شناسنامه فرش دستباف ایرانی

محمد گلشن

در نمایشگاه بین‌المللی فرش شهریور ۱۳۸۵، وزیر بازرگانی موضوع شناسنامه‌دار کردن فرش دستباف ایرانی را مطرح کرد. فرش دستباف ایرانی یکی از اقلام مهم کالاهای صادراتی غیرنفتی است که درصد قابل توجهی از صادرات غیر‌نفتی کشور را تشکیل می‌دهد.

بر اساس مصوبه مورخه ۱۸/۹/۱۳۸۵ هیات وزیران دولت، مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران وابسته وزارت بازرگانی، ایجاد و توسعه نظام ملی طبقه‌بندی و خدمات شناسه کالا و خدمات را بر عهده دارد. با توجه به اهمیت و جایگاه فرش دستباف به عنوان یک کالای مطرح ایرانی و تاکید و برنامه‌ریزی‌های لازم توسط مرکز ملی فرش ایران، شناسنامه‌دار کردن این کالا در صدر بقیه اقلام قرار گرفت. لذا مرکز ملی فرش ایران با همکاری مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران، بررسی و مطالعات لازم را انجام داده و مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران، اجرای طرح و پیاده‌سازی آن را بر عهده گرفت.

هدف از شناسنامه‌دار کردن فرش، حفظ هویت فرش دستباف ایرانی و زمینه‌سازی لازم برای جلوگیری از جعل این کالا توسط کشورهای رقیب و اطمینان خاطر دادن به مشتری در هنگام خرید است. این حق مشتری است که بداند هزینه‌ای که برای خرید کالا پرداخت می‌کند برای چه کالایی و با چه مشخصاتی است، به‌ویژه برای کالایی همچون فرش که علاوه بر مصرفی بودن، کالایی سرمایه‌ای محسوب می‌گردد.

شناسنامه‌دار کردن فرش، گامی موثر در حفظ اعتبار صنعت فرش است و این در حالی است که مدت‌ها است خبر کپی‌برداری از نقشه‌های ایرانی و بافت و فروش آنها تحت عنوان فرش ایرانی در بیرون مرزها شنیده می‌شود و کیفیت نامرغوب فرش‌های بافته شده توسط کشورهای رقیب و معرفی آن به نام فرش ایرانی، اعتبار فرش کشورمان را خدشه دار نموده است.

با اجرای نظام ملی طبقه‌بندی و خدمات شناسه کالا و خدمات، و کدگذاری فرش‌های دستباف، اطلاعات پایه در حوزه کالا تحت کنترل در آمده و با یک زبان مشترک به تمامی عناصر فعال در چرخه فرش عرضه می‌گردد.

این زبان مشترک با عضویت تولید‌کنندگان فرش در درگاه (پرتال) اطلاع‌رسانی کالا و اخذ کد ملی برای هر فرش و ثبت اطلاعات در یک بانک اطلاعاتی واحد حاصل می‌گردد. ایجاد زبان مشترک باعث تسهیل در حوزه داد و ستد و تجارت این کالا می‌گردد و فروشندگان و خریداران فرش می‌توانند با استفاده از یک کد، مبادلات تجاری خود را بدون هیچ ابهامی انجام دهند، ضمن آنکه کد ملی در شناسنامه فرش درج می‌شود.

عناصر تشکیل‌دهنده شناسنامه فرش ۸ عنصر طرح، ابعاد، محل بافت، تراکم (تعداد گره در دسیمتر مربع)، رنگ متن و حاشیه، جنس پرز، جنس چله، جنس پود است که درج آنها به عنوان مشخصات فرش در شناسنامه الزامی است. همچنین تولید‌کننده می‌تواند مشخصات دیگری علاوه‌بر موارد مذکور، از قبیل نام بافنده، تاریخ بافت، وزن و غیره را به مشخصه‌های مذکور اضافه نماید.

هر تخته فرش علاوه بر داشتن یک شناسنامه فیزیکی که در پشت فرش نصب می‌گردد، دارای یک کاتالوگ الکترونیکی است که در پرتال اطلاع‌رسانی کالا قابل رویت است. خریدار می‌تواند با مراجعه به‌ این سایت و وارد کردن کد فرش، به تمامی اطلاعات تولیدکننده و دیگر مشخصات فرش دسترسی پیدا کند. همچنین می‌تواند کد ملی کالای مورد نظر خود را در پرتال اطلاع‌رسانی کالا جست‌وجو نماید.

با توجه به این مطالب، از مزایای شناسنامه فرش و کدگذاری آن می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود :

۱ - حمایت از حقوق معنوی و مالکیت صنعتی فرش‌های دستباف ایرانی

۲ - تسهیل در تجارت فرش و ایجاد زبان مشترک بین خریدار و فروشنده، حمل و نقل، انبار و .... همچنین آماده‌سازی بستری جهت انجام تجارت الکترونیکی در آینده یا خرید اینترنتی

۳ - ایجاد پایگاه داده‌ای از مشخصات استاندارد فرش‌های دستباف و به اشتراک گذاشتن اطلاعات تجاری از طریق آن

۴ - امکان مدیریت بر اساس اطلاعات در صنعت فرش دستباف

۵ - زمینه‌سازی لازم جهت رهگیری و استفاده از تکنولوژی RFID در زنجیره تامین کالا

تاکنون طرح شناسنامه‌دار کردن فرش‌های دستباف ایرانی برای دو تعاونی فرش دستباف برای حدود۴۰۰۰ تخته فرش که از طرف مرکز ملی فرش ایران معرفی گردیده‌اند، با همکاری مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران انجام گرفته است.

اجرای این نظام گامی موثر در حفظ هویت این کالای شاخص ایرانی است، امید که با دقت نظر و همکاری تولید‌کنندگان فرش دستباف به اهداف و مزایای این نظام دست یابیم.