دلارهایی که دود می‌شود و به هوا می‌رود

سال گذشته ۴۵ میلیون دلار سیگار به ایران وارد شد

گروه بازرگانی - زندگی / مرگ. مصرف‌کنندگان سیگار از سال گذشته شاهد درج این دو واژه در کنار دو قلب «سالم و ناسالم» بر پاکت‌ اکثر سیگارهای داخلی و خارجی بوده‌اند، اما... سیگار خارجی کماکان در بسته‌های شیک وارد می‌شود و بر اساس آمار رسمی گمرک واردات آن از نظر وزن و ارزش به ترتیب ۱۹/۳۶۵ و ۹۷/۴۶۶ درصد در قیاس با سال ۸۷ افزایش یافته و به ۴۵ میلیون دلار رسیده است. از این گذشته، قاچاق و واردات غیر‌رسمی نیز نقشی پر رنگ در بازار سیگار دارد تا جایی که عباسعلی نورا، عضو کمیسیون برنامه‌ و بودجه مجلس، با اشاره به اینکه مجلس با افزایش تعرفه سیگار نمی‌تواند مصرف‌کنندگان این کالاها را تنبیه اقتصادی کند، می‌گوید: با افزایش تعرفه واردات سیگار، قاچاق این کالا افزایش پیدا خواهد کرد. افزایش تعرفه واردات سیگار درآمد ناشی از آن را برای دولت از ۱۵۰ میلیارد تومان به ۳۰۰ میلیارد تومان افزایش می‌دهد، اما این افزایش تعرفه به واردات غیرقانونی سیگار دامن می‌زند.

از سوی دیگر نایب رییس کمیسیون بهداشت مجلس، گفته است: مافیای سیگار «تریلی تریلی» سیگار قاچاق را از عراق وارد کشور می‌کند. این سیگارهای قاچاق، به گفته شهریاری، تا ۲۰ برابر قیمت سیگارهای قانونی و در بسته‌‌بندی قاچاق در بازار به فروش می‌رسد. با این حال بنا به آمار شرکت دخانیات، در ایران سالانه بیش از ۶۰ میلیارد نخ سیگار دود می‌شود که این میزان رقمی فراتر از هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان را در برمی‌گیرد. همچنین تولید داخلی محصولات دخانی در سال گذشته به بیش از ۵۰ میلیارد نخ افزایش یافته است. رییس هیات‌مدیره شرکت دخانیات ایران برنامه‌های شرکت در سال ۸۸ را دستیابی به ۷۵ درصد بازار مصرفی کشور، تولید مطلوب محصولات داخلی، کاهش قیمت تمام شده، افزایش بهره‌وری، افزایش راندمان کشت و ورود به بازارهای جهانی اعلام کرده بود که البته هنوز گزارش عملکرد سالانه آن منتشر نشده است. از سوی دیگر مجلس شورای اسلامی واردات سیگار با تعرفه ۴۰ درصدی را برای سال جاری تصویب کرده و تامین کسری سیگار مورد نیاز کشور را تنها با مجوز وزارتخانه‌های بازرگانی، صنایع و بهداشت مجاز دانسته که با انتقاد کارشناسان رو‌به‌رو شده؛ چرا که به گمان آنها افزایش تعرفه این کالای پرمصرف روند قاچاق آن را تشدید می‌کند. کاهش سن مصرف سیگار در ایران نیز از جمله چالش‌هایی است که بهداشت عمومی در کشور با آن رو‌به‌رو است. از یک طرف ایران بر اساس معاهده کنترل دخانیات در دنیا مصوب سازمان بهداشت جهانی (WHO) پذیرفته است که نسبت به افزایش قیمت سیگار تا سال ۲۰۱۲ و چاپ تصاویر ضد مصرف دخانیات روی پاکت‌های سیگار اقدام کند و از سوی دیگر تقاضای روزافزون برای این کالا عملا بازار را تحریک به عرضه بیشتر می‌کند. همین که تولید سیگار در سال ۸۸ نزدیک به ۲۴ درصد افزایش یافته نشانه‌ای به گرم نگه داشتن بازار آن است.

