دلایل شکست عرضه شیر دو نرخی

بازگشت به پله اول و تکرار بحث‌های گذشته

گروه بازرگانی- مدیران عامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدکننده فرآورده‌های لبنی و اتحادیه دامداران استان تهران و همچنین دبیر انجمن صنایع لبنی در گفت‌وگوهای جداگانه، بحث‌هایی درباره مسائل مطروحه در صنعت و قیمت فرآورده‌ها انجام دادند. دقت در سخنان این ۳ مسوول در تشکل‌های مرتبط با صنعت شیر و لبنیات و مقایسه این حرف‌ها با آنچه در چند ماه گذشته از سوی همین افراد یا مقام‌های دیگر اتحادیه‌ها و صنایع بر زبان جاری شده بود، نشان می‌دهد که پس از سپری شدن چند ماه از تلاطم در «بازار» شیر و لبنیات و انواع دخالت‌ها و داوری‌ها، به پله نخست برگشته‌ایم. در این پله است که هر رویداد احتمالی که می‌خواهد رخ دهد به رویدادی در جای دیگر که باید پیش از آن رخ دهد متصل می‌شود و یک دور باطل و کم فایده پدیدار می‌شود.

محمدرضا اسماعیلی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تولید فرآورده‌های لبنی از نشست با وزیر صنعت، معدن و تجارت و مسوولان وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید: «قیمت شیر خام به‌طور قطعی در این نشست نهایی نشد و قرار است هر کیلوگرم شیر خام با بار میکروبی کمتر از یک میلیون از ۷۷۰ تا ۹۲۰ تومان افزایش یابد» اما جمشید سلیمانی، مدیرعامل اتحادیه دامداران استان تهران از تعهد مهم وزارت صنعت، معدن و تجارت از یک طرف و کارخانه‌ها از سوی دیگر خبر می‌دهد. او می‌گوید: «براساس مصوبات ستاد تنظیم بازار، وزارت صنعت، معدن و تجارت تعهد داد در قبال دریافت یک کیلوگرم شیر خام ۷۷۰ تومانی، ۲۴۵ گرم جو به قیمت ۶۲۰ تومان، ۲۴۵ کیلوگرم ذرت به قیمت ۶۳۰ تومان، ۱۹۰ گرم سویا به قیمت ۹۳۰ تومان و ۱۹۰ گرم سبوس به قیمت ۲۸۸ تومان تحویل دامدار دهد.

نکته غامض موضوع همین‌جاست که نهاده‌های دامی به میزان مورد نظر دامداران و با قیمت‌های تعیین شده و دستوری کمتر پیدا می‌شود. این خواسته دامداران در چند ماه قبل بود و چندین بار نیز بر سر آن توافق شد، اما نهاده‌های دامی با قیمت‌های دستوری به دلیل نوسان نرخ ارز از یک طرف و مشکلاتی که برای خرید آن وجود داشت به دامداران داده نشد.

جمشید سلیمانی در پاسخ به این پرسش که «آیا تاکنون علوفه ارزان‌قیمت بر اساس مصوبه قبلی تحویل دامداران شده است»، می‌گوید: «هنوز علوفه‌ای تحویل داده نشده، اما اعلام می‌کنم هیچ‌گونه مشکلی از نظر میزان و تحویل وجود ندارد و دامداران نیز در قبال دریافت علوفه، چک دو ماهه از اتحادیه سراسری دامداران به‌عنوان متولی توزیع می‌دهند.» واقعیت این است که دولت می‌داند تهیه و توزیع نهاده‌های دامی در شرایط نوسان نرخ ارز و تنگناهای تامین ارز و انحصارهای موجود دشوار است. به همین دلیل است که دولت توصیه مجلس را برای انحصاری کردن فرآورده‌های دامی که چند روز پیش اعلام شد نادیده گرفته و دستور داد که واردات آزاد شود. اسماعیلی می‌گوید، اما این توصیه دولت هنوز اجرایی نشده است و دولت می‌خواهد با تامین نهاده‌های دامی مورد نیاز دامداران، قیمت شیر را کاهش دهد. آیا این کار ممکن است و پس از آن چه می‌شود؟ جمشید سلیمانی توضیح می‌دهد: تولیدکنندگان لبنیات در قبال دریافت هر کیلوگرم شیر با قیمت ۷۷۰ تا ۹۲۰ تومان متعهد شدند به مصوبه قبلی مبنی بر عرضه ۵۰ درصد محصولات تولیدی خود در قالب لبنیات کم چرب و ارزان عمل کنند. طرح تولید دو نوع لبنیات کم‌چرب و پرچرب با سر و صدای فراوان تهیه و قرار بود که از ۱۷ تیر ماه گذشته اجرا شود که با شکست مواجه شد.

رضا باکری، دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی اما درباره شکست این طرح توضیح داده است: «کارخانه‌ها به تناسب قیمت شیر خام بالایی که از دامدار دریافت می‌کردند مجبور به قیمت‌گذاری بودند و دامدار شیر خامی که قرار بود به قیمت ۷۵۰ تومان تحویل دهد ۱۰۵۰ تومان تحویل داد. از طرف دیگر قیمت ظروف بسته‌بندی و محصولات پتروشیمی در ۱۰ روز اخیر ۲ برابر شده است.

