ارن دورل
یواس‌ای تودی

رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده آمریکا توافق هسته‌ای را که دولت اوباما مسوول مذاکره آن با ایران بود از ابتدای کاندیداتوری خود برای ریاست جمهوری تمسخر و تقبیح کرده بود. در سپتامبر 2015 ترامپ اعلام کرد که او در مورد این توافق دوباره مذاکره خواهد کرد. در این توافق، برنامه‌های هسته‌ای ایران به فعالیت‌های صلح‌آمیز محدود شد و در عوض قرار شد تحریم‌ها در طول زمان برداشته شوند. معاون رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده آمریکا، مایک پنس، گفته است که این توافق پس از مشورت با متحدان این کشور پاره پاره خواهد شد.

بنابراین آیا اگر ترامپ بخواهد می‌تواند این کار را بکند؟ پاسخ مثبت است و مارک تونرسخنگوی وزارت کشور آن را تایید می‌کند. وی معتقد است: «این توافق تنها تا زمانی معتبر است که تمام طرف‌ها به آن پایبند باشند.» تهدیدهای ترامپ و تیم وی کافی بود تا رئیس‌جمهوری ایران حسن روحانی و وزارت امور خارجه وی محمدجواد ظریف را به اظهار نظر در مورد آینده این توافق وادارد که به‌عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام شناخته می‌شود. روحانی در هفته گذشته اظهار کرد که این توافق نمی‌تواند با تصمیم یک دولت تغییر کند. توافق هسته‌ای بین کشورهای ایالات متحده آمریکا، روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین صورت گرفت -5 عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد- به علاوه آلمان. همگی آن را پذیرفتند. ظریف اظهار کرده است که رئیس‌جمهوری منتخب جدید ایالات متحده باید با واقعیت روابط منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه شود.

ایران و 1+5 پس از تحریم‌های خزنده‌ای که از سوی ایالات متحده و شورای امنیت سازمان ملل متحد به علاوه اتحادیه اروپا با اصرار دولت اوباما و کنگره به این کشور تحمیل شده بود، بر سر میز مذاکره آمدند. روسیه، چین و متحدان ایالات متحده در اروپا پس از این رویداد شروع به تجارت نفتی با ایران کردند و امیدوار به تجارت در بخش‌های دیگری نیز بودند. کشورهای اروپایی تحریم‌ها را برداشته‌اند. ایران توافقاتی کرده است تا میادین نفتی خود را گسترش دهد، خودروسازی خود را توسعه دهد و چندین فروند هواپیما از شرکت ایرباس فرانسه و بوئینگ در ایالات متحده آمریکا بخرد. روسیه اقدام به فروش سیستم ضدهوایی به ایران کرده است. ایالات متحده آمریکا ده‌ها میلیارد دلار از درآمدهای نفتی ایران را که در حساب‌های بانکی خارجی مسدود شده بود، آزاد کرد. اقتصاد رکود زده ایران از بهبود معتدلی منتفع شده است.

ایران همچنین سیاست خود را در مورد حمایت از برخی گروه‌های نظامی در عراق، یمن، سوریه و لبنان افزایش داده است. در عراق گروه‌های نظامی با داعش در حال مبارزه هستند، گروهی تندرو که دولت ایران و نیز ایالات متحده به عنوان دشمن در نظر می‌گیرند. اما در سوریه، گروه‌های نظامی عمدتا با شورشیان ضددولتی که از پشتیبانی آمریکا برخوردارند، در حال مبارزه هستند و در یمن، آنان در حال نبرد با دولت مورد حمایت عربستان سعودی و ایالات متحده هستند. بیرون رفتن از توافق می‌تواند ریسک بروز درگیری در این نبردها را بدتر کند و برداشته شدن محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران در زمانی که اقتصاد و نیروهای نظامی این کشور در حال گسترش هستند، چندان مفید نیست. تونر می‌گوید مقامات وزارت کشور نقاط مثبت این توافق را برای تیم ترامپ شرح خواهند داد، اگرچه هرگونه تصمیمی در مورد این توافق برعهده دولت بعد خواهد بود. تونر بیان می‌کند که وزیر خارجه فعلی جان کری و دولت اوباما احساس می‌کنند که این توافق با ایران شدیدا کار کرده است.

از نظر وی، این توافق همچنین نظارت‌های سرزده بیشتری را از سوی سازمان نظارت هسته‌ای سازمان ملل متحد وابسته به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراهم آورده است. علاوه‌بر این، توافق هسته‌ای مورد موافقت قانون‌گذاران تمام کشورهایی است که آن را امضا کرده‌اند، که شامل کنگره تحت رهبری جمهوری‌خواهان و مجلس ایران نیز می‌شود. تونر می‌گوید: «این توافق چیزی را که قرار است، انجام می‌دهد که عبارت است از جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای.» مارک دوبویتس، یکی از منتقدان توافق هسته‌ای که مدیرعامل بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها است، می‌گوید اگر ترامپ اظهار کند که به این توافق پایبند نمی‌ماند، تمام تحریم‌هایی که برداشته یا تعلیق شده بودند، دوباره یکی پس از دیگری تحمیل خواهند شد. به احتمال زیاد، ترامپ توافق هسته‌ای را پاره نخواهد کرد، اما سیگنالی تهاجمی برای اجرای آن نشان می‌دهد و به گفته دوبویتس هیچ چالشی را از سوی ایرانیان در این معاهده تحمل نمی‌کند.