پاسخ به ادعاهای واهی امارات با کاهش روابط

دکتر سید علی طباطبایی
استاد دانشگاه

اگر ادعای ارضی را مهم‌ترین اختلاف میان کشورها بدانیم که در پیامد آن تمامی زوایای رابطه دو کشور از آن متاثر می‌گردد، مورد ایران و امارات را باید یک «مورد ویژه» در این چارچوب به حساب آورد و مطالعه کرد. در سال‌های اخیر امارات متحده عربی درخصوص جزایر سه‌گانه در قالب دیپلماسی چند جانبه و یکجانبه به طرح ادعای ارضی دامنه‌داری پرداخته است و با حمایت عربستان سعودی این مساله را بارها و بارها در سطح منطقه و بین‌الملل مطرح کرده است.

اما آیا ادعای ارضی واهی امارات متحده عربی بر رابطه دو کشور تاثیرگذار بوده است یا خیر؟ پاسخ به این سوال چیزی است که موجب می‌شود ما رابطه ایران و امارات را یک «مورد ویژه» بدانیم و بنامیم. آمارها نشان می‌دهد که امارات متحده عربی از عمده‌ترین شرکای تجاری کشور بوده است و به‌ویژه واردات یا در واقع واردات ثانویه از امارات دومین رتبه را در آمارهای وارداتی ایران دارد. حال این سوال پیش می‌آید که آیا کشوری که ادعاهای مداوم واهی را علیه تمامیت ارضی کشورمان مطرح می‌کند باید در چنین جایگاه تجاری قرار گیرد؟ در کجای دنیا با کشور مدعی تمامیت ارضی کشور به مانند شریک آن هم در چنین سطحی رفتار می‌شود. در ماه گذشته در اجلاس سالانه سازمان ملل وزیر خارجه امارات سخنانی بر زبان راند که نه با قامت وی و نه کشورش متناسب بود. آنچه که باید حتما ذکر شود این است که برخورد مداراجویانه ایران موجب تجری و اصرار بیشتر امارات شده است. امارات به این ایده رسیده است که هرچقدر لفاظی کند پاسخ ایران تنها پاسخی دیپلماتیک و بیانیه‌ای شفاهی بیش نخواهد بود.

به نظر می‌رسد در فضای پسابرجام و حل و فصل مشکلات بحران هسته‌ای و خروج ایران از انزوای تحریم‌ها و افزایش رابطه روزافزون با تمامی کشورهای جهان، ما باید از پوسته محافظه‌کاری خارج شویم و محکم‌تر و عملی‌تر با ادعاهای واهی امارات برخورد کنیم. در این راستا پیشنهادهای ذیل را می‌توان برای مواجهه عملی‌تر با ادعاهای امارات مطرح کرد. پیشنهاد اول این است که دولت جمهوری اسلامی به‌صورت رسمی به امارات اعلام کند که از این پس چنان که درخصوص سه جزیره به لفاظی‌های خود ادامه دهد، شاهد اقدامات عملی ایران خواهد بود و ایران دیگر به پاسخ‌های شفاهی و دیپلماتیک بسنده نخواهد کرد. چنین اقدام دیپلماتیکی از سوی ایران مطمئنا به امارات تفهیم خواهد کرد که ایران در فضای پسابرجام متناسب با آن عمل خواهد کرد و از تمامی ظرفیت‌های خود در این دوره بهره خواهد برد.

دومین پیشنهاد این است که برای مواجهه با تکرار ادعاهای واهی امارات، ایران سعی کند کشورهای جایگزین تجاری این کشور در منطقه را با انجام مطالعات شناسایی کند. کشورهایی مانند ترکیه که در دوران تحریم در کنار ایران ایستاد، عمان که دارای رابطه تاریخی و مثبت با ما است و در دوران سخت به ایران کمک کرد و همین‌طور قطر که خواهان افزایش نقش خود است و حاضر به همکاری است از جمله پیشنهادها برای جایگزینی امارات در تجارت با ایران هستند. پیشنهاد سوم حرکت عملی در جهت کاهش تجارت با امارات است. این اقدام عملی موجب خواهد شد که امارات از پوسته یک کشور واحد، به امارات تشکیل‌دهنده آن تجزیه شود. میان دیدگاه‌های دوبی و ابوظبی درخصوص رابطه با ایران تفاوت‌های زیادی وجود دارد، ولی از آنجا که هیچ فشاری به هیچ یک وارد نمی‌شود، ما تجلی تفاوت دیدگاه‌های این دو امارت را در سیاست خارجی امارات متحده عربی نمی‌بینیم. ایران باید در یک دوره مشخص مثلا سه ساله یا 5 ساله امارات را از فهرست سه شریک اول تجاری خود خارج کند. حفظ منافع ملی کشورمان بر هر منفعت دیگری ارجحیت دارد و آنچه که ما امروز انجام می‌دهیم، مورد داوری نسل‌های بعد قرار خواهد گرفت.

نتیجه پایانی اینکه ایران بزرگ‌ترین و قدرتمندترین کشور منطقه است و باید متناسب با این قدرت رفتار کند. مدارا و مماشات با کشور کوچکی که ادعاهای واهی و متداومی علیه تمامیت ارضی کشورمان مطرح می‌کند قابل توجیه نیست. استفاده امارات از سفره تجارت کشور همزمان با دروغ‌پراکنی و ادعاهای واهی قابل دفاع نیست. جیغ بنفش امارات ناشی از انرژی خوردن کیک بزرگ رابطه تجاری با ما است. ایران باید این کیک بزرگ را از سفره امارات بردارد.