سید ابوالفضل رضوی * چندی پیش یکی از مقامات عالی‌رتبه کشور در صفحه اجتماعی خویش از مردم خواست دربـاره یارانه‌بگیران و سطح درآمد آنان اظهارنظر کنند. به نظر می‌رسد بهتر بود ترتیب تشکیل جلسه‌ای با دستور مشخص و زمان لازم با حضور تعدادی از استادان اقتصادی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و حضور تنی چند از استادان علوم اجتماعی داده می‌شد تا صاحب‌نظران به نحوه یارانه دادن به اجماع عقلی و علمی برسند و اگر قرار بر نظرسنجی بود باید روشی که مردم به راحتی بتوانند اظهار نظر کنند، انتخاب می‌شد. البته شاید دولت این کار را انجام داده باشد و اینجانب از نتیجه این عمل بی‌اطلاع باشم. اگر این عمل انجام شده است، لطفا پاسخ سوالاتی را که در ذیل می‌آید، درصورت صلاحدید اعلام فرمایید.

الف

۱. یارانه چیست؟ ۲. چرا باید یارانه داد؟ ۳. نتیجه‌ای که از یارانه دادن می‌گیریم چه خواهد بود؟ ۴. یارانه نقدی دادن به عده‌ای از مردم هزینه هست یا درآمد؟ اگر هزینه هست منبع تامین درآمد کجا است؟ ۵. با یارانه نقدی دادن ثروت و تولید ملی افزایش می‌یابد یا کاهش؟ ۶. آیا با یارانه نقدی دادن عملا افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی افزایش نمی‌یابند؟ و نیز تعداد سازمان‌های حمایتی ثابت می‌ماند یا گسترش می‌یابد، اگر گسترش می‌یابد هزینه گسترش سازمان چگونه تامین می‌شود؟ ۷. آیا برای جبران کمبود درآمد عده‌ای از مردم که هزینه زندگی آنان تامین شود یارانه نقدی بهترین گزینه از بین همه گزینه‌ها است؟ اگر گزینه‌های دیگری مطرح است، بهتر نیست نسبت به آن گزینه‌ها هم نظرسنجی شود؟ ۸. تداوم پرداخت یارانه نقدی برای دولت چه مدت ممکن است؟ ۹. آیا بررسی شده است که مجموع دریافتی‌های یارانه‌بگیر کفاف هزینه زندگی او را می‌دهد یا نه؟

ب

۱- به چه کسانی باید یارانه پرداخت شود‌؟ ۲- حداقل درآمد قابل‌قبول برای پرداخت یارانه چه میزان است؟ ۳- چه کسانی نباید یارانه دریافت کنند و چرا؟ ۴- آیا میزان یارانه نقدی به همه یارانه‌بگیران یکسان خواهد بود؟

اگر فرض کنیم یارانه به‌منظور تامین زندگی افرادی است که تمام توان و تلاش خود را به‌کار می‌گیرند و به‌دلیل تورم، کمی حقوق و مزایا و بالا بودن هزینه‌ها امکان فراهم آوردن حداقل نیاز برای گذراندن زندگی سالم را ندارند و دولت موظف است که برای سلامت جامعه حداقل امکاناتی برای زندگی همه افراد جامعه فراهم آورد، پس باید به همه کسانی که هزینه زندگی ماهانه آنها بیشتر از میران درآمد ماهانه آنان است، کمک شود. آیا این بررسی جامع به‌عمل آمده است ؟ تا جایی که من مطلع هستم، این بررسی به‌عمل نیامده است.

پس باید به دنبال شناخت این افراد رفت و نیز به علل و چرایی کمبود درآمد ماهانه آنان که به قولی به حال آنکه خرجش بیست است و دخلش کمتر از بیست باید گریست. قبول داریم؛ ولی آیا دولت باید مسوولیت این کمی درآمد را قبول کند و جبران؟ یا باید برای افراد کار بیشتر با حقوق بیشتر مهیا کرد؟ به نظر من حتما از وظایف نظام جمهوری اسلامی است که شغل مطلوب با حقوق و مزایای مکفی برای هر کسی را فراهم کند.