تا زمانی که ثباتی در قیمت محصولات ورودی کارخانه‌ها نباشد، محصولات خروجی آن نیز ثبات قیمت نخواهد داشت.

از باکری سوال شد چرا طرح دو نرخی لبنیات یا به اصطلاح عرضه شیر کم‌چرب ارزان و پرچرب شکست خورد، گفت: در این میان دولت نیز به تعهدات خود عمل نکرد و اجازه نداد صنایع لبنی نصف محصول تولیدی خود را به قیمت سیال عرضه کنند.

دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در پاسخ به اینکه آیا طرح عرضه لبنیات ارزان همچنان در دستور کار است، گفت:‌ بستگی به نظر مسوولان دارد و هرگونه تصمیمی گرفته شود، عمل می‌کنیم.

باکری در پاسخ به اینکه با توزیع ۲۰ هزار تن شیر خشک وارداتی آیا مواردی نظیر کمبود شیر خام و بالا بودن قیمت لبنیات را که به کمبود شیر خام نسبت می‌دادید برطرف می‌شود، گفت:‌ همه این میزان شیر خشک وارد کشور نشده است؛ اما به صورت‌های ۵۰۰، ۴۰۰ یا ۲۰۰ تنی در کشور به مرور توزیع می‌شود.

وی ادامه داد: اصلا شرایط اقتصادی دنیا به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و شرایط تغییر آب و هوایی طوری است که به صورت یکجا این میزان شیرخشک را نمی‌توان وارد کرد.

ماجرای مخلوط شدن شیر خشک با آب

از باکری سوال شد که گفته می‌شود کارخانه‌ها یک کیلوگرم شیرخشک را با ۱۰ کیلوگرم آب مخلوط کرده و به مردم می‌دهند، گفت: معمولا از ۱۰۰ کیلوگرم شیر طبیعی گاو بعد از گرفتن ۲/۳ کیلوگرم چربی خالص ۵/۸ کیلوگرم پودر شیرخشک تولید می‌شود.

وی افزود: برای تبدیل شیرخشک به شیر نیز باز همین پروسه به صورت برعکس تکرار می‌شود و اگر ۸ و نیم کیلوگرم پودر شیرخشک را با ۹/۳ کیلوگرم چربی مخلوط کرده و حدود ۸۸ کیلوگرم آب به آن اضافه کنیم ۱۰۰ کیلوگرم شیر باز ساخته به دست می‌آید.

دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی گفت: این روال در همه کشورهای دنیا رایج است و اگر تولید شیر خام کافی نداشته باشند از شیرخشک وارداتی برای تولید شیربازساخته استفاده می‌کنند.

باکری در پاسخ به اینکه آیا ارزش غذایی شیر بازساخته همانند شیر معمولی است، گفت: تنها احتمال دارد که میزان ویتامین شیر بازساخته نسبت به شیر طبیعی کمتر باشد؛ اما سایر مولفه‌ها نظیر پروتئین و چربی و سایر موارد تغییر نمی‌کند.

وی ادامه داد: کاهش میزان ویتامین بازساخته تولید شده از شیرخشک به دلیل حرارت ۸۲ تا ۸۵ درجه سانتیگرادی است که در فرآیند پاستوریزاسیون زمان تبدیل به شیرخشک می‌بیند. دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در پاسخ به اینکه چه بخشی از نیاز کشور به لبنیات از طریق شیرهای بازساخته حاصل از شیر خشک تامین می‌شود، گفت: در کشور فقط برای تغلیظ ماست ۵/۱ درصد از آن استفاده می‌شود و در مورد شیرطبیعی استفاده نمی‌شود.

باکری در پاسخ به این سوال که چرا به‌رغم ظرفیت ۱۲ میلیون تنی کارخانه‌های لبنی که عنوان می‌کنید تنها با ۵/۶ میلیون ظرفیت کار می‌کند از شیرخشک استفاده نمی‌کنید، گفت: نیاز کشور به ۵/۸ میلیون تن شیر است که ۵/۶ میلیون تن آن در داخل تولید می‌شود. سال ۹۰ و ۹۱ نه تنها افزایش تولید شیر خام در کشور نبود؛ بلکه با کاهش هم همراه بود؛ اما برای تامین نیاز ۲ میلیون تنی نمی‌توان به شیرخشک متکی شد. وی در پاسخ به اینکه از کجا مطمئن هستید شیرخشک‌های وارداتی از شیر گاو هستند و از شیر سایر حیوانات نمی‌باشند، گفت: همه اینها از شیر گاوهای نژاد اصیل تولید می‌شود.

برگشت به پله اول و ادامه گفت‌و‌گوهای قبلی میان تولیدکنندگان شیر خام، تولیدکنندگان فرآورده‌های شیر و مسوولان دولت تا چه زمانی می‌تواند ادامه داشته باشد؟

آیا امیدوار کردن مصرف‌کنندگان در حالی که می‌دانیم گره‌های ناگشودنی وجود دارد، مفید است؟