اندرو ای.کریمر
تحلیلگر نیویورک تایمز
در یکی از شهر‌های صنعتی روسیه، یکی از بزرگ‌ترین سهامداران یک شرکت روسی نمایشگاهی از آثار نقاشی با سبک سورئالیسم ترتیب داده است. وی بر این عقیده است که هنر، ذهن مهندسان را تواناتر و ذهن کارگران را خلاق می‌کند. مانند سایر غول‌های نفتی،یکی از شرکت‌های روسی که چشم انتظار بازگشت به ایران است، کارخانه بزرگ سازنده لوله‌های فلزی با نام اختصاری TMK است. اکنون بهای نفت به بشکه‌ای زیر ۲۹ دلار رسیده که به دنبال آن، این کارخانه متحمل ضرر سنگینی شده است. تا جایی که TMK درحال برچیدن نمایندگی‌هایش در آمریکا و سایر کشورها است، اما با این حال مقامات شرکت TMK می‌گویند که در آستانه ورود به بازار دست نخورده ایران هستند.

ایران کشوری است که روابط گرم سیاسی با روسیه دارد و به واسطه لغو تحریم‌های ایران؛ ده‌ها میلیارد دلار از دارایی‌های این کشور که در بانک‌ها بلوکه شده بود، آزاد می‌شود. ایران تصمیم دارد این دارایی تازه را در راه غنای زیرساخت‌هایش مورد بهره برداری قرار دهد. در زمان شوروی سابق، TMK تامین‌کننده اصلی خط لوله نفتی ایران بوده است. شرکت‌های روسی به شدت خواستار بازگشت به بازار ایران هستند. برای نمونه، شرکت هوایی «سوخو» می‌خواهد خطوط هوایی سوپر جت به ایران بفروشد. ایران به دنبال تجهیز زیرساخت‌های حمل و نقلی خود است. علاوه براین، «اوتواز» بزرگ‌ترین شرکت خودروسازی روسیه به دنبال همکاری با خودروسازان ایرانی است. شرکت بزرگ نفت و گاز طبیعی «گازپروم» و «لوک اویل» از جمله شرکت‌های مهمی هستند که مشغول بررسی اوضاع برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گاز طبیعی در «خلیج فارس» و در یک میدان نفتی در ایران هستند. شرکت «حفاری نفتی اوراسیا» که در زمینه خدمت‌رسانی در میادین نفتی فعالیت می‌کند و شرکت تات نفت (یک شرکت درجه دو نفتی روسیه در تاتارستان که یک سرزمین مسلمان نشین در شرق مسکو است)، ازجمله شرکت‌های با پتانسیل روس‌ها برای ورود به بازار سرمایه‌گذاری در ایران به شمار می‌روند. مدیر شرکت TMK درخصوص ورود به بازار ایران می‌گوید: «اگر چوب خشک و باد مناسب وجود داشته باشد، آتش به‌طور مستمر روشن خواهد ماند. تنها چیزی که نیاز است جرقه است.»

با وجود لغو تحریم‌هایی که مربوط به پرونده هسته‌ای ایران بود، اما هنوز تحریم‌های آمریکا علیه تهران پابرجاست. هرچند با این وجود شرکت‌های آمریکایی وضعیت ایران را بررسی می‌کنند. شرکت‌های آمریکایی حق عقد قرارداد با ایران در صنایع نفت و گاز طبیعی را ندارند و فقط تجارت در زمینه‌های فرش و هواپیماهای مسافربری با ایران مجاز است به همین دلیل، شرکت‌های اروپایی از موقعیت بهتری درخصوص بهره‌وری از تجارت با ایران به سر می‌برند. بلافاصله پس از عقد توافق هسته‌ای درحالی که هنوز جوهر توافق خشک نشده بود، «زیگمار گابریل» معاون صدراعظم آلمان در رأس هیاتی از فعالان اقتصادی و نمایندگان بزرگ‌ترین شرکت‌های آلمانی ازجمله «دایملر»، «فولکس واگن» و «زیمنس» راهی ایران شدند. از سوی دیگر، شرکت هوایی « ایرباس» هم مذاکراتش را با ایران آغاز کرده است.

