گروه بنگاه‌ها، نفیسه آفرین‌زاد: وزارت صنعت، معدن و تجارت براساس تازه‌ترین آمار جهانی (آمار سال ۲۰۱۳ سازمان ملل)، جایگاه ایران در توسعه علمی و فناوری در میان ۱۴۸ کشور دنیا را تشریح کرد؛ آماری که نشان می‌دهد اگرچه در تولید علم نانو، تولید کلی علم و کیفیت نهادهای پژوهشی به ترتیب جزو ۱۰، ۲۰ و ۴۰ کشور دنیا هستیم، اما در به‌کارگیری صنایع پیشرفته توسط دولت، کشور هفتاد و سوم، در ظرفیت نوآوری در رتبه ۸۵، در ارتباط صنعت و دانشگاه و تحقیق و توسعه (Research & Developement)، در رتبه ۹۰ و در حوزه جذب فناوری در میان کشورها، کشور صد و بیستم هستیم. این آمار قابل تامل و مستند را علی‌اصغر توفیق، معاون آموزش، پژوهش و فناوری وزارت صنعت، معدن و تجارت به نمایندگی از این وزارتخانه، در جشنواره تحقیق و توسعه شرکت صنایع شیر ایران در شیراز، اعلام و تصریح کرد: بر اساس این آمار، وضعیت ما در تولید و توسعه علم و فناوری در جهان «مطلوب» نیست و نیاز به‌کار جدی در این زمینه وجود دارد. وی پس از اعلام این آمار، ضعف‌های ایران در تحقیق و توسعه را در دو بخش مهم اقتصادی کشور یعنی «صادرات کالا» و «ثروت آفرینی» مورد بررسی قرار داد و آمارهای جالبی را نیز در این زمینه اعلام کرد.

اوضاع بازار صادراتی

این مقام مسوول در وزارت صنعت، معدن و تجارت به ۸ قلم عمده صادراتی کشور بر اساس آمار گمرک اشاره و اعلام کرد: متانول، قیر نفت، پلی اتیلن، بوتان مایع، سنگ‌آهن، پسته، سیمان و فلزات گرانبها، به ترتیب ۸ قلم عمده صادراتی کشور را تشکیل می‌دهند که ارزش صادرات این محصولات در مجموع به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد. وی افزود: دلیل پایین بودن ارزش صادرات این محصولات، این است که این کالاها که اکثرا کالاهای وابسته به صنایع پتروشیمی هستند، کالاهای چندان استراتژیکی برای دنیا محسوب نمی‌شوند که نبودشان به بازارهای جهانی لطمه بزند و یکی از دلایل عدم جایگزینی این کالاها با کالاهای اساسی‌تر در سبد کالاهای صادراتی ایران، نقش کمرنگ علم و دانش و تحقیق و توسعه در صنایع کشور است.

الگوی ثروت آفرینی ایران

توفیق در ادامه به آمار سازمان ملل از ارزش کل ثروت دنیا اشاره کرد. آماری که بر اساس تخمین کل ثروت دنیا در مقطع زمانی سال ۲۰۰۵ میلادی و البته در سال ۲۰۱۱ منتشر شده است.

