مجتبی شاکری
رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران

در حالی که مطابق با اسناد فرادست شهری، سقف جمعیت‌پذیری شهر تهران تا افق 1405 معادل 5/ 10 میلیون نفر دیده شده است، بررسی‌های اولیه از جمعیت روز کنونی شهر تهران نشان می‌دهد: در حال حاضر جمعیت شهر به نزدیک 12 میلیون نفر رسیده است. یک محاسبه سرانگشتی از امکانات و سرانه‌های خدماتی پیش‌بینی شده با میزان جمعیت روز در نظر گرفته شده برای این شهر از ناهماهنگی بارز در این حوزه خبر می‌دهد. یکی از ایرادات اولیه در این مسیر می‌تواند عدم ساماندهی مناسب مشاغل شهری عنوان شود. اگرچه در سند طرح تفصیلی تهران تلاش شده است تا استقرار کاربری‌های مسکونی، اداری و تجاری در پهنه‌های مختلف شهری متناسب با یک الگوی مشخص حرکت کند، اما بررسی مناطق مختلف شهری به‌ویژه محدوده مرکزی شهر تهران بیانگر معضل ساماندهی نادرست مشاغل شهری است. به‌عنوان مثال بازدیدهای انجام شده از محله بهارستان نشان می‌دهد که 70 درصد از اعضای شورایاری این منطقه، ساکن منطقه نیستند.

این موضوع بیانگر آن است که منافع محله توسط افرادی تعیین می‌شود که در محله سکونت ندارند و بخش زیادی از ساختمان‌های مسکونی این منطقه عملا به کارگاه‌ها و انبارهای مشاغل مستقر در منطقه تبدیل شده‌اند و این در حالی است که تجربه نشان داده است هر منطقه از تهران که خالی از سکنه شود و فضای سکونتگاهی در آن محله کم شود؛ پدیده شب‌مردگی در آنجا بروز پیدا می‌کند که نتیجه آن شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی خواهد بود. چراکه توسعه شب مردگی این مناطق، موجب شهرمردگی شده و باعث می‌شود تا پلیس، نیروهای امنیتی و سازمان‌های اجتماعی و مددکاری برای کنترل و انجام وظایف خود در این مناطق با مشکلات فراوانی مواجه باشند و به همان نسبت، این مناطق به مأمنی برای خلافکاران، معتادان و مجرمان تبدیل می‌شود.

از این‌رو به نظر می‌رسد یکی از راهکارهای اولیه برای مقابله با گسترش پدیده شب‌مردگی در مناطق شهری، تعیین تکلیف ساماندهی مشاغل باشد. ایجاد امکانات و مزایای تفریحی و تفرجگاهی نیز می‌تواند انگیزه شهروندان برای سکونت در چنین مناطقی را افزایش دهد. در عین حال نکته‌ای که به نظر می‌رسد باید سرلوحه کاری مدیریت شهری قرار گیرد این است که با اجرای طرح‌هایی مثل پیاده‌راه 17 شهریور نمی‌توان روح زندگی و پویایی را به مناطقی که به شب‌مردگی دچار شده‌اند باز گرداند. تجربه ساخت پیاده راه 17 شهریور نشان داد که ایجاد تغییرات نامناسب و مطالعه نشده در یک محله نه‌تنها با مقاومت ساکنان و کاسبان محله مواجه می‌شود، بلکه راهکاری در راستای رفع معضلات محله نخواهد بود.