سیدسلمان نصیرزاده
مدیر تحلیل شرکت مطالعات اقتصادی آریاسهم

مهم‌ترین نکته گروه خودرو طی ماه‌های اخیر انتظار بازار از نتایج برجام برصنعت، خبرهای منتشره در مجامع سالانه و همچنین ارائه گزارش عملکرد سه ماهه اول سال 1395 است. بر این اساس آنچه از مجامع این صنعت مشخص بود تلاش برای همکاری و عقد قراردادهای مشارکت با شرکت‌های خودروساز غربی در راستای بهبود کیفیت، توسعه بازار‌های هدف، دستیابی به بازارهای صادراتی، تامین منابع مالی ارزان قیمت و همچنین واگذاری اموال و دارایی‌های مازاد، با هدف خروج از زیان و بهبود نسبت‌های نقدینگی است. در مجمع سایپا که این روزها به‌عنوان لیدر گروه در بازار سرمایه و خبرساز‌ترین مجموعه این صنعت مطرح شده است، می‌توان به نهایی شدن قرارداد سیتروئن و خرید 50 درصد سهام سایپای کاشان توسط این شرکت فرانسوی اشاره کرد، این در حالی است که سایپا با شرکت‌های دیگری همچون رنو فرانسه، کیا موتورز کره جنوبی، نیسان ژاپن، ایویکو آلمان و چانگان چین نیز وارد مذاکرات جدی برای همکاری مشترک شده است، گروه خودروسازی سایپا بیش از 50 هزار میلیارد ریال زیان انباشته دارد که در راستای کاهش این زیان، برنامه خروج از دو شرکت سایپا دیزل و ایران کاوه را دارد که بیش از 10 هزار میلیارد ریال از زیان انباشته گروه خواهد کاست.

سهامداران اصلی سایپا دیزل دو مجموعه سایپا با سهم 5/ 41 درصد و نیوان ابتکار با سهم بیش از 15 درصدی هستند که نیوان ابتکار نیز در مالکیت 100 درصدی مجموعه سایپا است. انتظار می‌رود این نوع واگذاری‌ها زمانی اثر بخش باشد که انتقال مالکیت به غیر باشد و سایپا به شکل مستقیم و غیرمستقیم در ترکیب سهامداری این دسته از شرکت‌های زیان ده نباشد که در این صورت خروج از این دسته از شرکت‌ها را می‌توان به‌عنوان یک تحول مثبت تلقی کرد. در این بین یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت خودرو هزینه‌های مالی سنگینی است که فشار سنگینی را بر این صنعت وارد کرده است. به نحوی که گروه سایپا از بدهی 167 هزار میلیارد ریالی و گروه ایران خودرو از بیش از 200 هزار میلیارد ریال بدهی برخوردار هستند که از این میزان 85 درصد این مبالغ، بدهی جاری محسوب می‌شود. از این رو یکی از مهم‌ترین برنامه‌های این صنعت استفاده از منابع مالی ارزان قیمت خارجی و بهره بردن از فاینانس و یوزانس است که اخیرا نیز معاون صنایع وزیر صنعت از تصویب اختصاص یوزانس به واحدهای خودروساز خبر داد.

همچنین در مجمع گروه خودروسازی سایپا از دریافت یک میلیارد دلار تسهیلات یوزانس از یکی از شرکت‌های مطرح بین‌المللی پرده برداشته شد که می‌تواند به بهبود ترازنامه این گروه کمک شایانی کند. همچنین ادامه روند کاهش نرخ سود بانکی مزیت مناسبی برای کاهش هزینه‌های مالی این صنعت ایجاد خواهد کرد. بر این اساس رئیس کل بانک مرکزی بر کاهش نرخ سود بانکی به 10 درصد تا پایان سال 1395 اشاره کرد که این مهم می‌تواند به بهبود نسبت‌های سودآوری و کاهش هزینه مالی این صنعت منتج شود. از سوی دیگر با توجه به تبدیل شدن خودرو از یک کالای سرمایه‌ای به یک کالای مصرفی بادوام کاهش نرخ سود بانکی می‌تواند بر افزایش اقبال متقاضیان به خرید خودرو و فروش شرکت‌های خودرو ساز نیز تاثیر بسزایی داشته باشد.

همچنین با توسعه ابزارهای نوین مالی و برنامه جدی دولت برای تقویت بازار اولیه، این بخش نیز می‌تواند سهم مهمی از نیاز نقدینگی این صنعت را رفع کند، به نحوی که انتشار اوراق صکوک به مبلغ ٢ هزار میلیارد تومان در دستور کار مجموعه سایپا قرار گرفته است. اما در گروه ایران خودرو نیز تحولات مثبتی در جریان است، انجام همکاری‌های مشترک و انعقاد قرارداد جوینت ونچر با شرکت پژو فرانسه، آغاز دور جدید همکاری گروه ایران خودرو و مرسدس بنز آلمان، همکاری با شرکت سوزوکی ژاپن، مذاکره با فیات ایتالیا، داتسون ژاپن و برنامه حضور در بازار خودروهای برقی از جمله مهم‌ترین برنامه‌های این گروه صنعتی برای توسعه محصول و افزایش همکاری‌ها با هدف بهبود و انتقال تکنولوژی و کاهش هزینه‌های تولید است.

به‌صورت خلاصه از نکات مطرح شده در دو مجموعه بزرگ خودروساز می‌توان دریافت که برنامه اصلاح ساختار مالی، واگذاری دارایی‌های بلااستفاده و زیان‌ده، کاهش هزینه‌های مالی، توسعه تولید محصول با انتقال فناوری تولید و حضور پررنگ در بازار‌های صادراتی از مهم‌ترین نکاتی است که در دستور العمل بهبود این صنعت قرار گرفته است. اما در این بخش بد نیست نگاهی نیز داشته باشیم به عملکرد بهار 1395 دو شرکت بزرگ خودرو ساز، در سایپا که شاهد رشد 6 درصدی تولید و 32 درصدی مقدار فروش نسبت به دوره مشابه سال گذشته بودیم، در ایران خودرو مقدار تولید تغییری نداشت، اما مقدار فروش بیش از 20 درصد افزایش داشت. نکته مهم دوره سه ماهه اول سال 95 با سه ماه اول سال 1394 در بهبود راهکارهای فروش محصول با اعطای افزایش تسهیلات اعطایی خرید خودرو به متقاضیان و کاهش نسبی نرخ سود بانکی بود که اثر آن در رشد تقاضای خرید محصول و افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده قابل مشاهده است.

در بخش هزینه‌های مالی اما همچنان تغییری دیده نمی‌شود. نسبت به سه ماه سال 94، ایران خودرو بیش از 36 درصد و سایپا بیش از 24 درصد بر هزینه‌های مالی خود افزوده است که انتظار می‌رود رفته رفته در این بخش نیز شاهد تغییرات مثبتی باشیم. در مجموع باید پذیرفت که این صنعت یک صنعت وابسته است و نداشتن مزیت نسبی این صنعت را به شدت به تغییرات سیستماتیک بسیار حساس کرد، از این رو در مرحله اول بهبود سیستم مدیریتی در بخش منابع و مصارف و اصلاح ساختار می‌تواند صنعت را به نقطه تعادل نزدیک سازد و با کاهش ریسک‌های سیستماتیک می‌توان به پایداری صنعت، انتقال تکنولوژی و کاهش هزینه‌های تولید امیدوار بود که البته این مهم در زمان کوتاهی نمی‌تواند میسر شود.