رقابتی‌تر شدن بازار تولید سیگار در کشورهای در حال توسعه

براساس آخرین ارزیابی جهانی، تولید تنباکو در جهان در سال جاری میلادی به ۱/۷ میلیون تن خواهد رسید و با افزایش رقابت در بازار تولید، کشورهای در حال توسعه، پیشگام تولید تنباکو خواهند شد. به گزارش رویترز، سطح تولید و مصرف تنباکو در جهان به‌رغم افزایش آگاهی‌های اجتماعی از مضرات مصرف تنباکو، ثبات بازار تقاضای این ماده دخانی در جهان ادامه دارد و در این زمینه کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تنباکو که در این حوزه به کشورهای «بریک»

(Brazil, Russia, India, China) شهرت یافته‌اند، پیشگام هستند و در این رابطه می‌توان کشور چین را در رتبه اول جهان به لحاظ مصرف سیگار جای داد. بنابر ارزیابی صورت گرفته از رتبه‌بندی ۱۰ کشور پرمصرف سیگار، چین با ۶۶/۲ میلیون تن مصرف (۳۸ درصد از مجموع ۷ میلیون تن مصرف سیگار جهان)، اروپا با ۷۱/۰ میلیون تن مصرف (۲/۱۰ درصد از مجموع مصرف جهانی)، هندوستان با ۵۲/۰ میلیون تن مصرف (۴/۷ درصد مصرف جهانی)، روسیه با ۴۴/۰ میلیون تن مصرف (۴/۶ درصد مصرف جهانی)، ایالات متحده با ۴۳/۰ میلیون تن مصرف (۲/۶ درصد مصرف جهانی)، برزیل با ۲۳/۰ میلیون تن مصرف (۳/۳ درصد مصرف جهانی)، ژاپن با ۱۸/۰ میلیون تن مصرف (۶/۲ درصد مصرف جهانی)، اندونزی با ۱۷/۰ میلیون تن مصرف (۴/۲ درصد مصرف جهانی)، ترکیه با ۱۴/۰ میلیون تن مصرف (۲ درصد مصرف جهانی) و پاکستان با ۱۰/۰ میلیون تن مصرف (۴/۱ درصد مصرف جهانی)، به ترتیب در رتبه‌های اول تا دهم قرار می‌گیرند.

گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دانشگاه میشیگان از سطح تولید تنباکو نیز حاکی است: تولید تنباکو با هدف تامین تقاضای روز معتادان به نیکوتین در سرتاسر جهان و سر پا نگه داشتن صنعت تنباکو، همچنان رو به افزایش است. براساس آمارهای جهانی، تولید محصول تنباکو از ۲/۴ میلیون تن در سال ۱۹۷۱، به متوسط سالانه ۹/۶ میلیون تن در ابتدای هزاره سوم میلادی رسید که این رشد قابل توجه، از افزایش تقاضای تنباکو در بازار حکایت دارد. در این باره سازمان خواربار جهان (FAO) اعلام کرده است که تولید تنباکو در جهان در سال ۲۰۱۰ میلادی به ۱/۷ میلیون تن خواهد رسید که بیشتر در کشورهای در حال توسعه جهان متمرکز خواهد بود. بنابر رتبه‌بندی صورت گرفته از کشورهای تولیدکننده برگ تنباکو در جهان، چین با ۶۴/۲ میلیون تن تولید (۳۹ درصد از مجموع تولید ۷/۶ میلیون تنی تنباکو در جهان)، هندوستان با ۶۴/۰ میلیون تن تولید (۶/۹ درصد از مجموع تولید جهانی)، برزیل با ۵۵/۰ میلیون تن تولید (۳/۸ درصد از تولید جهانی)، ایالات متحده با ۴۷/۰ میلیون تن تولید (۷ درصد از تولید جهانی)، اروپا با ۳۱/۰ میلیون تن تولید (۶/۴ درصد از تولید جهانی)، ترکیه با ۲۳/۰ میلیون تن تولید (۵/۳ درصد از تولید جهانی)، زیمبابوه با ۲۲/۰ میلیون تن تولید (۳/۳ درصد از تولید جهانی)، اندونزی با ۱۴/۰ میلیون تن تولید (۲/۲ درصد از تولید جهانی)، مالاوی با ۱۲/۰ میلیون تن تولید (۸/۱ درصد از تولید جهانی) و روسیه با ۰۹/۰ میلیون تن تولید (۴/۱ درصد از تولید جهانی) به ترتیب در رتبه‌های اول تا دهم به لحاظ میزان تولید تنباکو قرار می‌گیرند که بر این اساس می‌توان گفت که کشورهای در حال توسعه، مجموعا ۷۹ درصد از برگ تنباکوی جهانی را تولید می‌کنند که بنابر ارزیابی‌های فائو، این سهم در سال جاری میلادی به ۸۷ درصد خواهد رسید؛ ضمن اینکه براساس همین ارزیابی‌ها، چین در سال ۲۰۱۰، هم در بخش تولید و هم در بخش مصرف تنباکو، جایگاه اول خود را در جهان حفظ خواهد کرد.

