تسریع در ارائه آمارهای اقتصادی

دکتر تیمور رحمانی

دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

در دنیای کنونی اهمیت آمار و داده‌ها در کل و داده‌های اقتصادی به‌طور اخص بر کسی پوشیده نیست. ممکن است در مجموع چهار گروه به داده‌های اقتصاد کلان نیاز پیدا کنند که شامل سیاست‌گذاران پولی و مالی کشور برای تصمیم‌گیری و تصحیح مسیر سیاست‌های اتخاذشده، تحلیلگران دانشگاهی و محققان برای تحلیل وضعیت اقتصاد کلان و ارائه طریق به سیاست‌گذاران و نقد سیاست‌های موجود در راستای تصحیح آن، فعالان اقتصادی در تولید کالاها و خدمات و همچنین بازارهای دارایی برای اتخاذ تصمیم‌های صحیح اقتصادی و بازنگری در تصمیمات خود و بالاخره عامه مردم برای مطلع شدن از چگونگی تحول وضعیت زندگی و رفاهی آنان است.

در میان این چهار گروه شاید تنها گروه آخر است که نگاه حرفه‌ای به داده‌های اقتصاد کلان ندارد و ممکن است دیر مطلع شدن از وضعیت اقتصاد کلان به زبان داده‌ها و آمار برای آنها خیلی حائز اهمیت نباشد. هر سه گروه باقی مانده به‌شدت نیازمند داشتن درک و تصویر قابل‌قبول از وضعیت اقتصاد کلان به زبان آمار دارند و دیر مطلع شدن آنها از وضعیت اقتصاد کلان در مجموع برای رفاه اجتماعی زیانبار است. در واقع، دسترسی سریع به داده‌های اقتصاد کلان می‌تواند به تعدیل و تصحیح تصمیمات اشتباه سیاست‌گذاران و عاملان اقتصادی کمک کند و به همین دلیل از اتلاف منابع و زیان اجتماعی بکاهد.خوشبختانه کشور ما در زمینه بسیاری از متغیرهای اقتصاد کلان هم دارای سابقه قابل قبول و هم دارای تشکیلات منسجم برای جمع‌آوری، پردازش و انتشار آمار و اطلاعات است. با این حال، نسبت به جایگاهی که کشور ما در اقتصاد جهانی دارد و با توجه به اینکه کشور ما از نظر آموزش ابتدایی، متوسطه و عالی در مقایسه با بسیاری از کشورهای در حال توسعه در وضعیت قابل‌قبولی به‌سر می‌برد، هنوز زمینه بهبود را داشته و انتظاراتی فراتر از وضع موجود از آن می‌رود. در کنار تلاش برای بهبود وضعیت آمارهای اقتصاد کلان، انتشار آنها در سریع‌ترین زمان ممکن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که به آن اشاره شد. در دوره‌های مختلف و به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد کشور دچار مشکلاتی ‌شده کم و بیش این موضوع مطرح شده است که سیاست‌مداران تعمدا به دستکاری آمار و تاخیر در انتشار آمار متوسل می‌شوند و این موضوع در مورد دولت‌های مختلف مطرح بوده است.

به‌نظر نویسنده، در مجموع دستگاه آماری کشور در زمینه متغیرهای اقتصاد کلان شامل بانک مرکزی و مرکز آمار ایران کار خود را همواره به صورت حرفه‌ای انجام داده اند و تلاش آنها قابل تحسین است و دستکاری در آمارهای اقتصاد کلان در ایران موضوعیت ندارد، همان‌طور که دولت آقای رفسنجانی تورم ۴۹ درصدی را و دولت آقای احمدی نژاد افزایش تورم در دوره ۱۳۸۴ تا۱۳۸۷ را پنهان نکردند؛ بنابراین با قبول امکان بهبود در دقت آمارهای اقتصاد کلان بایدتا حد امکان این آمار را به سرعت منتشر کرد. چنانچه در مواردی امنیت ملی ایجاب کند، ممکن است مصلحت در آن باشد که برخی آمارهای اقتصاد کلان با تاخیر منتشر شوند که به‌نظر نمی‌رسد مساله حادی از این نظر برای انتشار آمارهای اقتصاد کلان وجود داشته باشد و نیاز به گنجاندن ملاحظات امنیت ملی در انتشار داده‌های اقتصاد کلان باشد. غیر از آن موارد، همواره ارجح است که آمارهای اقتصاد کلان در سریع‌ترین زمان ممکن منتشر شوند تا کمکی به سیاست‌گذاران، تحلیلگران و عاملان اقتصادی برای در مسیر بهتر قرار دادن اقتصاد باشد. از این نظر، شاید بهتر باشد سیاست‌گذاران اقتصادی با انتشار سریع آمار به تشریح درجه دستیابی یا عدم دستیابی به اهداف از قبل تعیین شده برای مردم، تحلیلگران و عاملان اقتصادی بپردازند و به این ترتیب اعتماد آنها را جلب کرده و استحکام دستگاه سیاست‌گذاری و پاسخگویی آن را نیز یادآور شده باشند. به‌نظر می‌رسد در مجموع نتیجه چنین روشی برای جامعه و حتی سیاست‌گذاران سودمندتر باشد.