عضو هیات نمایندگان اتاق تهران:
نباید بگذاریم تحریم‌ها اثر کند
گروه بازرگانی: مهدی جاریانی، نامی آشنا در میان اهل صنعت کشور و اتاق‌های بازرگانی است. تجربه‌ای سی ساله در تولید و صادرات کشور دارد و هر جا که رفته رونق را بدان جا برده است. او اکنون عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و مدیرعامل «تماد»، از جمله شرکت‌های بزرگ و صادر‌کننده نمونه کشور است. اوضاع اقتصادی - تجاری کشور و امیدها و نگرانی‌های موجود ما را بر آن داشت که دیدگاه‌های او را در این زمینه جویا شویم. آنچه می‌خوانید بخش‌هایی از یک گفت‌وگوی طولانی است. مسلما تحریم‌های سیاسی و تحریم‌های اقتصادی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. شما معتقد به علت و معلول بودن کدام‌یک بر دیگری هستید و اینکه کدام‌یک تابع دیگری است؟
به نظر من تحریم‌های اقتصادی تابعی است از تحریم‌های سیاسی. اما همان سیاست نیز به نوعی تابع اقتصاد است! در گذشته شاید «سیاست» و «قدرت نظامی» مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده سرنوشت رژیم‌های مختلف بوده‌اند؛ ولی در دنیای امروز سیاست با بال‌های اقتصاد حرکت می‌کند. در دنیای هزاره سوم اهداف دولتمردان بر اساس اهداف سیاسی آنها یا کشور متبوعشان تعیین می‌شود نه از طریق جنگ و کشورگشایی.
به بیان دیگر چنانچه تحریم‌های سیاسی از میان برداشته شود، تحریم‌های اقتصادی نیز هرچه بیشتر کم‌رنگ‌تر شده یا برداشته خواهند شد. در چنین شرایطی باید در جهتی حرکت کنیم که جهت تعدیل و تسهیل تحریم‌ها، به‌خصوص شکستن ائتلاف در تحریم‌های جهانی علیه کشورمان باشد.
اما من هنوز متوجه نشده‌ام که از منظر شما تحریم‌های تاثیرگذار علیه ایران بیشتر سیاسی بوده یا اقتصادی؟!
ببینید، میزان خسارات ناشی از تحریم‌های سیاسی و اقتصادی قابل اندازه‌گیری نیستند. فقط می‌توان گفت که اقتصاد ایران از این تحریم‌ها آسیب بسیاری دیده و می‌بیند. شما کشور ترکیه و امارات را نگاه کنید، واقعا اگر تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی و مساله جنگ تحمیلی علیه ایران نبود، این دو کشور و بسیاری دیگر از کشورها تا این حد پیشرفت می‌کردند و آباد می‌شدند؟ اینها خسارات سنگینی به کشور وارد ساخته است. از طرفی به دلیل آنکه شرکت‌های خارجی از معامله با ایران منع شدند، عملا نمی‌توانستند با ما معاملاتی داشته باشند، شرکت‌های واسطه‌ای برای ایجاد این حلقه ارتباطی به وجود آمدند (مانند شرکت‌های فراوانی که در امارات تاسیس شده‌اند). در نتیجه برای اینکه یک کالا را ۱۰۰دلار بخریم، ناچار شدیم آن را تا ۱۵۰دلار از واسطه‌ها خریداری کنیم، حتی بسیاری ازخرید‌ها عملا سوخت شدند. پس به اعتقاد بنده هزینه‌های اقتصادی براساس رخدادهای سیاسی تعریف می‌شود.
خود شما سال‌ها مدیریت شرکت‌های تولیدی بزرگی مانند پاکسان یا تولی پرس را برعهده داشته‌اید. در صنایعی که شما طی این سال‌ها هدایت آن را بر عهده داشته‌اید، تحریم‌ها چه تاثیراتی بر عملکرد شما داشتند؟
شرکت‌ها از تحریم‌ها هم منافع برده‌اند هم متضرر شده‌اند. از آنجا که دولت مردان ایران در دوره‌های مختلف برای به حداقل رساندن فشارهای ناشی از تحریم‌ها بر اقشار عمومی بعد از جنگ تحمیلی، سهمیه‌بندی کالا‌های اساسی را در دستور کار خود قرارداده بودند، شرکت‌های تولیدی و خدماتی نیز با دریافت سوبسید و سهمیه‌ها به کار خود ادامه می‌دادند. این امر باعث شده بود که این شرکت‌ها از رانتی بالا برخوردار باشند و بازاری مستمر و تضمینی برای خود ببیند. بنابراین نوآوری و کیفیت محصولات در مراحل مختلف در این سال‌ها آسیب دیده، در عوض موسسات بسیاری از فرصت‌های پیش‌آمده کمال سوءاستفاده را کردند.