به لحاظ حجم صادرات نیز مجموع صادرات برگ تنباکو در جهان در ابتدای هزاره سوم، به متوسط سالانه ۹۸/۱ میلیون تن رسید که فائو در این رابطه، افزایش این رقم به ۲/۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۰ را پیش‌بینی کرده است. اتحادیه اروپا با ۱/۱۸ درصد از مجموع صادرات جهانی، برزیل با ۶/۱۶ درصد، ایالات‌متحده با ۹/۹ درصد، زیمبابوه با ۱/۹ درصد، ترکیه با ۵/۶ درصد، چین با ۶/۵ درصد، هندوستان با ۵/۵ درصد، مالاوی با ۳/۵ درصد، روسیه با ۹/۳ درصد و سایر کشورهای اروپایی با دو درصد از مجموع صادرات جهانی برگ تنباکو، در رتبه‌های اول تا دهم قرار می‌گیرند. این درحالی است که با توجه به اینکه شرکت‌های بزرگ تولید سیگار به استفاده از تکنولوژی‌های جدیدی برای تولید سیگار با بهره‌گیری از برگ‌های بی‌کیفیت تنباکو روی آورده‌اند، بازار رقابت این بخش در کشورهای در حال توسعه در سال ۲۰۱۰ میلادی بسیار داغ‌تر خواهد شد تا سهم این کشورها از تولید تنباکوی جهانی، بیش از پیش شود.

در عین حال، بدون در نظر گرفتن هزینه‌های بهره‌گیری از برگ‌های باکیفیت تنباکو در تولید سیگار، افزایش هزینه‌های تولید این ماده دخانی موجب شده است که میزان هزینه‌های صادرات تنباکو از کشورهای در حال توسعه تقریبا یک دوم هزینه‌های صادرات این محصول از کشورهای توسعه‌یافته‌ای چون آمریکا باشد که این امر خود به داغ‌تر شدن بازار تولید و صادرات سیگار در کشورهای در حال توسعه کمک می‌کند.

در این بین، میزان هزینه‌های مرتبط با بهداشت و سلامت برای تولیدکنندگان سیگار نیز قابل‌توجه است و با توجه به این موضوع، در تجارت بین‌المللی، آن دسته از تولیدکنندگان تنباکو موفق خواهند بود که موثرترین استراتژی‌ها را برای کاهش این هزینه‌ها و به طور مستقیم کاهش آمار مرگ‌های مرتبط با مصرف تنباکو در جهان به کار گیرند که یکی از مهم‌ترین این استراتژی‌ها، انتشار پیام‌های مختلف بهداشتی درباره مضرات مصرف سیگار است.