راهکارهای پیشگیری از خشونت

حافظ غانم
موسسه بروکینگز

خطرات افراط‌گرایان خشن در سال‌های اخیر افزایش یافته است. مردمی از ملیت‌های مختلف قربانیان اعمال خشونت‌بار در خاورمیانه، اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکای شمالی بوده‌اند. سوال اینجا است که چگونه می‌توان از بروز افراط گرایی خشن پیشگیری کرد؟ سازمانی به نام «کلاب دو مادرید» که ترکیبی از روسای جمهور و نخست‌وزیران پیشین نظام‌های دموکراتیک است که به‌طور مرتب در مورد معضلاتی که برای جهان مهم هستند، کار کرده و در برخی موارد پاسخ‌هایی برای این پرسش‌ها فراهم می‌آورند. این گروه چارچوبی با 10 نکته ایجاد کرده‌اند تا مانع از خشونت افراط‌گرایانه شوند. یکی از این 10 نکته قرار دادن تمام افراد و گروه‌ها در منافع اقتصادی جامعه است.

با توجه به راهکار این گروه، استثنا کردن سیستماتیک موجب ناعدالتی و موارد غیرمنصفانه شده و می‌تواند ترکیبی مهلک ایجاد کند که موجب رشد خشونت افراط‌گرایانه شود. آنان همچنین بیان می‌کردند که رهبران سیاسی همه جا وظیفه دارند به تمام شهروندانشان به‌طور یکسانی خدمات ارائه کنند، زنان و جوانان را توانمند کنند و اطمینان حاصل کنند که افراد، گروه‌ها و جامعه دسترسی برابری به توسعه اقتصادی و فرصت‌های دیگر داشته باشند. اکثر ناظران به ویژه آن دسته که در جهان عرب کار می‌کنند موافقند که استثنا کردن اقتصادی یکی از عواملی است که موجب افراط گرایی خشونت بار می‌شود. اما این تنها یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار است. عوامل سیاسی، اجتماعی و حتی مذهبی نیز وجود دارند که موجب افراط‌گرایی خشن می‌شوند. با این وجود، چنین امری به آن معناست که علاوه بر سیاست و امنیت، برنامه‌هایی برای ممانعت و پیشگیری از افراط‌گرایی خشونت‌آمیز وجود دارد و باید بر معضلات فرصت‌ها و شامل شدن اقتصادی تمرکز کرد.

شواهد تجربی کمی در مورد ارتباط متغیرهای اقتصادی مانند فقر، بیکاری یا سطح تحصیلات در بی‌ثباتی و خشونت وجود دارند. این در حالی است که در کشورهای فقیرتر افراط‌گرایی بیشتری مشاهده می‌شود، مدرکی قوی در مورد اینکه فقرا در آن کشورها به احتمال بیشتری نسبت به غیرفقرا به گروه‌های خشونت‌طلب ملحق می‌شوند، وجود ندارد و مدرکی مستدل نیز در مورد اینکه مناطق فقیرتر در یک کشور به احتمال بیشتری خشونت طلب‌تر و بی ثبات‌تر باشند نیز، وجود ندارد. به‌طور مشابه، به نظر نمی‌رسد بیکاری به خودی خود، ارتباط عمیقی با خشونت داشته باشد. فقدان آموزش نیز به نظر نمی‌رسد که این پدیده را تبیین کند. این به آن معنا است که گزاره‌های معمول و رایج پیرامون افراط‌گرایی خشونت‌آمیز مانند اینکه «خشونت به دلیل فقر است» یا اینکه «برای رفع این خشونت‌ها باید بر ایجاد اشتغال تمرکز کرد» یا «ما باید نظام آموزشی را باید اصلاح کنیم»، احتمالا خطا هستند یا حداقل هنوز باید مورد تایید قرار گیرند. البته کشورهای کم درآمد و متوسط باید با فقر مبارزه کنند، اشتغال را توسعه دهند و آموزش را بهبود بخشند؛ اما این اقدامات به تنهایی ممکن است برای دستیابی به صلح و ثبات در وضعیت‌های شکنندگی و تضاد کشورها کافی نباشند.