در حقیقت شرایطی مانند تحریم بر تصمیم‌گیری مدیریت‌‌ها بی‌تاثیر نبوده است. بنده نیز در شرکت‌های مختلف با مقوله تحریم‌ها روبه‌رو بوده‌ام. عملکرد ما در اینگونه شرکت‌ها به‌دلیل تحریم‌ها از یک طرف آثار نامطلوبی به دنبال داشته؛ ولی از سویی دیگر در مواردی، باعث بروز خلاقیت‌ها و ابتکارهایی نیز در تولید شده است.
می‌شود کمی بیشتر در این خصوص توضیح دهید؟!
همان طور که گفتید بیشتر سابقه مدیریتی من در صنعت تولید شوینده‌ها بوده است. تا پیش از انقلاب مواد اولیه محصولات شیمیایی اکثرا از آمریکا وارد می‌شد. در نهایت نیز مجبور شدیم مواد اولیه مورد نیاز خود را از سایر کشورها چون ترکیه و کشورهای بلوک شرق تهیه کنیم. در نتیجه تحریم‌های علیه ایران ضربه شدیدی به این صنعت وارد کرد. خسارتی حدودا ۳۰درصدی! از طرفی حجم بالای نقدینگی که برای تامین مواد اولیه و هزینه جاری شرکت‌ها داده شد در موارد مختلفی به شرکت‌ها آسیب رساند. شرکت‌های تحت مدیریت این جانب نیز از این امر مستثنی نبودند. منتها شانسی که شرکت‌هایی مثل پاکسان و تولی پرس داشتند، این بود که به دلیل کوپنی شدن محصولات بهداشتی از حمایت‌های ارزی و تسهیلات برخوردار بودند و نسبت به سایر صنایع آسیب کمتری دیدند. اما باز هم زیان‌های جبران‌ناپذیری را تجربه کردیم. به عنوان مثال: بعد از تصرف خرمشهر تمامی تاسیسات بندری شرکت پاکسان از چرخه کارهای تامین و تدارک حذف شد و این روند باعث شد تا کالاهایی که با کشتی خریداری می‌شد با بشکه خریداری شده و با کامیون حمل شوند. این یعنی حد اقل ۳۰درصد اضافه شدن بر قیمت تمام شده تولید محصول ما. ولی به‌ناچار شرکت این مبالغ را پرداخت می‌نمود از اینگونه موارد درکشور ما بسیار بوده و هستند.
در مورد تماد چطور؟
شرکت تماد به عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده مواد اولیه دارویی در ایران و خاورمیانه توانسته است با اتخاذ سیاست‌هایی مناسب «تحریم‌ها»ی پیش رو را مدیریت کند.
البته درصد مهمی از مواد اولیه نارکوتیک‌های مورد نیاز تماد خوشبختانه از داخل تامین می‌شود، ولیکن برای سایر تولیدات نیز با توجه به تجربیات فراوان در دوران جنگ و تجربه تحریم‌های مختلف، برنامه‌هایی در تماد پیاده گردیده است تا در صورت شدت یافتن تحریم‌ها بتوانیم با اطمینان خاطر به تولید خود ادامه دهیم.
بگذارید سوالم را اینگونه مطرح کنم: در تماد چه راهکارهایی را برای خروج از بحر‌ان‌های ناشی از تحریم به کار بسته‌اید؟
برنامه‌ریزی دقیق نیازهای تولید و قطعات و ماشین‌آلات و سفارش‌های خرید به‌موقع آنها قبل از اینکه تحریم‌ها به مراحل شدید تری برسند یا تلاش برای نفوذ در بازارهای کشورهایی مانند ژاپن؛ آلمان؛ هند و ... از جمله اقدامات خوبی بوده که در سال‌های گذشته در تماد انجام شده و باعث شده تا با کسب ارز‌های صادراتی تا این لحظه به سلامت شرایط بحرانی را سپری کنیم.
