نگاهی به عملکرد سه سال گذشته شورای بانوان بازرگان

سیده فاطمه مقیمی

شورای بانوان بازرگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، سه ساله شد. از چهاردهم بهمن سال ۱۳۸۶ که مهر تایید یحیی آل‌اسحاق، رییس اتاق تهران پای مجوز تاسیس این شورا نشست تا به امروز که بانوان کارآفرین و بازرگان بسیاری را زیر چتر خود دارد، فراز وفرودهای زیادی را پشت سرگذاشته است. این حکم البته نه فقط با هدف «اعتلای نقش اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران» که به منظور«توانمند سازی و ارتقای جایگاه زنان در فعالیت‌های اقتصادی، صنعتی و بازرگانی کشور» صادر شد. جهان از اوایل هزاره جدید با یک پدیده اجتماعی و اقتصادی روبه رشد، یعنی مشارکت فراگیر اقتصادی زنان در مشاغل خارج از منزل روبه‌رو شد؛ چنانکه آمار‌های مربوط به مشارکت اقتصادی زنان ایرانی نیز نشان می‌دهد که سهم زنان در اقتصاد ایران از سال ۱۳۶۵ تا سال ۱۳۸۶ همواره روندی صعودی داشته است؛ به طوری که در این دوره، نرخ مشارکت اقتصادی بانوان از رشدی معادل ۷۲ درصد حکایت می‌کند. با این حال؛ اما به دلیل وجود برخی مشکلات ساختاری، وضعیت اشتغال زنان در ایران چندان مطلوب به نظر نمی‌آید؛ چه، همواره فرصت‌های شغلی کمتری به این قشر اختصاص داده شده است و آنان اغلب در بخش‌های غیر‌رسمی با اندک دستمزد مشغول به کار می‌شوند . اما در نگاه اجمالی به علل و انگیزه‌های زنان برای ورود به فضای کسب و کار این حقیقت آشکار می‌شود که این انگیزه‌ها در پاره‌ای از موارد، متعالی‌تر و مترقی تر ازانگیزه‌های شروع کسب و کار در مردان است و به واسطه توانایی و ظرافت‌های هنری و دقت نظری که در زنان وجود دارد آنان همچنین در انجام فعالیت‌های اقتصادی نیز از دقت، ژرف‌اندیشی و هنرمندی خاصی بهره جسته‌اند.

هیات رییسه اتاق تهران نیز با همین رویکرد وبا هدف «ارتقای جایگاه زنان در بخش‌های اقتصادی و تجاری و حضور در صحنه‌های تجاری بین‌المللی، تبادل اطلاعات وهمکاری متقابل با بانوان بازرگان کشورهای مسلمان» نسبت به راه‌اندازی شورای بانوان بازرگان مصمم شد واین شورا با حمایت دبیر کل اتاق تهران مهندس محمد مهدی راسخ و در بهمن ماه سال ۱۳۸۶ به پیروی از منشوری که به تصویب هیات رییسه رسیده بود،آغاز به کار کرد. اما شاید مهم‌ترین ماموریتی که شورای بانوان در دستور کار خود قرار داد، تشکیل بانک اطلاعاتی از فعالیت‌های زنان بازرگان عضو اتاق تهران بود. همچنین برگزاری «دوره‌های آموزشی»، «شناسایی، جذب و تشویق صاحبان ایده و حتی سرمایه‌گذار برای ورود به فضای کسب و کار»، «ارائه مشاوره‌های لازم با هدف فرهنگ‌سازی در ارتباط با کارآفرینی زنان» نیز بخشی از رسالت شورای بانوان بود که در این مدت صورت پذیرفت. پس از شکل گیری این شورا، تعدادی از بانوان کارآفرین و بازرگان با رای سایر بانوان به عنوان هیات رییسه برگزیده شدند تا این حرکت جدید با همکاری آنان به ثمر بنشیند. در طول این سه سال جلسات هیات رییسه به طور منظم برگزار شد و برنامه‌های ماهانه، فصلی و سالانه شورا در همین جلسات به تصویب رسید. در نخستین گام، سایت اینترنتی شورا با هدف اطلاع‌رسانی فعالیت‌های شورا و به‌روزرسانی اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی زنان راه‌اندازی شد و در سال ۱۳۸۸ نیز امکان ثبت‌نام اینترنتی برای متقاضیان عضویت در این شورا فراهم شد.

