شهریار شفیعی

عضو هیات‌علمی سازمان مدیریت صنعتی

با توجه به افق پیش‌رو و گستره فعالیت تولیدکنندگان ایرانی در دوران حاضر، بی‌گمان بازارهای بسیاری در اقصی نقاط جهان برای کالاهای ایرانی وجود دارد اما پرسش این است که ورود به این بازارها چگونه میسر می‌شود آن هم برای تولیدکننده و کارآفرین ایرانی که سال‌ها در محدوده داخلی کار کرده و از محیط آشنای خود پا را فراتر نگذاشته است. در مرحله اول مهم این است که نسبت به بازار مقصد شناخت پیدا کرده و بداند با چه فضایی روبه‌رو خواهد شد؛ چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ قانونی و اقتصادی چراکه بعضا صادرکنندگانی با مرارت‌های بسیار از مرزها گذشته و در کشور مقصد به علت ندانستن قانون‌های آنها، دردسرهای زیادی را متحمل شده و بار ضررهای سنگینی را به دوش کشیده‌اند.


به هرحال باید توجه داشت که این شناخت چه از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و چه از طریق مطالعات میدانی یا استفاده از راهنمایان و محققان محلی لازم‌الاجرا است و باید برای حضور در بازار جدید به آن توجه شود؛ چراکه رقابت با برندهای محلی و بومی آن منطقه نیاز به پشتوانه‌ای محکم و مستدل دارد و باید علاوه بر مباحث سیاسی و اقتصادی و حقوقی به جزئیات بازار و رقبا و مخاطبان اشراف پیدا کرد تا جایگاهی متناسب و در خور برند برگزید. در مرحله بعد از ورود، آنچه مهم است حفظ بازار و حضور مستمر در آن است که شرط اصلی آن برندسازی در بازار هدف خواهد بود که ناگزیر رقابت با برندهای بازار مقصد را در پی خواهد داشت و باید مسلح به وجوه تمایز، کیفیت و برتری‌های خاص برندسازی بود.


به هر حال برندسازی کالاهای صادراتی چون براساس هویت‌مداری است، باعث ایجاد ارزش افزوده می‌شود و برای کشور مبدا به‌خصوص سرزمین پهناور و غنی ما ایران آورده‌های بسیاری خواهد داشت، دستاوردهایی که شاید کمترینشان ارز و مبحث اقتصادی و مالی باشد، ولی در چشم‌اندازی وسیع تر باعث اعتلای فرهنگی و هویتی ایران خواهد شد و نام و اعتبار این سرزمین را در اذهان مردم مصرف‌کننده کشور مقصد حک خواهد کرد چون هر برند ریشه در هویت مدیرانش دارد و آنها انسان‌هایی هستند که در این آب و خاک بالیده و رشد کرده‌اند و اگر برندشان را براساس اصول علمی برندسازی شکل دهند و برای آن هویتی منحصر به‌فرد و برگرفته از چشم‌انداز و با توجه به ارزش‌های ویژه، در نظر بگیرند، تک‌تک اجزای برند سفیر فرهنگ و ارزش‌های ملی و فرهنگی خواهند بود. از سوی دیگر، برندسازی باعث ایجاد وجه تمایز میان کالای ایرانی و کالای مشابه ساخت دیگر کشورها خواهد شد. در عین حال، برندسازی در کالاهای صادراتی باعث می‌شود تا در مقابل هویت خارجی، کالاهای وطنی هویتی منحصر به خود داشته باشند و بتوانند در بالا بردن کیفیت و سطح رقابت در بازار داخل نقش مهمی بازی کنند.


اقتدار ملی از دیگر دستاوردهای برندسازی در کالاهای صادراتی است. کشورهایی مثل آمریکا، ژاپن، آلمان با حضور در اقصی‌نقاط جهان توانسته‌اند بر اذهان و افکار مردم آن مناطق سیطره پیدا کنند و در نظر مردم جهان صاحب قدرت و مقام شوند، کما اینکه شاید دستاورد علمی یا قدرت دیگر کشورهای جهان کم از این کشورهای فوق‌الذکر نباشد، ولی با نفوذ برندها در زندگی روزمره مردم سایر کشورها توانسته‌اند جایگاه خود را در اذهان آنها تثبیت کنند. در این میان،‌ ایران نیز این پتانسیل را دارد که در بسیاری از عرصه‌ها و کالاها با برندسازی در بازار جهانی حضور یابد؛ البته این میسر نمی‌شود مگر با همکاری همه‌جانبه حوزه‌های صنعتی، سیاسی، فرهنگی و علمی کشور که با تدوین زیرساخت‌ها و تسهیل امور، راه را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان باز کنند.