البته شرایطی که در سال ۸۶ برای صنایع و بخش بازرگانی کشورمان به‌وجود آمده را می‌توان بسیار مشکل‌تر از دوران جنگ تحمیلی قلمداد کرد. زیرا در این مرحله از تحریم، ما مستقیما با آمریکا و به تبع آن با کشورهای بزرگ حامی او روبه‌رو هستیم. همچنین شورای امنیت نیز در این راستا دو قطعنامه صادر کرده و یک اجماع جهانی علیه «ایران» به‌وجود آمده است. در این مرحله فروشندگان مشکلی برای فروش کالای خود به ایران ندارند، لیکن سیستم و چرخه بین‌المللی مالی به دلیل تحریم برای این کار و مبادله اعتبارات اسنادی وجود ندارد! لذا ما در تماد با توجه به تجربیات طولانی در امر تحریم‌ها با کمک تیم بازرگانی شرکت توانستیم از مدت‌ها قبل از بحرانی شدن گردش کار در شرکت جلوگیری کنیم. به همین دلیل خوشبختانه شرکت تماد حتی برای سال آتی نیز از این بحران تا حدود زیادی عبور کرده، می‌توان به تولیدکنندگان دارویی مصرف‌کننده محصولات ما، اطمینان داد که در سال آتی در زمینه تولیدات تماد با مشکل خاصی روبه‌رو نخواهند شد.
اگر اجازه دهید کمی کلان‌تر به مساله نگاه کنیم. تحریم‌های علیه ایران چه تاثیری برروی توسعه صنعت داروی کشور داشته و دارد؟
امروزه خوشبختانه صنعت دارو سازی از قدرت و قوت کافی و خوبی برخوردار شده است. حمایت وزارت بهداشت که متولی تامین داروی مورد نیاز آحاد مردم است نیز در این راستا توانسته صنعت داروی کشور را در نقطه امنی قرار دهد. امید است تحریم‌های اخیر به صنعت دارو کمترین آسیب را وارد سازد؛ زیرا امر درمان دارای اهمیت فراوانی برای کشورمان است.
گفتید در زمان تحریم‌ها شرکت‌های دولتی با استفاده از رانت‌های موجود به کار خود ادامه می‌دادند. اما شرکت‌های خصوصی چطور؟ این تحریم‌ها چه تاثیراتی برروی عملکرد شرکت‌های خصوصی داشته است؟
فرقی نمی‌کند. تحریم‌ها بر تمامی شرکت‌ها و تولید کنندگان داخلی تاثیر گذاشته است، منتهی شرکت‌های خصوصی با توجه به آنکه باید جوابگوی سود و زیان خود باشند، می‌توانند و باید به سرعت راهکارهایی را برای مقابله با مشکلات پیدا کنند. به عبارتی هر چقدر سیکل تصمیم‌گیری ساده‌تر بوده، بتوان سریع‌تر تصمیم‌گیری نمود، موفقیت‌های بیشتری هم حاصل خواهد شد. پس برخلاف نظر شما من بر این باورم که بخش خصوصی می‌تواند شرایط سخت مانند تحریم را بهتر تحمل کند. اینکه از رانت شرکت‌های دولتی استفاده می‌کنند و شرکت‌های خصوصی از آن بی‌بهره هستند نیز صحیح نیست. شرکت‌ها و اشخاص حقوقی و حقیقی نیز در طی سی سال گذشته از رانت‌های موجود در کشور بهره‌های زیادی برده‌اند.
برخی از گروه‌ها در کنار آثار سوء تحریم، آن را عاملی برای رشد صنایع یک کشور می‌دانند. به عقیده شما نقش مثبت تحریم‌ها بیشتر بوده یا نقش منفی آنها؟
به‌طوری که اشاره شد در زمان تحریم شرکت‌ها مجبور به یافتن راهکارهای جدیدی برای ادامه حیات خود هستند. این امر باعث شده تا هم‌اکنون کشور ما از بسیاری جهات با قدرت به دانش فنی تولیدات مختلف دست پیدا کند، در نتیجه در عرصه برخی از تکنولوژی‌ها در سطح جهان به توفیقات حیرت‌آوری دست پیدا کرده‌ایم. مثلا در امور دفاعی، کشور ما دارای جایگاه خوبی شده است. همین طور در زمینه‌های سدسازی، راه‌سازی و صنایع بزرگی همچون سیمان ما اکنون این توان را داریم که تکنولوژی آنها را صادر کنیم. پس نقش مثبت تحریم‌ها هم کم نبوده است، لیکن اینکه کدام یک بیشترین تاثیر را داشته‌اند، موضوعی است که برآورد آن کار بسیار مشکلی است.
به عنوان آخرین سوال فکر می‌کنید که برای کاهش فشارهای ناشی از تحریم‌ها و تحکیم جایگاه بین‌المللی ایران چه باید کرد؟
سیاست‌های ما باید مبتنی‌بر ارزیابی کاملی از شرایط جهانی و یک دوراندیشی منطقی باشد نه فقط بر پایه احساسات. البته نمی‌گویم که به منافع ملی‌مان بی‌توجه باشیم؛ هرگز. منظورم این است که با سیاست و کیاست و درایت به دنبال منافع ملی خودمان باشیم.
ارسال نظر