توقف توسعه نفت شیل

دکتر حمید حسینی

عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی

کاهش قیمت نفت برای کشورهای غیرنفتی می‌تواند دارای اثرات بلندمدت و کوتاه‌مدت زیادی از جمله موازنه تجاری، رونق صنعتی و توسعه حمل‌و‌نقل شود و درآمدهای مالیاتی این کشورها را افزایش دهد و رضایت مصرف‌کنندگان و شهروندان این کشورها را در پی داشته باشد.این موضوع می‌تواند باعث افزایش سرمایه‌گذاری در صنایع انرژی‌بر شده و روند صنعتی آن کشورها را تحت‌تاثیر قرار دهد، اما در عین حال برای شرکت‌های بزرگ سازنده تجهیزات نفتی در این کشورها می‌تواند مهم باشد و باعث کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز شود و امنیت بلندمدت انرژی در دنیا با خطر مواجه شود. ضمنا کاهش قیمت نفت باعث می‌شود کشورهای پیشرفته انگیزه کمتری برای سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو پیدا کرده و سبد این انرژی‌ها کماکان محدود باقی بماند و ۶۵ درصد انرژی دنیا از طریق سوخت‌های فسیلی تامین شود.

از طرف دیگر کاهش قیمت نفت، سرمایه‌گذاری در بسیاری از حوزه‌های نفتی دنیا در خلیج مکزیک، ونزوئلا، برزیل، روسیه و دریای شمال را با خطر جدی مواجه کرده و باعث شده این سرمایه‌گذاری‌ها توجیه اقتصاد ی نداشته باشد.با توجه به موارد فوق اگرچه کاهش قیمت نفت در کوتاه‌مدت می‌تواند برای کشورهای نفت‌خیز مساله‌ساز بوده و بعضا باعث بروز بحران اقتصادی و اجتماعی شود، ولی در بلندمدت می‌تواند آثاری از جمله افزایش مصرف حامل‌های انرژی و افزایش تقاضا، رها شدن برنامه‌ها و پروژه‌های مربوط به انرژی‌های نو، کاهش سرمایه‌گذاری در نفت و گاز شیل، تغییر نکردن سبد انرژی جهان و متکی ماندن دنیا به نفت و گاز، عدم انگیزه کشورهای نفتی به اصلاح ساختار کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، کاهش هزینه‌‌های تولید و بهره‌برداری از میادین نفتی را به همراه داشته باشد. در مجموع کاهش قیمت نفت باعث رونق اقتصاد جهانی شده و می‌تواند به بهبود اوضاع اقتصادی کشورهایی نظیر هندوستان، چین، ژاپن، کره جنوبی، قاره اروپا و آفریقا منجر شده و در میان‌مدت این بهبود اقتصادی، آثار قیمتی بر بازار انرژی خواهد داشت و به افزایش قیمت نفت و گاز کمک خواهد کرد. در این شرایط، کشوری مانند ایران شرایط بهتری دارند و می‌توانند در برابر این بحران مقاومت کنند، زیرا اقتصاد ایران نسبتا از تنوع بالایی برخوردار است و وابستگی کشورها به درآمدهای نفتی کمتر از ۴۰ درصد است.

دولت با توجه به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در برنامه ششم در نظر دارد سهم نفت در بودجه را از ۳۱ درصد به ۲۰ درصد کاهش دهد که در این صورت می‌توان امیدوار بود افزایش یا کاهش قیمت نفت بر بودجه کشور و زندگی مردم عادی تاثیر عمیقی نخواهد داشت. کشورهایی نظیر ایران، عربستان، ‌کویت و عراق که با قیمت‌های فعلی نیز قادر به ادامه توسعه، جذب در بازار جهانی نفت و گاز هستند می‌توانند با گسترش صنایع یا پالایش خود در تزریق گاز به شرایط مطلوب تری برسند و در شرایط فعلی حداکثر استفاده را برده و از خام‌فروشی فاصله بگیرند. از سویی کاهش قیمت نفت کشورهایی نظیر ونزوئلا، برزیل، الجزایر، عراق، نیجریه،‌ آنگولا، جمهوری آذربایجان و حتی عربستان و روسیه را با بحران مواجه کرده است، اما با این وجود امکان مدیریت عرضه نفت وجود دارد و می‌توان امیدوار بود که دیگر قیمت نفت به ۳۰ دلار بازنگردد.ضمنا افزایش تولید و سرمایه‌گذاری در حوزه شیل آمریکا با کاهش چشمگیری روبه‌رو شده و روند افزایش آن متوقف شده است و پیش‌بینی می‌شود که توسعه شیل آمریکا در سال ۲۰۱۶ به مقدار بسیار کمی برسد که قطعا در میان‌مدت یکی از عوامل عدم تعادل عرضه و تقاضا کنترل خواهد شد و کشورهای نفتی از کابوس نفت شل رها خواهند شد.