بحث اقتصاد مقاومتی دولت را به بی‌نیازی از بیگانه در نیازهای مهم و استراتژیک کشور سوق می‌دهد، همچنین مردم را از وابستگی زندگی روزمره به دولت نجات می‌دهد. پیامبر عظیم‌الشأن اسلام در جواب سوالی که آزادترین مردم چه کسی است، فرمودند: بی‌نیازترین مردم. این بی‌نیازی هم در مورد بی‌نیازی کشور به بیگانه، بی‌نیازی مردم از مردم و مردم از دولت نیزصدق می‌کند، در اینجا لازم است به یک نکته مهم‌ تربیتی اشاره شود: نقل است که روزی کناسی در ته چاه به کناسی مشغول بود و در ته چاه به خواندن این شعر که: گرامی داشتم‌ای نفس از آنت که آسان بگذرد بر دل جهانت. بوعلی که وزیر بود و از آنجا عبور می‌کرد با شنیدن این شعر تعجب کرد و دستور داد این کناس از چاه به بیرون بیاید از او سوال کرد تو در چاه مشغول کناسی هستی چطور نفس خود را گرامی داشتی. جواب داد: نان از شغل خسیس خوردن به که بار منت رئیس بردن. بوعلی از خجالت عرق کرد و رفت. (کتاب تعلیم و تربیت در اسلام - اثر شهید مطهری ص ۴۲۵ وص ۴۲۶.)

در اینجا نگاهی گذرا به مقام و منزلت انسان از منظر خداوند می‌افکنیم.

جایگاه انسان از دیدگاه خداوند

خداوند در سوره اسری (آیه ۷۰) می‌فرماید:

وَلَقَدْ کَرمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَر وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم منَ الطیبَاتِ وَفَضلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ ممنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلا

ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم و بر دریا و خشکی سوار کردیم و از چیزهای پاکیزه روزی دادیم و بر بسیاری از مخلوقات خویش برتریشان نهادیم.

در سوره مومنون در آیه ۱۴ بعد از ذکر مراحل خلقت انسان خداوند به‌خود تبریک و شادباش می‌گوید. ............ فَتَبَارَکَ اللهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ. آفرین بر قدرت کامل بهترین آفریننده.

با کمی بررسی می‌توان فهمید چرا همه انسان‌ها مسلط بر خشکی و دریا هستند. چرا همه انسان‌ها بر بسیاری از مخلوقات افضلند. چون همه انسان‌ها در داشتن فطرت پاک و خداجویی مشترکند.

کل مولدٍ یولدُ علی الفطرة...

……فِطْرَهَ اللهِ التِی فَطَرَ الناسَ عَلَیْهَا لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللهِ ….. (سوره روم آیه ۳۰)

و از همان فطرت و سرشتی که خدا همه مردم را بر آن آفریده است دگرگونی در آفرینش خدا نیست. خداوند برای بشر دو حجت قرار داده است: حجت ظاهری، حجت باطنی، که حجت ظاهری انبیاء و رسل هستند و حجت باطنی عقل است.

خداوند علاوه‌بر کرامت، عزت را نیز که از آن خدا و رسول خدا هست به انسان مومن عنایت کرده است. ولِلهِ الْعِزهُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُومِنِینَ.......... سوره منافقون (آیه ۸) عزت از آن خدا و رسول خدا و مومنین است.

عزت ازآن انسان مومنی است که علاوه‌بر باورهای اصول اعتقادی از همه توان خدادادی‌اش برای عزت نفس خویشتن، رشد و توسعه جامعه‌اش، تفکر کردن و از قوه عاقله‌ای که در اختیارش هست به‌نحو کامل و زیبا استفاده کند و از عقل خویش بهره برد.

انسان مومن عزیز است که جزو در برابر خالق اظهار نیاز نکند؛ چراکه او فرمود:

یَا أَیهَا الناسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللهِ وَاللهُ هُوَ الْغَنِی الْحَمِیدُ سوره فاطر (آیه ۱۵)

اى مردم شما به خدا نیازمندید و خدا است که بى‏نیاز و ستوده است.

همه انسان‌ها نیازمندند، اما باید برای رفع نیازشان تنها از خالق کمک بخواهند..... إِیاکَ نَسْتَعِینُ (سوره حمد- آیه ۵)

انسان مومنِ عزیز، انسانی است که هماهنگ با نظام هستی در تکامل و رشد خود و دیگران موثر باشد، انسان مومن عزیز به تبعیت از خالق هستی هر لحظه در انجام امری و در خلقت خلقی مشغول است. (کل یوم هو فی شأن) سوره الرحمن (آیه ۲۹)

حال ما که می‌خواهیم ملتی آزاد، مستقل و سرافراز باشیم باید نیازهایمان به کمترین حد ممکن خود برسد، علاوه‌بر آن باید در انجام نیازهای دیگران تا حد ممکن سهیم باشیم.

