هما کبیری: هر چند که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای جلوگیری از صادرات محصولات خام معدنی، موضوع عوارض صادراتی را مطرح کرد، اما آمار چهار ماه منتهی به تیر ماه گمرک حاکی از آن است که رتبه صادرات سنگ آهن هماتیت دانه‌بندی نسبت به مدت مشابه سال گذشته از ۲ به ۶ رسیده و کالاهای پتروشیمی در صدر جدول صادرات قرار گرفته‌اند. این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان حوزه نفت و پتروشیمی، صادرات محصولاتی مانند پروپان مایع شده، متانول و پلی‌اتیلن‌ها هم به نوعی صادرات محصولات خام پتروشیمی محسوب می‌شوند و باید برای صادرات محصولات پتروشیمی با ارزش افزوده بالاتر برنامه‌ریزی شود. به این ترتیب بر اساس آمار چهار ماه گمرک، صادرات محصولات غیرنفتی ایران از محصولات معدنی به محصولات پتروشیمی سوق پیدا کرده و در واقع ۶ محصول در ۱۰ قلم عمده صادرات ایران پایه نفتی دارند و تنها پسته به‌عنوان نهمین کالای صادراتی ایران پایه کشاورزی دارد.

صادرات به تفکیک اقلام عمده

از مجموع ۳۳ میلیارد و ۷۵۲ میلیون دلار تجارت خارجی ایران در چهار ماه منتهی به تیرماه امسال، ۱۶میلیارد و ۹۷ میلیون دلار سهم صادرات و ۱۷میلیارد و ۶۵۵ میلیون دلار سهم واردات بوده است. بر اساس جدول مقایسه ۱۰ قلم عمده صادرات در چهار ماه منتهی به تیر ماه، پروپان مایع شده به ارزش ۶۸۷ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۹/۶درصد، متانول به ارزش ۵۷۹ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳۱/۵درصد و بوتان مایع شده به ارزش ۵۳۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۹/۴ در رتبه‌های اول تا سوم قرار گرفته‌اند. این در حالی است که صادرات پروپان مایع‌شده در این مدت ۱۹/۱۲۹ از نظر وزنی و ۱۱/۱۴۱درصد از نظر ارزشی رشد داشته است. صادرات متانول نیز افزایش ۹۹/۴درصدی را از نظر وزنی و ۸۲/۳۰درصدی را از نظر ارزشی تجربه کرده است. بوتان مایع ‌شده نیز ۹۶/۶۴ درصد از نظر وزنی و ۸۵/۷۸ درصد از نظر ارزشی افزایش داشته است. این سه قلم کالای نخست جدول ۱۰ قلم عمده صادرات حاکی از آن است که صادرات محصولات پتروشیمی به دلیل رفع برخی تحریم‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد قابل توجهی همراه بوده و جای محصولات معدنی و دیگر محصولات صادراتی را به خود اختصاص داده است. همچنین صادرات قیر نفت به ارزش ۴۴۴ میلیون دلار و رشد ۵۶/۱۷درصدی از نظر وزن و ۵۹/۱۶درصدی از نظر ارزش همانند سال گذشته در رتبه چهارم قرار داشته است. در این میان سنگ‌آهن هماتیت دانه‌بندی که در آمار چهار ماه منتهی به تیرماه سال گذشته در رتبه دوم صادرات قرار داشت، امسال با کاهش ۸۵/۲۱درصدی از نظر وزن و کاهش ۷۴/۱۶درصدی از نظر ارزش در رتبه ششم قرار گرفته است. سال گذشته سهم این کالا از نظر وزنی در صادرات ۲۲/۲۵درصد بود و امسال به ۲۰درصد رسیده است. «محصولات از آهن یا فولاد غیرممزوج تخت فقط گرم نوردشده به صورت طومار» که امسال با ۳۱۴میلیون دلار در رتبه ششم صادرات قرار گرفته، در مدت مشابه سال گذشته در رتبه پانزدهم قرار داشته است. به همین دلیل در چهار ماه منتهی به تیرماه سال جاری افزایش ۴۰/۱۴۲درصدی را از نظر وزن و رشد ۳۹/۱۴۷درصدی را از نظر ارزش دلاری تجربه کرده است. سیمان پورتلند (به استثنای سفید) نیز رقم ۲۲۴میلیون دلار صادرات را با سهم ارزشی ۰۵/۲درصدی تجربه کرده که نسبت به سال گذشته با کاهش ۶۲/۱۶درصد از نظر وزن و کاهش ۳۴/۳۸درصد از نظر ارزش از رتبه پنجم صادرات به رتبه هشتم تنزل یافته است. انواع پسته خندان در داخل پوست تازه یا خشک به‌عنوان تنها محصول کشاورزی این جدول به ارزش ۲۱۷میلیون دلار و سهم ارزشی ۹۹/۱درصد در رتبه نهم قرار دارد. با این حال این محصول با رشد ۵۱/۸۰درصدی از نظر وزن و ۹۸/۸۲درصدی از نظر ارزش با ۹ پله صعود از رتبه هجدهم سال گذشته به رتبه نهم امسال رسیده است. دهمین کالای این جدول اوره حتی به صورت محلول در آب است که با کاهش ۰۲/۳۴درصدی از نظر وزن و کاهش ۸۳/۵۱درصدی از نظر ارزش دلاری از رتبه سوم سال گذشته به این جایگاه رسیده است.