ماه گذشته میلادی، پالایشگاه نفت یونان «هلنیک پترولیوم» اولین قراردادش بعد از لغو تحریم‌ها را با ایران برای خرید نفت خام از این کشور منعقد کرد. روسیه در زمینه تجارت با ایران از امتیازاتی برخوردار است. مسکو همواره از حیث دیپلماتیک حامی ایران بوده است و پیوندهای نظامی با تهران دارد.بعد از امضا توافق هسته‌ای،‌ «دیمیتری روژوگین» معاون نخست‌وزیر روسیه در نطقی اعلام کرد که کشورش کار تحویل دادن موشک‌های ضد هوایی S-۳۰۰ را به ایران آغاز کرده است. معاون نخست‌وزیر روسیه در ادامه ضمن اشاره به این موضوع که قرارداد خرید این موشک‌ها بسته شده است و بهای آن هم پرداخت شده، تاکید کرد: «تحویل دادن موشک‌های S-۳۰۰ راه را برای همکاری با جمهوری اسلامی ایران کاملا هموار می‌کند.» وی یادآور شد که قراردادهای بین روسیه و ایران فقط در عرصه نظامی نیست. ایران به دلیل تحریم از کمبود سرمایه رنج می‌برد و روسیه همانند سایر کشورها به دنبال به دست آوردن فرصت‌های خوب سرمایه‌گذاری در ایران است. اقتصاد ایران به دنبال آن است که ۲۹ میلیارد دلار دارایی‌های بلوکه شده‌اش در بانک‌های کشورهای خارجی آزاد شود. «صندوق بین‌المللی پول» رشد اقتصادی ایران در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ را ۵/ ۵ درصد پیش‌بینی کرده است.

ایران بعد از عربستان دومین ذخایر نفت در خاورمیانه را داراست و طبق برخی برآوردها؛ دارای بزرگ‌ترین ذخایر متعارف گاز طبیعی جهان نیز هست. این کشور حتی قبل از لغو تحریم‌ها هم قراردادهایی برای صدور گاز به کشورهای عراق و پاکستان امضا کرده است. به دلیل پایین بودن میزان سرمایه، صنعت نفت ایران از کمبود لوله برای انتقال گاز رنج می‌برد. ایران برای بازسازی خطوط لوله انتقال گاز طبیعی خود نیازمند ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری است. مقامات شرکت TMK اعلام کردند که ظرفیت این سرمایه‌گذاری را دارند. شرکت TMK می‌گوید که ۲۰ درصد نفتی که از درون زمین در سراسر جهان استخراج می‌شود در لوله‌های TMK جریان پیدا می‌کند. این لوله‌ها دارای تنوعی از مدل‌ها و اشکال گوناگونند که داخل چاه‌های نفت در سراسر جهان می‌شوند. «ولادیمیر شاماتوویچ» نایب رئیس کارخانه TMK گفت: «این کارخانه لوله‌های «بنتلایز» تولید می‌کند.»

روسیه برای جهش در بازار سرمایه‌گذاری ایران با پاره‌ای از چالش‌ها مواجه است. روسیه به خاطر مناقشه اوکراین تحت تحریم است. از سوی دیگر، به دلیل کاهش بهای نفت اقتصاد این کشور با مشکلاتی روبه‌رو است. اقتصاد روسیه متحمل مشکلاتی عمیق است و شرکت‌های روسی برای درآمدزایی در وضعیتی دشوار به سر می‌برند. مجموع این مشکلات،‌ کار را برای شرکت‌هایی از قبیل «لوک اویل» و «گازپروم» که سطح درآمدهایشان به شدت کاهش یافته، دشوار ساخته است و این شرکت‌ها نمی‌توانند به سرعت با ایران تجارت کنند.

«ایلدار داولتشین» تحلیلگر نفتی موسسه رنسانس کپیتال درخصوص ورود شرکت‌های روسی به ایران گفت:«همچنان در بازگشت به بازار ایران احتیاط وجود دارد. به دلیل افت بهای نفت، بودجه شرکت‌های نفتی روسیه به شدت کم است.» بعد از تصویب تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در سال ۲۰۰۶؛ شرکت‌های روسی همچون TMK مجبور به بازگشت از ایران شدند و این شرکت از این موضوع آسیب دید. به همین دلیل TMK نیز مقصد سرمایه‌گذاری خود را تغییر داد و با آمریکا همکاری کرد و این شرکت ۱۲ کارخانه در آمریکای شمالی خریداری کرد. اما مدتی است که قیمت نفت سقوط کرده است و شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل هم در رنج مضاعف به سر می‌برند. شرکت TMK دو کارخانه خود را در آمریکا تعطیل کرده است و در نظر دارد ۴۰ درصد از ۲۷۰۰ نیروی کاری خود را از کار برکنار کند. این کارخانه کارگران خود را تشویق به ارائه راهکارهایی برای صرفه جویی و کاستن از هزینه‌ها می‌کند از جمله حذف یا کاهش هزینه تعطیلات. الگویی که TMK به کارگرانش معرفی می‌کند، مانند نمونه‌ای است که در کارخانه خودروسازی « تویوتا» ژاپن حاکم است. در زمان شوروی سابق، کارخانه TMK،‌ ۴۰ درصد از خطوط لوله صنعت نفت ایران را تامین می‌کرد از جمله مجموعه روکش‌های چاه‌های نفت و لوله‌هایی که گاز طبیعی را در دشت‌ها و صحراها منتقل می‌کنند. «چتوریکوف» مدیر کارخانه TMK می‌گوید: « خیلی ساده است. تحریم‌ها برداشته می‌شوند و ما هم لوله برای ایران می‌فرستیم.»