بر اساس این آمار، کل ثروت دنیا در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۷۰۸هزار میلیارد دلار بوده که از این رقم، ۱۷ درصد ثروت کالایی و فیزیکی، ۱۶ درصد ثروت طبیعی و ۶۷ درصد ثروت حاصل از سرمایه‌های نامشهود یا به اصطلاح، ثروت ناشی از توسعه دانش و فناوری و برندینگ بوده است. آن طور که معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به آمار فوق می‌گوید: در کشورهای ثروتمند، ۱۶درصد ثروت این کشورها حاصل از دارایی فیزیکی و تولید کالا، تنها ۳ درصد حاصل از دارایی‌های طبیعی و رقم قابل ملاحظه و ۸۱ درصد، ناشی از دارایی‌های نامشهود و به دست آمده از تحقیق و توسعه و دانش و فناوری و برندسازی بوده است. کشورهای ثروتمند اما، ۶۶ کشور هستند که ۷۸ درصد از کل ثروت دنیا را در اختیار دارند. این در شرایطی است که این آمار در کشورهای کم درآمد، متفاوت است؛ این طور که ۲۴ درصد از ثروت این کشورها حاصل از تولید کالایی و فیزیکی، ۲۶ درصد حاصل از منابع طبیعی و ۵۰ درصد از ثروت آنها به دست‌آمده از دارایی‌های نامشهود حاصل از دانش و فناوری و برندینگ بوده است. این آمار اگرچه در مورد ایران بسیار قابل تامل است و به قول توفیق، نشان می‌دهد که «ایرانی ها، هرچه پول دارند، تبدیل به کالا و مصرف می‌کنند!» به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، در ایران ۳۴درصد از دارایی‌ها یعنی حدود یک سوم، فیزیکی و کالایی، ۵۰ درصد دارایی طبیعی و فقط ۱۶ درصد دارایی نامشهود وابسته به تحقیق و توسعه و دانش و فناوری و برندسازی است. وی سپس با ارائه مثال‌هایی از الگوی برندسازی دو شرکت اپل و سامسونگ افزود: سامسونگ در سال ۲۰۱۲ میلادی، ۱۹۰ میلیارد دلار فروش داشته که ۲۷ میلیارد دلار آن سود بوده است؛ این در حالی است که شرکت اپل، با ۱۷۰ میلیارد دلار فروش، ۴۲ میلیارد دلار سوددهی (یعنی چیزی معادل ۴۱ میلیارد دلار کل صادرات غیرنفتی و ۴۳ میلیارد دلار صادرات نفتی ایران) داشته است. به گفته توفیق، این موضوع ناشی از دارایی‌های نامشهود یعنی برندینگ و اسم اپل است که برای برند آن، ۹۸ میلیارد دلار ارزش گذاری شده است. سامسونگ نیز برند هشتم دنیا است که برای برند آن، ۴۰ میلیارد دلار ارزش گذاری شده است. این مقام مسوول بر اساس این آمار، بر ضرورت توسعه دارایی‌های نامشهود ایران به‌دلیل ریسک پذیر و فناپذیر بودن دارایی‌های کالایی و طبیعی در مقابل رو به توسعه بودن دارایی‌های نامشهود و حاصل از دانش و برندینگ تاکید کرد.

وی با اشاره به این ضرورت که زنجیره علم باید به ثروت آفرینی ختم شود و یکی از حلقه‌های این زنجیره، تحقیق و توسعه است، در ادامه پیشنهاد داد که شرکت صنایع شیر ایران به عنوان بزرگ‌ترین شرکت صنایع غذایی و آشامیدنی کشور و بزرگ‌ترین شرکت صنایع لبنی خاورمیانه، با هدف الگوسازی برای سایر شرکت‌ها، یک شرکت دانش‌بنیان در مسیر توسعه دارایی‌های نامشهود تاسیس کند.

در این جشنواره همچنین، محمدامین حنیف پور، رئیس جشنواره تحقیق و توسعه و مدیرعامل پگاه فارس نیز با اشاره به راهبردهای مهم این شرکت، از جمله گسترش واحد تحقیق و توسعه با هدف توسعه برندینگ و ایجاد تنوع در تولید ۲۵۰ نوع محصول جدید، گفت: بیش از ۸۰ محصول از این محصولات جدید وارد بازارهای صادراتی شده که این امر، شکسته شدن رکورد صادرات محصولات لبنی، برقراری توازن تجاری میان صادرات و واردات مواد اولیه که عامل جلوگیری از خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور بوده است، افزایش بهره‌وری، کاهش قیمت تمام شده محصولات و کمک به افزایش سرانه مصرف فرآورده‌های شیری را به دنبال داشته است. به گفته وی، همچنین در مسیر خودکفایی حاصل از تحریم ها، امکان تولید بیش از ۱۲۰۰ قطعه فنی در کشور به وجود آمد که این امر، از تعطیلی خطوط تولید در حال‌سقوط جلوگیری کرد و صرفه‌جویی ارزی قابل ملاحظه‌ای برای کشور در برداشت؛ چرا که هزینه تولید این قطعات، حدود یک چهارم ارزش دلاری قطعات مشابه خارجی بوده است.

این فعال بخش خصوصی همچنین به راهبرد توسعه صادرات با ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در کشور اشاره و تاکید کرد: ایران در حال حاضر، بزرگ‌ترین صادرکننده فرآورده‌های شیری در منطقه است و ارزش صادرات محصولات لبنی کشور در سال ۹۲ نسبت به سال ۹۱، حدود ۴۰ درصد رشد داشته است. در ادامه این مراسم، احمدی، استاندار فارس نیز با تاکید بر اینکه به‌رغم همه تلاش‌ها، هنوز نتوانسته‌ایم در حوزه تولید متنوع صنایع لبنی با رقبای عمده خارجی رقابت کنیم، تاکید کرد: واگذاری تصدی شرکت صنایع شیر ایران به بخش خصوصی در توسعه بازار محصولات لبنی بسیار موثر بوده است.