمان را در سال ۹۶ برویم از دره رکود به واقع دورتر می‌شویم و اثر خروج از رکود در معیشت همه به ظاهر ملموس‌تر خواهد شد حتی بورسی‌ها!

بازار بدهی؛ رقیب تازه بورس

تا دیروز سپرده‌های بانکی نقش رقیب را داشتند. شرکت‌هایی که از پس نرخ سود بانکی به ظاهر ۱۸ درصد و در واقع ۲۷ و ۲۸ درصدی شبکه بانکی بر نمی‌آمدند، تامین مالی ۲۳ و ۲۴ درصدی از بازار بدهی را لبیک گفته‌اند. دولت البته خود بزرگ‌ترین بنگاه است که در این بازار نقش فعال دارد. البته بازار بدهی کوچک است و باید بزرگ شود. بزرگ شدن یکباره اما معایبی دارد. نکول در این بازار همیشه در کمین است. البته شخصا اعتقادی به جانشینی کامل بازار بدهی و بورس ندارم و معتقدم این ضریب جانشینی یک به یک نیست. اما در بازار و میان فعالان این ذهنیت وجود دارد و نقش ایفا می‌کند. ذهنیت‌ها را نمی‌شود به سرعت تغییر داد، اما با عمل به قانون می‌شود از تنگنا خارج شد.

قیمت‌های جهانی؛ دوپینگ بورسی‌ها

در برخی تحقیقات داخلی، رفتار قیمت سهام شرکت‌های صادرات‌محور بورس ایران یک همبستگی قدرتمندی با قیمت کالاهای اساسی مرتبط با شرکت‌ها نشان داده است. مس و فولاد بیشتر در چشم است. سال ۹۵، همبستگی شدید برخی سهام با قیمت‌های جهانی به وضوح قابل درک بود. به نظر این یک قاعده بورس‌بازی در ایران شده است.

ترس‌هایی که قرار بود سرمان آوار شوند ولی به خیر گذشت!

برگزیت یا همان خروج بریتانیا از اتحادیه! انتظار آن را نداشتیم که مگر می‌شود دنیای غرب نیز تحت تاثیر پوپولیسم باشد. نیروی کار با اصالت انگلیسی و مسن‌هایشان، ولی ثابت کردند که می‌شود. خروج بریتانیا از اتحادیه با اندک رایی بیشتر، همه را مبهوت کرد. بورسی‌ها را بیشتر. اینکه آینده بازارهای جهانی تیره و تار می‌شود، تحلیل‌هایی بود که شنیدیم و خواندیم. واقعیت از تحلیل جدا است. از ۵ تیرماه، فردای خروج، بورس تهران، تا یک ماه در مسیر صعود بود. اثر ترامپ هم همین‌طور. دراندک زمانی پس از انتخابات آمریکا و ریزش معنادار بورس‌های جهانی، قیمت جهانی نفت و سایر کالاهای اساسی سودای صعود برداشتند. چیزی که محرک قوی برای بورس ایران و برای برخی از نمادها بود.

نوآوری‌های مالی در بورس تهران

پس از مدت‌ها صبر فعالان حقیقی بازار و غرولندها و نقدهای این دوستان پیرامون یک طرفه بودن بازار سهام، سرانجام با حضور دکتر محمدی، اختیارات معامله به روش اروپاییان، در بازار شروع به کار کرد. اختیارات خرید و فروش بازار را دو طرفه می‌کنند و این به غنای تحلیل‌ها می‌انجامد. یعنی دیگر فقط در افزایش قیمت‌ها، شما سود نمی‌کنید، کاهش قیمت‌ها نیز منجر به سود می‌شود. اینکه چرا این بازار عمق چندانی ندارد، متوجه فعالان است ولی به نظر در این بازار می‌توان فعالیت کرد و سود سرمایه‌ خوبی به‌دست آورد.

یادمان باشد اوضاع بورس در روند بلندمدت چگونه است

سال ۹۵ بورس تهران پرتلاطم نبود. یک طرفه صعودی و یک طرفه نزولی هم نبود. اما موردی که به عیان در گفتار همه فعالان است، انتقاد از وضعیت بازار و کاهش قیمت‌ها است. برخی فعالان نیز که منتقد جدی هستند، عطای بورس را به لقای بازار بدهی بورس بخشیده‌اند. عده‌ای دچار مشکل در تحلیلند؛ تحلیلشان از قیمت‌های آتی یا خیلی بالا است(که بورس را هنوز در دوره ۹۲-۹۱ می‌بینند) یا خیلی پایین که بورس را در دوره ۸۶-۸۵ می‌بینند). مثال‌ برای دیدن این رفتار در بازار و بین تحلیلگران زیاد است. حقیقی‌هایی که این نگاره را می‌خوانند همیشه در بورس خود را از افراط و تفریط به‌دور بدارند. در اقدام به خریدها و فروش‌ها به اپی‌نفرین (آدرنالین) خون خود، توجه کنید. بازار سال‌های ۹۱ و ۹۲ نیست که هرچه خریدید بالا رود! ۹۱ و ۹۲ سال‌های استثنایی بورس بودند. بورس در بیشتر مواقع رفتاری مانند سال ۹۵ داشته. ۹۵ را مبنای تحلیل خود بدانید.