مزیت‌های تولید نفت ایران

دکتر مهدی عسلی
مدیر پیشین امور اوپک وزارت نفت

قیمت تمام‌شده نفت تولیدی در کشورهای مختلف تولیدکننده نفت متفاوت است. کشورهای حوزه دریای شمال، نفت را با قیمت بسیار بالاتری نسبت به رقبای خاورمیانه‌ای خود تولید می‌کنند. در خاورمیانه کشورهایی همچون ایران و عراق ارزان‌ترین نفت تولیدی را دارند. به‌طوری که در برخی چاه‌های عراق هزینه تولید نفت کمتر از 5 دلار است. به‌طور میانگین هزینه تولید نفت در ایران کمتر از 10 دلار است که البته این رقم بیشتر از کشورهایی همچون کویت است. اما قیمت نفت تولیدی در چاه‌های نفت شیل آمریکا بسیار بیشتر از این است. بهره‌برداری از این چاه‌ها که در سال 2011 آغاز شد، در ابتدا چندان صرفه اقتصادی نداشت؛ اما با رشد و پیشرفت تکنولوژی آنها توانستند هزینه تمام شده تولید نفت را به میزان زیادی کاهش دهند؛ به‌طوری که در حال حاضر هزینه تمام‌شده تولید نفت در برخی چاه‌های آنها به کمتر از 40 دلار رسیده است.

البته با کاهش قیمت نفت در طی یکی دو سال اخیر بهره‌برداری از بسیاری چاه‌ها غیر اقتصادی شده و آنها تولید خود را متوقف کرده‌اند. موضوعی که در بهره‌برداری از چاه‌های نفت شیل آمریکا وجود دارد این است که این چاه‌ها خصوصی هستند و هر فردی که چاه یا منبعی در زمین یا ملک تحت اختیار او وجود داشته باشد، می‌تواند از آن چاه بهره‌برداری کرده و نفت بیرون آورد و در بازار نفت بدون هیچ محدودیتی به فروش برساند. این آزادی عمل باعث شده تولید نفت شیل کاملا با منطق اقتصادی و با توجه به قیمت تمام شده تولید، استخراج و وارد بازار شود. به‌طور مثال در تابستان 2014 که قیمت نفت بالای 110 دلار بود تقریبا از تمام ظرفیت چاه‌های نفت شیل استفاده می‌شد، اما به تدریج با کاهش قیمت و روند نزولی که قیمت در این سال‌ها طی کرد، تولید نفت شیل برای بسیاری از تولیدکنندگان توجیه خود را از دست داد و در حال حاضر تنها چاه‌هایی که با هزینه کمی به تولید نفت می‌پردازند به کار خود ادامه می‌دهند.

پیش‌بینی آینده بازار نفت در شرایط کنونی کمی دشوار به نظر می‌رسد. برآیند اثرات حاصل از انتخاب ترامپ برای بازار نفت هنوز دقیقا مشخص نیست و تا مشخص شدن سیاست‌های واقعی ترامپ نمی‌توان پیش‌بینی مشخصی را برای بازار نفت ارائه کرد. از یکسو او بیان کرده که اعتقاد چندانی به انرژی‌های نو و هزینه برای انرژی‌های پاک ندارد. این ادعا اگر عملی شود و تبدیل به یک تصمیم شود، بدون شک تقاضا برای نفت را افزایش داده و منجر به بالا رفتن قیمت نفت می‌شود. اما از سوی دیگر او معتقد است آمریکا باید وابستگی خود را به نفت جهانی و واردات نفت کم کند و در عین حال باید بتواند صادرات نیز داشته باشد. این سیاست درمقابل سیاست قبلی منجر به افزایش عرضه نفت در بازارهای جهانی و در نتیجه کاهش قیمت خواهد شد.