در نخستین سال فعالیت رسمی شورای بانوان، یعنی سال ۱۳۸۷ برخی اتاق‌های بازرگانی در شهرستان‌ها نسبت به راه‌اندازی شورای بانوان در این اتاق‌ها ابراز تمایل کردند که شورای بانوان اتاق تهران نیز در راه‌اندازی شورای بانوان اتاق‌های رشت،شیراز و اراک با آنان همکاری کرد.

اما توانمندی‌های زنان ایرانی نیاز به معرفی داشت؛ بنابراین همایش‌های بین‌المللی فرصتی استثنایی برای معرفی و تبیین قابلیت‌های بانوان ایرانی به ویژه آنانکه دستی در فعالیت‌های اقتصادی داشتند، بود. شورای بانوان با همین دیدگاه، در سال ۱۳۸۷ هیات‌هایی از بانوان بازرگان و کارآفرین را به ۳ اجلاس جهانی زنان بازرگان در سوریه، امارات و قطر فرستاد. البته فعالیت‌های شورای بانوان در سال۸۷ به اینجا محدود نشد؛ این شورا در همان سال همایشی با عنوان «اقتصاد ایران و روش برون رفت از تحریم» برگزار کرد که بیانیه پایانی این همایش، تشکیل کارگروه‌های تعدیل آثار تحریم در اتاق‌های بازرگانی، بازنگری در نقش کانون‌های اقتصاد داخلی و بازآموزی داده‌های پیشین در پیرامون نقش موثر بخش خصوصی در کاهش هزینه‌های ناشی از تحریم را مورد تاکید قرار داد. برگزاری دوره‌های آموزشی و همچنین بازدید از مراکز کارآفرینی بانوان نیز جزو برنامه‌هایی بود که درهمان سال به انجام رسید.

پرونده عملکرد شورای بانوان بازرگان با این مجموعه از فعالیت‌ها در سال ۱۳۸۷ بسته شد تا در سال ۱۳۸۸ فصل جدیدی درسازوکار‌های توانمندسازی بانوان فعال در حوزه اقتصاد گشوده شود؛ تحولی که در گام نخست با نشست مشترک با مرکز مطالعات اتاق تهران برای پیگیری فعالیت‌های پژوهشی در حوزه زنان آغاز شد. در همین سال، شورای بانوان دست به یک ابتکار جدید زد و با موسسه NAM وابسته به دانشگاه اسلامی مالزی پای میز مذاکره نشست تا اعضای شورا در قالب هیات‌های ۳ یا ۴ نفره برای شرکت درکارگاه آموزشی کارآفرینی که در دو دوره و هر دوره به مدت ۱۳ روز به صورت رایگان برگزار می‌شود عازم «کوالالامپور» شوند. بدین ترتیب در کنار توانمندسازی بانوان سایر کشورهای در حال توسعه، امکانی برای توانمندسازی بانوان کارآفرین ایرانی نیز فراهم شد.

اما فارغ از سایر برنامه‌ها که اعضای شورا را زیر یک سقف گردهم می‌آورد، انگار نیاز بود که این همگرایی به یک برنامه سالانه هم تبدیل شود؛ روز ولادت حضرت فاطمه زهرا بهترین بهانه بود. البته برگزاری نخستین نشست‌های سالانه با حضور اعضای هیات رییسه اتاق تهران، جمعی از زنان بازرگان و کارآفرین و همچنین اساتید مجرب دانشگاهی، همزمان با این روز به سال ۱۳۸۷ بازمی‌گشت که در سال‌های پس از آن نیز برگزار شد.

پیوند شورای بانوان البته در سال گذشته با دانشگاه‌ها، نهاد‌های غیردولتی و مراکز دولتی مرتبط با امور بانوان محکم تر شد؛ چنانکه درنشستی با معاونت توسعه کارآفرینی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران توافق شد که دوره‌های آموزشی مشترکی با همکاری اتاق تهران و دانشگاه تهران ویژه بانوان بازرگان برگزار شود یا جلساتی که با رییس دفتر امور بین‌المللی زنان وزارت امور خارجه با موضوع فعالیت زنان بازرگان برگزار شده و نتایج مثبتی حاصل شد.

