اقتصادهای نوظهور چگونه آسیب می‌بینند؟

اکونومیست

نرخ ارز پایین‌تر همیشه منجر به افزایش رشد اقتصادی نمی‌شود. دلار قوی می‌تواند برای اقتصادهای نوظهور دردسرساز شود. در سپتامبر سال ۲۰۱۰ وزیر امور مالی برزیل، گوئیدو مانتگا، هشدار داد که یک «جنگ ارزی بین‌المللی» در حال رخ دادن است. وی باور داشت در محل‌‌هایی که مخارج داخلی به دشواری افزایش می‌یابند، مقامات واحد پولی کشور خود را ضعیف کرده بودند تا صادرات خود را ارزان‌تر کرده و واردات را گران‌تر کنند.

برای مثال دلار اخیرا دچار کاهش ارزش شده بود؛ زیرا انتظار ‌می‌رفت فدرال رزرو دور دوم برنامه تسهیل مقداری خود را شروع کند. بازندگان این جنگ بازارهای نوظهور مانند برزیل خواهند بود که ارز آنها افزایش یافته است. واحد پول این کشور پیش‌تر حدود ۷/ ۱ دلار معامله می‌شد. این روزها ارزش دلار به حدود ۴/ ۳ رئا (واحد پول برزیل) رسیده است، اما هیچ کس در برزیل یا سایر اقتصادهای نوظهور که نرخ ارزشان کاهش یافته است، اعلام پیروزی نمی‌کند. تاکنون ثابت نشده که نرخ ارز ارزان یک مزیت است. در واقع، تحقیقات جدیدی که جاناتان کرنز و نیکهیل پاتل از بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی (BIS)، مجمعی برای بانک‌های مرکزی، انجام داده‌اند نشان می‌دهد که افزایش نرخ ارز می‌تواند القاکننده و محرک بوده و کاهش نرخ ارز موجب کمتر شدن فعالیت‌ها شود. آنها نمونه‌ای از ۴۴ اقتصاد را مورد مطالعه قرار دادند که نیمی از آنها اقتصادهای نوظهور بودند تا اثرات تغییرات نرخ ارز را بر صادرات و واردات (کانال تجاری) تعیین کنند و همچنین قیمت و اعتبار موجود (کانال مالی) را نیز مورد بررسی قرار دادند.

آنها رابطه‌ای منفی میان تغییرات در تولید ناخالص داخلی و تغییرات نرخ ارز از طریق کانال تجاری یافتند. به عبارت دیگر، وقتی نرخ ارز تضعیف می‌شد به رشد اقتصادی افزوده شده و زمانی که تقویت می‌شد از نرخ رشد می‌کاست. این همان چیزی است که کتاب‌های درسی نیز به آن اشاره کرده‌اند. اما آنها علاوه بر این یک اثر جبران‌کننده نیز در مورد تاثیر نرخ ارز بر شرایط مالی یافتند. برای کشورهای ثروتمند، اثر کانال تجاری بزرگ‌تر از اثر کانال مالی است. اما برای ۱۳ کشور از ۲۲ بازار نوظهور در این مطالعه، اثر مالی غلبه دارد یعنی: نرخ ارز قوی‌تر در شرایط تعادلی به اقتصاد سرعت می‌بخشد و نرخ ارز پایین‌تر سرعت آن را کاهش می‌دهد.

این امر بیانگر تاثیر فزاینده «چرخه مالی جهانی» است که به تغییرات علاقه سرمایه‌گذاران به ریسک پاسخ می‌دهد. قیمت دارایی‌های پرخطر، مانند سهام یا اوراق قرضه در بازارهای نوظهور با تغییر وزن جریان‌های سرمایه جهانی از کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر آهسته می‌شوند. این جریان‌ها به نوبه خود به تغییرات در سیاست پولی بانک‌های مرکزی کشورهای ثروتمند، به ویژه فدرال رزرو، پاسخ می‌دهند که بر مقیاس وام گرفتن بر اساس دلار از سوی دولت‌ها و کسب و کارهای خارج از آمریکا اثر می‌گذارند. بنابراین شرایط مالی جهانی مسوول شکل گرفتن دیدگاه‌ها در مورد ریسک هستند. وقتی فدرال رزرو نرخ بهره وجوه فدرال خود را پایین بیاورد، نه تنها قرض گرفتن بر اساس دلار را ارزان‌تر می‌کند، بلکه همچنین قیمت دارایی‌ها را در سراسر جهان بالا می‌برد و این امر منجر به افزایش ارزش وثیقه‌ها شده و افزایش سرمایه را در تمامی شکل‌های آن ساده‌تر می‌کند.

چند روز پیش از اظهار نظر آقای مانتگا در مورد جنگ ارزی، دولت برزیل در حال جشن گرفتن فروش ۶۷ میلیارد دلاری سهام پتروبراس، شرکت نفتی دولتی این کشور بود. محققان بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی دریافتند که کانال مالی عمدتا از طریق سرمایه‌گذاری کار می‌کند که بیشتر وابسته به وام‌گیری ارزهای خارجی است تا مخارج مصرف‌کننده. نتایج آنها برای اقتصادهای بازار نوظهور جالب است. آنان پیشنهاد می‌کنند که نرخ ارز ارزان نمی‌تواند برای رونق یک اقتصاد ضعیف به کار رود، بلکه بیشتر این نگرانی را به وجود می‌آورد که نرخ ارز ممکن است همیشه به‌عنوان یک جاذب شوک عمل نکند، بلکه بیشتر ممکن است از طریق کانال مالی، رونق یا رکود را تشدید کند.