زمان تمرکز بر فساد و محیط کسب وکار

وب‌سایت خبری تحلیلی وریتی ایران

هیات‌های تجاری کماکان به ایران می‌آیند و برای انجام معاملات هنگفت اقتصادی با همتایان خود دست می‌دهند، اما آنچه می‌بایست رخ می‌داد، هنوز رخ نداده است. با وجود اقدامات مهمی که صورت گرفته بانک‌های غربی و سرمایه‌گذاران بزرگ هنوز بسیار محتاط هستند. برجام به تنهایی قادر به بازکردن قفل عدم ورود سرمایه‌های خارجی نیست. اما با گذشت زمان مشخص شده که مسائلی چون وضعیت معاملات تجاری و نحوه قوانین و اجرای آنها و فساد لجام‌گسیخته از بهبود یافتن اقتصاد ایران در دوران پساتحریم جلوگیری می‌کند.

جامعه تجار در ایران از اینکه قراردادهای بسیاری که با شرکای بین‌المللی منعقد شده‌اند باعث تحرکی نشده سرخورده می‌شود. در دو ماه گذشته تهران سرگرم مذاکره نخست‌وزیران هند و ایتالیا و روسای جمهور کره جنوبی و آفریقایی و یک هیات ۳۰۰ نفره آلمانی با همتایان ایرانی خود که نمایندگی تمامی بخش‌های اقتصادی از صنایع سنگین گرفته تا بهداشت و صنایع خودرو و انرژی را بر عهده داشتند، بود. اما سرمایه‌گذاران کماکان با موانع مهمی مواجه هستند و نمی‌توانند قراردادهای هنگفتی را که با شرط و شروطی منعقد شده‌اند به اجرا درآورند. با وجود تلاش‌هایی که برای حمایت از تعامل با ایران از جمله از سوی وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا جان کری انجام شده بانک‌های ایالات متحده آمریکا و اروپا هنوز بسیار محتاط هستند. برخی از صاحب‌نظران اظهار کرده‌اند که شرکت‌ها و افراد از اینکه قدم اول را بردارند اکراه دارند و انتظار دارند که به محض آنکه معامله هنگفت اول انجام شد خیزشی صورت گیرد.

منابع ما اظهار کرده‌اند که نگرانی‌های بانک‌های بزرگ غربی واقعی است و احتمالا برطرف نخواهد شد. بانک‌ها هنوز باید شرایط بازگشت تحریم‌ها را بدانند و هنوز برای آنها این نگرانی وجود دارد که به‌طور غیر عمدی با خطر کمک به پولشویی و دخالت داشتن در جرائم مالی و حتی پرداخت هزینه گروه‌های متهم به تروریسم مواجه باشند. بنا براین محیط انجام معاملات برای بانک‌ها هنوز بسیار غیرشفاف و پیچیده است. برجام به تنهایی قادر به بازکردن قفل سرمایه‌گذاری بین‌المللی نیست. به تدریج بیشتر مشخص می‌شود که مسائلی چون فساد و خصوصی‌سازی و کیفیت محیط تجاری بر انتقال سرمایه تاثیرگذار خواهند بود. شاخص تصور مردم از فساد که توسط موسسه ترنسپرنسی اینترنشنال تهیه شده است. در سال ۲۰۱۵ ایران را در رتبه ۱۳۰ قرار داد و این رتبه در دوره ریاست روحانی بهتر نشده است؛ در دهه گذشته وضعیت بسیار بدتر شد، چرا که کانال‌های تجاری غیر شفافی که تحت کنترل نبودند، به دلیل فشار تحریم‌ها افزایش یافته است و مدت‌ها طول می‌کشد تا وضعیت به حالت عادی بازگردد. ساختارهای اداری برای مبارزه با فساد باید غیر متمرکز شوند تا بتوانند بهتر در سطح استان‌ها به کار خود ادامه دهند. بانک‌ها هم سختگیری‌ها و نظارت خود بر ارائه وام‌ها را افزایش داده‌اند.