در این سال نیز برگزاری دوره‌های آموزشی و حضور در همایش‌های بین‌المللی از جمله « نشست اتاق‌های بازرگانی کشورهای عضو اکو در استانبول ترکیه»و«اجلاس سالانه زنان بازرگان دبی» نیز از فعالیت‌های شورای بانوان در این سال بود.

این شورا در سال ۱۳۸۹ نیز همانند سال‌های گذشته، فعالیت‌های قابل توجهی را در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف به ثمر رسانید، تا آنجا که آوازه شورای «نوپای» بانوان بازرگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران اکنون پس از سه سال فعالیت، نه تنها درایران که حتی در عرصه بین‌الملل نیز پیچید. در نخستین ماه‌های سال جاری، وزیر تعاون زیمبابوه به ایران آمد و در این دیدار‌ها تفاهمنامه‌ای میان شورای بانوان اتاق تهران و وزارت صنایع کوچک و متوسط این کشور برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان بانوان کارآفرین و بازرگان دوکشور به امضا رسید. در این تفاهمنامه،همکاری بانوان دوکشور در زمینه گردشگری، معدن، حمل‌ونقل، صنایع غذایی و بسته‌بندی، صنایع غذایی وخدمات فنی و مهندسی مورد توافق قرار گرفت. پس از آن نیز تعدادی از اعضای شورای بانوان به حراره، پایتخت کشور زیمبابوه اعزام شدند و سه تفاهمنامه در بخش‌های کشاورزی، معدنی وتوریسم نیز در این سفرمنعقد شد.

در این سال نیز اعضای شورا به کارگاه آموزشی توانمندسازی زنان به کشور مالزی همچنان به قوت خود باقی بود وحتی این تفاهمنامه برای حضور رایگان دانشجویان در این کلاس‌ها برای یک سال دیگر تمدید شد.

اما برگزاری همایش تجربه‌های موفق و ناموفق زنان در کسب و کاراز دیگر برنامه‌هایی بود که مورد استقبال بانوان و اعضای شورا قرار گرفت؛ آنان از اقصی نقاط کشور ؛شیراز، اراک و اصفهان تا گیلان، گلستان و تبریز در این همایش شرکت کردند تا تجربیات تلخ و شیرین خود رادرفضای کسب وکار با یکدیگر به اشتراک بگذارند. این تجربیات البته در قالب مقالاتی ارائه شد که پس ازفراخوان شورای بانوان بازرگان اتاق تهران به دبیرخانه این شورا ارسال شده بود.

در سال‌جاری و البته سومین سال فعالیت شورای بانوان بازرگان، انجمن زنان بازرگان و فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنعت مصر از شورای بانوان بازرگان دعوت کرد که به منظور تبادل تجربیات میان بانوان کارآفرین کشورهای اسلامی در پنجمین اجلاس زنان بازرگان کشورهای اسلامی در کشور مصرشرکت کنند. بنابراین دعوت،۱۰ نفر از اعضای شورای بانوان در این همایش شرکت کرده و مقالاتی راهم ارائه دادند. این البته تنها همایش بین‌المللی نبود که شورا در آن حضور یافت. به طوری که اعضای شورا در دوازدهمین همایش بین‌المللی روز زن در دبی نیزشرکت کردند. در همین سال هفتمین شورای بانوان نیز در اتاق همدان گشایش یافت و البته زمزمه‌های راه‌اندازی کانون زنان بازرگان ایران نیز خیلی زود رنگ واقعیت به خود گرفت. حالا زنان بازرگان کشور صاحب تشکلی هستند که می‌تواند موانع کسب و کار آنان را از راهشان بردارد.

با این همه، شورای بانوان بازرگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن در طول سه سال گذشته اگرچه عملکردی قابل قبول در کارنامه خود به ثبت رسانیده است، اما در روزگاری که نیاز به کارآفرینی زنان بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است تا دستیابی به هدف افزایش مشارکت و اعتلای جایگاه زنان در اقتصاد راه درازی در پیش دارد.