چالش‌های پیش رو در پذیرش هیات‌های تجاری

حسین وثوقی‌ایرانی

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران

در آستانه حل مشکل هسته‌ای ایران با کشورهای ۱+۵ یعنی قبل و بعد از برجام هیات‌های اقتصادی متعددی به ایران سفر کردند تا جایی که رئیس اتاق ایران در پایان سال ۹۴ اظهار کرد به‌طور متوسط هر ۵/ ۲ روز، اتاق ایران میزبان یک هیات بزرگ اقتصادی خارجی بوده است. این حجم عظیم و درخواست گسترده قریب ۱۵۰ هیات تجاری برای حضور در ایران و برقراری روابط اقتصادی با بنگاه‌های ایرانی در دهه‌های گذشته بی‌سابقه بوده است و این حاکی از توفیق سیاست خارجی در ترمیم چهره اقتصادی ایران است. بدیهی است که طبیعت این هیات‌ها با توجه به چیدمان اعضای آن بیشتر تبلیغاتی و سیاسی است چرا که اغلب قریب به اتفاق آنها در معیت عالی‌ترین مقامات سیاسی کشورشان عازم ایران شده‌اند و کارکرد سیاسی، تبلیغاتی و رسانه‌ای جزو اساسی‌ترین اهداف این هیات‌ها است. این هدف در اعزام هیات‌های ایرانی نیز مد نظر است و حضور یافتن و اعلام موضع بخش خصوصی در فضای مطبوعات و رسانه‌ها در جهت آشنایی افکار عمومی با مشخصات کشور متبوع موثر و ضروری است. بر همین اساس حضور هیات‌های خارجی در ایران نیز حـــــاوی پیام‌های روشن سیاسی به مردم کشور خود، به نهاد‌های بین‌المللی و مردم ایران بود.

از سوی دیگر براساس روح ایرانی و خوی میهمان‌نوازی اغلب درخواست‌های هیات تجاری برای حضور در ایران از سوی مقامات دولتی و بخش خصوصی ایران با استقبال مواجه شده و پذیرایی شایانی بر طبق اصول میهمان‌نوازی ایرانی صورت پذیرفته است. این هیات‌ها با حضور در ایران و مذاکره با مقامات دولتی و بخش خصوصی و با نگاه تیز یک بازرگان فضای کسب‌وکار کشور را از نزدیک رصد می‌کنند و علاوه بر اطلاعات رسمی به‌صورت غیررسمی برآوردی از فضای حاکم بر اقتصاد کشور به دست می‌آورند. بنابراین توفیق یا عدم توفیق پذیرش هیات‌های اقتصادی رابطه مستقیمی با محیط کسب‌وکار کشور به معنای تخصصی دارد. حال در آغاز سال جدید با نگاهی به کارنامه سال گذشته پذیرش هیات‌های تجاری می‌توان برخی از نقاط ضعف و چالش‌های آن را این گونه بر شمرد:

۱- پایین بودن رتبه ایران در رتبه‌بندی فضای کسب‌وکار را باید اصلی‌ترین مشکل زیر ساختی اقتصادی کشور بر شمرد. نقش ویژه نهادهای حاکمیتی در بهبود این فضا و به‌ویژه عاری‌سازی فضای اقتصادی کشور از مظاهر فساد مالی اصلی‌ترین اقدام و عملی است که باید در سال جاری و با تکیه بر ارکان مستحکم نظام صورت پذیرد.

۲- در این راستا اقدامات عملی برای ارتقای سالانه جایگاه ایران در رده‌بندی فضای کسب‌وکار بانک جهانی از رتبه ارتقا یافته ولی نه چندان شایسته ۱۱۸ به کمتر از ۱۰۰، هیات‌های اقتصادی را به اقتصاد ایران راغب‌تر خواهد کرد.

۳- نشان دادن سیگنال‌ها و علامت‌های متناقض از فضای تصمیم‌گیری در کشور در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تصمیم‌گیران اقتصادی بین‌المللی را دچار سردرگمی می‌کند. عدم همسویی رویکردها، شعارها، سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی فضای مبهمی را برای ناظران بیرونی ایجاد می‌کند و سرمایه زیادی را به ایران نمی‌کشاند.

علاوه بر مطالب فوق که خارج از اراده بخش خصوصی است مشکلاتی نیز از ناحیه بخش خصوصی و نحوه مدیریت این هیات‌ها وجود دارد:

۴- اساسا بازرگانان و تولید‌کنندگان حرفه‌ای بهترین محیط برای کارهای اقتصادی را نمایشگاه‌های تخصصی می‌دانند و جدی‌ترین مذاکرات تجاری که به اقدامات عملی منجر می‌شود را در نمایشگاه‌های تخصصی انجام می‌دهند، بنابراین پیشنهاد می‌شود در سال جاری هیات‌ها به سوی تخصصی شدن حرکت کنند و اتاق ایران هیات‌هایی را که به‌صورت تخصصی هستند، همزمان با نمایشگاه تخصصی آن حوزه یا یک رخداد و همایش بین‌المللی پذیرش کنند.بر همین اساس کشورهایی که امسال اولین هیات‌شان را به ایران اعزام می‌کنند، باید هیات تخصصی و همزمان با یک رخداد اقتصادی گسیل کنند. تجربه نمــــایشگاه بازرگانی تهران و برچیده شدن و راه‌اندازی نمایشگاه‌های تخصصی درس فوق را به ما داده است.در پایان ضعف تاریخی بخش خصوصی ایران در دور ماندن اقتصاد بین‌الملل را نیز باید یادآور شد. ضعف مزمن و چند ده ساله بنگاه‌های اقتصادی از ندانستن اصول اولیه مذاکرات بین‌المللی تا عدم تسلط ما به زبان انگلیسی بازرگانی از سرمایه‌های اندک گرفته تا کارت ویزیت را نیز باید به مشکلات مواجهه با هیات‌های اقتصادی افزود.