بانک مرکزی با ارائه لوایحی شرایط لازم برای اصلاح نظام بانکی را فراهم می‌کند و تک‌نرخی کردن نرخ ارز در ایران که یکی از عوامل وقوع جرائم مالی بوده نزدیک است. گزارش‌های منابع تجاری ما نشان می‌دهند که غیرشفاف بودن وضعیت مالکیت شرکت‌ها و نبود اطمینان به اجرای قوانین عوامل اصلی بازدارنده هستند. در این مدت بورس تهران مانند آینه‌ای بوده است که احساسات تجار را منعکس می‌کند. در ماه‌های بعد از عملی شدن برجام شاخص این بورس بسیار قوی و مرتبا در حال رشد بود. که این مساله به دلیل انتظار عمومی مبنی بر بهتر شدن وضعیت بود. اما به نظر می‌رسد که این خوش‌بینی کاهش یافته است و شاخص بورس دائما با نوساناتی همراه می‌شود. خبر خوب این است که وضعیت صنعت نفت ایران روز به روز بهتر می‌شود و سطح تولید روز به روزبه دوران پیش از تحریم‌ها نزدیک تر می‌شود. وزیر نفت ایران به‌تازگی درخصوص قراردادهای جدید نفتی به مجلس گزارش داد همچنین اعلام کرد که سطح تولید از ۷/ ۲ میلیون بشکه در روز در پنج ماه اول سال ۱۳۹۲ (سالی که از ۲۱ مارس ۲۰۱۳ آغاز شد) به ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز در حال حاضر رسیده است. صادرات نفت هم از ۹۷۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۹۲ به بیش از ۲ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرده است.

صادرات پتروشیمی از ۸/ ۱۲ میلیون تن در سال ۱۳۹۲ به حدود ۱۹ میلیون تن افزایش پیدا کرده است. شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد با شرکت‌های یونانی، اسپانیایی، ایتالیایی، سوئیسی، فرانسوی و روسی قراردادهایی برای فروش ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه نفت در روز امضا کرده و گزارش‌ها حاکی از آن است که ۸۰ درصد این قراردادها به اجرا در آمده‌اند. در این میان، آمارهای دریافتی حاکی از آن است که میزان واردات نفت خام کره جنوبی از ایران ۶۷ درصد افزایش پیدا کرده و در ماه آوریل میانگین صادرات ۲۱۱ هزار بشکه در روز بود. گزارش‌ نهادهای معتبر بین‌المللی می‌گوید ایران نفت خام سنگین‌تر به آسیا می‌فروشد و بیشترین میزان تخفیف‌ها را از سال ۲۰۰۸ - ۲۰۰۷ نسبت به قیمت‌های عربستان سعودی و عراق ارائه داده است تا از این راه بتواند سهم خود را در بازار دوباره به دست آورد. برای اولین بار در ۲۵ سال اخیر نرخ تورم در تابستان امسال تک‌رقمی شد و همچنین بانک مرکزی سعی دارد تا ارز را تک نرخی کند. نرخ پایین و با ثبات تورم و بهبود انضباط مالی و برقراری مکاتبات بانکی و روابط بین‌المللی به معنی آن است که بالاخره بستر لازم برای از میان بردن فاصله میان نرخ مبادله‌ای و نرخ بازار ایجاد شده است. میانگین این فاصله میان نرخ ارز دولتی و بازار۴۹۰۰ ریال در سال ۲۰۱۵ بود و امسال میانگین این نرخ با ۵ درصد کاهش به حدود ۴۷۰۰ ریال رسیده است و میزان نوسانات نیز بیش از یک سوم کاهش یافته است. چندی پیش مرکز آمار ایران گزارش داد که رشد تولید ناخالص داخلی در سه ماه اول سال ۹۵ برابر با ۴/ ۴ درصد بوده است. که نقش نفت در این رشد چشمگیر بوده است چراکه نرخ رشد بخش غیر نفتی ۹/ ۲ درصد بود.