زهرا الخلیصی
سی‌ان‌ان مانی

از نظر ترامپ این یکی از بدترین توافقاتی بوده است که تاکنون در مورد آن مذاکره شده است. اما آیا او اکنون سعی خواهد کرد این توافق تاریخی را بر سر برنامه هسته‌ای ایران از بین برده و تحریم‌ها را دوباره وضع کند؟ توافق سال گذشته بین ایران، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه و چین تا حدود زیادی به سیاست خارجی رئیس‌جمهور اوباما بستگی داشت که از نظر وی مبتنی بر جلوگیری از توسعه سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران بود. در راستای این موضوع، قدرت‌های غربی با برداشتن برخی از تحریم‌های اقتصادی ایران موافقت کردند. مدیران اروپایی در خط مقدم بازگرداندن ارتباطات تجاری با این اقتصاد که از نظر نفت و گاز غنی است و جمعیتی جوان و در حال رشد دارد، قرار گرفتند. در طول کارزار انتخاباتی، ترامپ اظهار کرد که این توافق «150 میلیارد دلار به ایران بازگردانده و به ما تقریبا هیچ چیز نداده است. در تاریخ ثبت می‌شود که این یکی از بدترین توافق‌هایی است که تاکنون مورد مذاکره قرار گرفته است.» هیچ کس چکی به مبلغ میلیون‌ها دلار برای تهران صادر نکرده است، اما طبق برآوردهای کاخ سفید، ایالات متحده آمریکا حدود 50 میلیارد دلار از دارایی‌های منجمد پیشین ایران را آزاد کرده است. رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا طرح‌هایی را که مدنظر قرار دارد، اعلام نکرده است. با این حال 3 سناریو در اینجا آورده شده است:

۱- ایالات متحده آمریکا از این معاهده خارج می‌شود

مقامات رسمی در ایران اعلام کرده‌اند ترامپ باید به تعهد اوباما پایبند باشد. رئیس‌جمهور حسن روحانی گفته است که تنها یک دولت نمی‌تواند توافق هسته‌ای را اصلاح کند. متخصصان می‌گویند که ایالات متحده آمریکا می‌تواند کنار بکشد، اما اقدام یک جانبه می‌تواند شکاف زیادی با اروپا، روسیه و چین در این مورد ایجاد کند. جان ویتاکر، یک مشاور حقوقی در شرکت «کلاید و کو» در لندن می‌گوید: «دولت تحت تصدی ترامپ حداقل از لحاظ نظری آزاد خواهد بود تا مشارکت ایالات متحده آمریکا را ابطال کند.» وی ادامه می‌دهد: «به هر صورت، در سطح عملی، این کار پیامدهای سختی برای امضاکنندگان در پی خواهد داشت... به ویژه برای اتحادیه اروپا».

۲- ترامپ مردم را در حال حدس و گمان نگه می‌دارد

پس از سال‌ها انزوای اقتصادی، ایران به تازگی شروع به منتفع شدن از تسهیل تحریم‌ها کرده است. تولید نفت تا نزدیک به یک میلیون بشکه در روز افزایش یافته و ایران با خرید هواپیماهایی از شرکت ایرباس و بوئینگ موافقت کرده است. تنها در هفته گذشته یک معاهده 2 میلیارد دلاری با شرکت توتال فرانسه و شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین برای توسعه یک میدان عظیم گازی قطعی شد. با این وجود، در حالی که بسیاری از شرکت‌های اروپایی چشم به فرصت‌های موجود در ایران دوخته‌اند، شرکت‌های آمریکایی در مورد انجام کسب و کار در ایران بسیار نگران و محتاط هستند. ایالات متحده آمریکا هنوز محدودیت‌هایی در برخی موارد دارد که از سرمایه‌گذاری بسیاری از شرکت‌های آمریکایی در ایران جلوگیری می‌کند و به نظر نمی‌رسد که تا آینده نزدیک و به زودی این مساله تغییری کند. با اضافه کردن این موضوع به عدم قطعیتی که در سیاست ایالات متحده آمریکا وجود دارد، انتخاب ترامپ به تنهایی ممکن است اثری منفی داشته باشد که فقط محدود به شرکت‌های آمریکایی مانند بوئینگ یا جنرال الکتریک نیست که به دنبال فرصت‌های موجود در بخش‌های هوایی و انرژی هستند. ویتاکر می‌گوید: «نااطمینانی وجود دارد و تا زمانی که این موضوع برقرار باشد، سرمایه‌گذاری نه تنها از سوی شرکت‌های آمریکایی که تحت اجازه رژیم تحریم‌های ایالات متحده آمریکا یا مجوزهای دیگری فعالیت می‌کنند، کاهش می‌یابد، بلکه همچنین از سوی شرکت‌های اروپایی نیز که از آنها خواسته می‌شود با تحریم‌های ایالات متحده آمریکا منطبق باشند نیز سرمایه‌گذاری با افت روبه‌رو خواهد شد.»

۳- کنگره دوباره درگیر این ماجرا می‌شود

جمهوری‌خواهان در کنگره به شدت از توافق با ایران ناراضی هستند و پل رایان رئیس مجلس نمایندگان آمریکا قول داده است تا با هرچیز ممکن از به دست آوردن سلاح‌های هسته‌ای توسط آنچه وی دشمن بلندمدت ایالات متحده آمریکا می‌خواند، جلوگیری کند. به گفته الی گرانمایه، همکار سیاسی در شورای اروپایی روابط خارجی، اکنون با کسب اکثریت جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان و کنترل سنا، آنها می‌توانند با استفاده از معرفی معیارهای نظارتی بر ایران، یا حتی وضع تحریم‌های جدید توافق را مخدوش کنند. وی می‌گوید: «اگر ترامپ قادر نباشد یا نخواهد چنین معیارهایی را وتو کند، این امر ریسکی برای توافق به وجود خواهد آورد.» گرانمایه اضافه می‌کند که اکنون، تهران باید منتظر بماند و ببیند کدامیک از سناریوها در حالی که روابط این کشور با اتحادیه اروپا، روسیه و چین قدرت می‌یابد، بازی می‌شود. اگر توافق مخدوش شود، پایان ناخوشایندی بر یک اتفاق خوب رخ داده است. گرانمایه تصریح می‌کند: «ایران احتمالا همه گزینه‌ها را در نظر می‌گیرد، از جمله از سرگیری برنامه هسته‌ای خود و به‌طور بالقوه انتقال به یک دولت محافظه‌کارتر... این امر گزینه‌ای است که به نفع اروپا یا ایالات متحده آمریکا نخواهد بود.»