اقتصاد مقاومتی یعنی: فکر کردن، برنامه‌ریزی کردن، تلاش برای آنکه همه مردم در تولید و ثروت ملی سهیم باشند، همه مردم از دسترنج خویش نان خورند تا هر کس از مردم باور داشته باشد در رشد و تکامل جامعه خویشتن ولو به اندازه ناچیزی موثراست.

عزت به‌دست نمی‌آید مگر آنکه امکان اشتغال همگان در وسعت انتخاب شاغل فراهم شود. آنگاه هم دارای انسان مومن و عزیز هستیم، هم استقلال کشور حفظ می‌شود، هم همگان خود را در توسعه کشور سهیم می‌دانند و هم در رشد و شکوفایی بزرگ‌ترین ثروت کشور؛ یعنی سرمایه انسانی قدم برداشته شده است که هدف اصلی خلقت انسان است؛ بنابراین با توجه به توضیحات قبلی، امکان استمرار پرداخت یارانه نقدی برای دولت‌ها در دراز مدت ممکن و میسور نیست و این نحوه پرداخت یارانه (یارانه نقدی) نه به سود و صلاح مردم است و نه به عزت و عظمت مردم می‌افزاید و نه به سود و صلاح اقتصاد ملی کشور در سایه رقابت اقتصاد جهانی و حتی منطقه‌ای. یارانه نقدی باعث روحیه تنبلی، افسردگی و گوشه‌نشینی می‌شود و این با تعلیم و تربیت انسانی سازگاری ندارد؛ انتظار می‌رود آنان که برای مسائل فرهنگی دل می‌سوزانند در این مورد قلم‌فرسایی کنند.مردم دوست دارند نان لذت‌بخش مصرف کنند و نان لذت‌بخش همان است که مولا امیرالمومنین(ع) فرمود: اگر می‌خواهی آزاد زندگی کنی، مثل برده زحمت بکش. ایجاد کار فراوان با حق انتخاب مردم بهتر است از یارانه نقدی دادن و مردم حقوق دسترنج و بازوی خویش را هزینه کنند، برایشان لذت بخش‌تر است.در پایان راهکارهای خویش را در این زمینه به‌طور فشرده و مختصر اعلام می‌کنم:

۱- دولت هر چه سریع‌تر با تدبیر و امید راهکار اجرای کامل اصول ۲۸ و ۲۹ قانون اساسی را در دستور کار خود قرار دهد. بدیهی است که اجرای این دو اصل هم رفع مشکل اقتصادی و هم کار با حقوق و مزایای مکفی و هم رفع مشکل تامین اجتماعی مردم را به دنبال خواهد داشت و ادای دین دولت به مردم خواهد بود. در این صورت مردم هم به حقوق خویشتن دست یافته‌اند و هم اینکه عزیزتر و بزرگ‌تر شمرده می‌شوند.

۲- اعتباری که صرف پرداخت یارانه نقدی می‌شود در واحدهای کشاورزی و برای تولیدات کشاورزی و اصلاح سیستم کشاورزی و ایجاد کشاورزی صنعتی و نیز هزینه واحدهای تولیدی صنعتی و تولیدی معدنی شود. هم‌اکنون در کشور بیش از هزاران واحد کشاورزی، صنعتی و معدنی به‌دلیل مشکلات نقدینگی تعطیل هستند و نیز کشاورزان به‌ علت کمبود درآمد، کشاورزی را تعطیل کرده‌اند. با پرداخت یارانه به واحدهای تولیدی کشاورزی، صنعتی و معدنی هم اشتغال ایجاد می‌شود، هـم ثــروت مــلــی افــزایــش مــی‌یــابــد، هـــم اقتصاد از رکود خارج می‌گردد و هم سرمایه انسانی کشور هدر نمی‌رود. در حال حاضر دارای اقتصاد رکودی، تورمی هستیم که این راه، رشد اقتصادی خوبی را در پی دارد.

۳- سهم یارانه نقدی هر استان در اختیار استانداران استان ذی‌ربط قرار داده شود، شاید آنان بتوانند از این محل و از طریق ایجاد مشوق‌های دیگر مردم منطقه را راضی به سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی صنعتی، معدنی و کشاورزی کنند و سهم تولید استان را افزایش دهند و هم اشتغالزایی ایجاد کنند و سبب کاهش نرخ بیکاری در استان شوند. امید دارم این جمله را که از بنیامین فرانکلین نقل شده است به‌خاطر بسپاریم:

عروس زندگی، کار نام دارد. اگر شما می‌خواهید شوهر این عروس شوید، فرزند شما سعادت نام خواهد داشت.

به نقل از کتاب تعلیم و تربیت شهید مطهری ص ۴۳۰

* عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی دوره ششم