واردات به تفکیک اقلام عمده

بر اساس جدول مقایسه ۱۰قلم عمده واردات در چهار ماه منتهی به تیر سال جاری، گندم به ارزش ۸۷۸ میلیون دلار و سهم ارزشی ۹۷/۴درصد با رشد ۹۶/۱۴۱درصد از نظر وزن و ۲۱/۱۰۴درصد از نظر ارزش دلاری در رتبه نخست قرار گرفته است. برنج که در مدت مشابه سال گذشته در رتبه نخست قرار داشت و با انتقادهای زیادی که از جانب کشاورزان و شالیکاران داخلی همراه بود، تنها ۳۲/۱۸درصد از نظر وزنی و ۶۷/۱۱درصد از نظر ارزشی کاهش را تجربه کرده و در جایگاه دوم قرار گرفته است. وسایل نقلیه با موتور پیستونی درون‌سوز تناوبی جرقه‌ای- احتراقی با حجم سیلندر بیش از ۱۵۰۰ سانتیمتر مکعب به ارزش ۶۳۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۵۸/۳ درصدی در رتبه سوم قرار گرفته است. این کالا از نظر وزنی افزایش ۷۶/۲۲۸ درصدی و از نظر ارزی دلاری افزایش ۵۳/۲۳۱ درصدی را در این مدت تجربه کرده است. ذرت نیز به‌عنوان چهارمین کالای این جدول با ارزش ۴۸۶ میلیون دلاری و سهم ارزشی ۷۵/۲درصدی، رشد ۳۴/۲۵درصدی را از نظر وزن و ۹۸/۳درصدی را از نظر ارزش دلاری در جدول واردات تجربه کرده است. اما کنجاله سویا که در مدت مشابه سال گذشته در رتبه دوم قرار داشت امسال با کاهش ۶۳/۲۶درصد از نظر وزن و کاهش ۷۶/۳۱درصد از نظر ارزش به رتبه پنجم تنزل یافته است. شکر که سال گذشته در رتبه دهم جدول قرار داشت، امسال با ۴ پله صعود به رتبه ششم رسیده و رشد ۱۲/۸۷درصدی را در وزن و ۸۳/۵۷درصدی را از نظر ارزش از آن خود کرده است. در این میان بیشترین تغییرات متعلق به دستگاه‌های گیرنده، فرستنده تلفن همراه به استثنای BTS بوده که از جایگاه ۱۰۴۳ سال گذشته به رتبه هفتم جدول واردات امسال رسیده و رشد ۴/۱۱۰۵۳درصدی را از نظر وزن و ۲۵/۱۸۵۷۹درصدی را از نظر ارزش دلاری تجربه کرده است.

محصولات از آهن یا فولاد غیرممزوج تخت و گرم نورد شده به شکل طومار نیز به ارزش ۲۱۲میلیون دلار و سهم ارزشی ۲/۱درصدی در رتبه هشتم کالاهای وارداتی قرار دارد. روغن خام سویا نیز که سال گذشته در رتبه سیزدهم کالاهای وارداتی در چهار ماه نخست سال قرار داشت، امسال با افزایش ۷۷/۶۶درصدی از نظر وزنی و ۳۵/۵۵درصدی از نظر ارزش دلاری به جایگاه نهم رسیده است. قطعات گوشت بی‌استخوان یخ‌زده از انواع گاو نیز که سال گذشته در رتبه ۲۷ کالاهای وارداتی به کشور قرار داشت، امسال به رتبه دهم رسیده است. ارزش واردات این کالا در این مدت ۱۹۶میلیون دلار و سهم ارزشی آن نیز ۱۱/۱درصد بوده و نسبت به سال گذشته ۳۳/۲۰۵درصد افزایش از نظر وزن و ۷۰/۲۲۱درصد افزایش از نظر ارزش دلاری داشته است.

تغییر پایه صادرات غیرنفتی