نیاز 500 فروندی ناوگان هوایی

علیرضا منظری
معاون سابق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری

در پی امضای سند بین‌المللی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و حضور ریاست محترم جمهوری در فرانسه و همچنین امضای تفاهم‌نامه میان شرکت ایرباس و شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر خرید هواپیما از ایرباس فضای لازم برای طرح موضوعات متفاوت ایجاد شد. ـ سفر هوایی داخلی و بین‌المللی را می‌توان یکی از نیازهای روز افزون کشور برشمرد که علاوه بر رفت و آمد گردشگران و زائران، سفر استادان، مهندسان، پزشکان، متخصصان و تاجران به مناطق مختلف را هم در بردارد. به همین لحاظ تقویت زیرساخت‌های هوانوردی کشوری از جمله ناوگان هوایی می‌تواند در راستای حفظ منافع ملی و همچنین امنیت ملی تلقی شود.

ـ اگر چه در بیشتر زمینه‌های زیرساختی، تسهیلات و امکانات مورد نیاز فراهم شده بود، ولی با توجه به تحریم صنعت هوانوردی کشوری در مورد تجهیزات هوانوردی و ناوگان هوایی با نقایصی مواجه بود که رفع کمبود ناوگان هوایی مناسب به‌طور جدی در دستور کار قرار داشت زیرا می‌توانست در جهت افزایش ایمنی هوانوردی کشوری و رشد اقتصادی، به‌طور کل اقتصاد حمل و نقل، کاهش بیکاری و اشتغال دانش آموختگان موثر باشد. ـ کمبود ناوگان هوایی مناسب و عدم دستیابی بهنگام و صحیح به قطعات و لوازم مورد نیاز ناوگان هوایی نه تنها در زمینه اعمال ایمنی هوانوردی کشوری ضرر و زیان جبران ناپذیری را در برداشت بلکه با از دست رفتن جان انسان‌های بیگناه تهدیدی برای امنیت ملی نیز به‌شمار می‌رفت. به همین منظور باید دولت در جهت رفع آن و برقراری ایمنی هوانوردی کشوری و بالا بردن رفاه شهروندان در سفرهای هوایی و بهره مندی مشتری بالقوه از سفر هوایی اقدامات موثر و قابل‌توجهی را پیگیری می‌کرد.

ـ پس از دوران برقراری تحریم در سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب اسلامی و تلاش‌های بعدی آمریکا برای ایجاد هماهنگی بین‌المللی برای محدودیت‌های تجاری در صحنه جهانی، اجرایی شدن برجام، امکان‌پذیری رفت و آمد و آغاز مذاکرات میان تولیدکنندگان هواپیما و بهره‌برداران ایرانی و همچنین توافق میان شرکت بوئینگ و ایران ایر فراهم آمد. ـ خبر نهایی شدن سند همکاری با شرکت بوئینگ برای معامله 6/ 16 میلیارد دلاری فروش هشتاد فروند هواپیما به‌عنوان اولین توافق تجاری میان دو شرکت ایرانی و آمریکایی می‌تواندبه تقویت برجام منجر شود و توسعه ایمنی هوانوردی کشوری و همچنین روابط انسان دوستانه و اعتمادسازی دو جانبه را در بر داشته باشد.

ـ در اینجا ضرورت دارد به چند نکته اشاره شود:

1 ـ با در نظر گرفتن نیاز کشور به حدود پانصد فروند هواپیما در چند سال آینده به منظور پاسخگویی به بازار و جایگزینی هواپیماهای فعلی، ضرورت خرید هواپیما از شرکت‌های متعدد یک الزام به‌شمار می‌آید زیرا علاوه بر آن‌که شرکت‌های تولیدکننده تقاضاهای قبلی داشته و امکانات تولید در سطح زیاد را ندارند و برای تحویل آنها زمان بیشتری را در نظر می‌گیرند، ضرورت دارد تا کشور تمامی وابستگی صنعت هوانوردی کشوری را به یک سازنده محدود نکند تا در صورت ایجاد مشکلات بتواند رابطه خود با سازنده دیگر را دنبال کند. البته در مورد خرید هواپیما با ظرفیت کمتر نیز به لحاظ اینکه دو شرکت بوئینگ و ایرباس دارای این نوع هواپیما نیستند، باید از طریق شرکت‌های سازنده دیگر اقدام شود که با توجه به قابل قبول بودن آنها به لحاظ فنی و عملیاتی و اقتصادی ارجح است از کشورهای غیر اروپایی تدارک دیده شود.

2 ـ بدیهی است با لحاظ کردن وسعت و موقعیت کشور و نیاز به فعالیت در مسیرهای داخلی و بین‌المللی باید ضرورت خرید هواپیما در نوع پهن پیکر و باریک بدنه و هواپیماهای با ظرفیت متوسط پنجاه صندلی، مورد توجه قرار گیرد. البته تعیین نسبت آنها متناسب با بازار باید بر مبنای یک مطالعه علمی و لحاظ کردن تجربیات قبلی بوده و نحوه بهره‌برداری از آنها به‌وسیله شرکت‌های هواپیمایی و در نهایت مدیریت ناوگان هوایی نیز قابل ملاحظه بوده و باید متحول شود. اگر چه در حال حاضر برای ورود تدریجی هواپیماها، سایر تسهیلات و امکانات و تجهیزات در زمینه فرودگاهی و ناوبری هوایی را می‌توان در حد محدودی متناسب با ورود چند فروند هواپیما فرض کرد، ولی به‌طور حتم در آن بخش‌ها نیز برنامه‌ریزی مناسب و تحول در نظام مدیریتی و ساماندهی نیروی انسانی و افزایش تجهیزات از الزامات به‌شمار می‌رود و باید تمامی ارکان هوانوردی کشوری متناسب با یکدیگر حرکت کنند تا ایمنی هوانوردی کشوری را انتظار داشت.

3 ـ اگر چه در دوران گذشته به جهت عدم دسترسی مناسب به اسناد و قطعات و لوازم ناوگان هوایی اعم از بوئینگ و ایرباس تلاشگران ایرانی در بخش فنی شرکت‌های هواپیمایی توانستند با کسب دانش فنی و بهره مندی از تجربیات خود ناوگان هوایی فعلی را همواره فعال نگه دارند و در حد معمول با مشکل مواجه نبوده‌اند، ولی با ایجاد فضای جدید و امکان‌پذیری ساده آن نسبت به خرید هواپیما باید در زمینه اعزام کارشناسان فنی به خارج از کشور و حضور در دوره‌های آموزشی متعلق به انواع هواپیماهای مورد نیاز و فراگیری علوم و تجربیات جدید و جمع‌آوری مدارک و اسناد لازم اقدامات موثر پیگیری شود.

4 ـ در هر حال توافق شرکت ایران ایر با شرکت بوئینگ قبل از نهایی شدن مذاکرات با شرکت ایرباس یا هر شرکت دیگری از این جهت قابل ملاحظه است که با توجه به مفاد توافق می‌تواند لغو آن برای دولت آمریکا در سطح جهانی بسیار پر‌هزینه به حساب آید. امید آنکه این توافق در روند عادی‌سازی روابط صنعت هوانوردی کشوری جهان با جمهوری اسلامی ایران تاثیر بسزایی داشته و بتوان در جهت بازسازی صنعت و افزایش ایمنی هوانوردی کشوری اقدامات بعدی را به سرانجام رساند. شاید منافع این توافق کمک کند تا مسوولان دولتی کشورها را متقاعد سازند که برای استمرار آن به منظور ایجاد ایمنی هوانوردی کشوری تلاش کنند.