این روزها جنجال به راه افتاده درباره تخلفات مالی نمایندگان مجلس عوام انگیس، افکار عمومی مردم این کشور و حتی جهان را سخت به خود مشغول کرده است. اما آنچه در ارتباط با این واقعه حائز اهمیت است، نقشی است که مطبوعات انگلیس در افشاگری سوء‌استفاده‌های مالی نمایندگان پارلمان آن کشور ایفا کردند و اعتمادی بود که مردم انگلیس در این ارتباط به مطبوعات کشورشان نشان دادند.

واکنش مردم و محافل اجتماعی انگلیس به سو‌ء‌استفاده‌های مالی نمایندگان مجلس عوام آن کشور به قدری خشم‌آلود و شدید بود که برای نخستین بار در طول بیش از ۳۰۰ سال نظام پارلمانی انگلیس، رییس مجلس عوام زیر فشار افکار عمومی ناچار به استعفا شد.

آبرویی که در نتیجه این واقعه از پارلمان انگلیس رفت معلول دو علت اساسی بود: یکی وجود جریان آزاد اطلاع‌رسانی در آن کشور که به رسانه‌های عمومی امکان می‌دهد به تمامی اطلاعاتی که جامعه نسبت به آن حساس است دسترسی پیدا کرده و بعد از اطمینان از صحت اطلاعات به دست آمده بدون احساس بیم و نگرانی از خطر بازخواست و توقیف، نسبت به انتشار آنها اقدام کنند. به زبان دیگر در دموکراسی‌هایی نظیر انگلیس اصل بر این است که چون مردم نامحرم نیستند و هر کاری که دولتمردان انجام می‌دهند به خاطر تامین منافع و مصالح مردم است خبر هیچ حادثه و واقعه‌ای نباید از چشم و گوش آنها مخفی نگاه داشته شود، علت دیگر جایگاه والایی است که مطبوعات و دیگر رسانه‌های آن کشور به عنوان منابع موثق خبری و اطلاع‌رسانی برای خود نزد افکار عمومی پیدا کرده‌اند و به برکت کسب چنین جایگاهی است که وقتی روزنامه‌ای خبر و گزارشی را درباره کژروی یا سوءاستفاده مالی دولتمرد یا دولتمردانی منتشر می‌کند، مردم بنا به سابقه ذهنی که از وثوق ناشر آن گزارش دارند نسبت به آن توجه نشان می‌دهند.

آنچه در واقعه اخیر بیشتر از همه جلب توجه می‌کرد اسناد و مدارک انکارناپذیری بود که روزنامه‌های انگلیسی به برکت همان جریان آزاد اطلاع‌رسانی، درباره تخلفات مالی شماری از نمایندگان مجلس عوام به آن دست یافته بودند و براساس آن اسناد و مدارک، نام و مشخصات میزان دقیق مبلغ سوء‌استفاده هر نماینده و حتی نحوه هزینه کردن آن را در گزارش‌های خود ذکر کردند؛ به گونه‌ای که دیگر نیازی به اظهارنظر و موضع‌گیری قوه‌قضائیه انگلیس نسبت به آن سوء‌استفاده‌ها نبود.

به زبان دیگر، مطبوعات افشا کننده ماجرای آن سوءاستفاده‌های مالی، به صورتی شفاف و بدون ملاحظه حال این یا آن کانون قدرت یا حزب درباره آن ماجرا دست به افشاگری زدند و رسالت خود را به عنوان رکن چهارم دموکراسی، به انجام رساندند. در آن افشاگری اسامی نمایندگانی از هر دو حزب کارگر و محافظه کار به چشم می‌خورد و این نشان از صداقت و بی‌طرفی کامل مطبوعات در ایفای چنین رسالتی بود.

اما نکته طنز آمیز در ارتباط با ماجرای سوءاستفاده مالی جمعی از نمایندگان مجلس عوام انگلیس ارقام سوءاستفاده‌ها و موارد مصرف آنها است که درشت‌ترین آن ارقام از ده‌هزار پوند که معادل ۱۳میلیون تومان خودمان می‌شود، تجاوز نمی‌کرد. به عبارت دیگر در مقیاس‌هایی که در جامعه ما از سوءاستفاده‌های مالی وجود دارد، ارقام سوءاستفاده مالی نمایندگان پارلمان انگلیس به چیز در حد پول توی جیبی فرزندان خانواده‌های ثروتمند ایرانی شباهت داشت. اما همه شاهد بودیم که همان چند هزار پوندهای ناقابل که صرف تعمیرات منزل مسکونی، خرید مبلمان، تبدیل به احسن کردن خودرو یا هزینه‌ سفری شخصی شده بود، به دلیل وجود جریان آزاد اطلاعات و هوشیاری رکن چهارم دموکراسی چه کاری دست سوءاستفاده‌چی‌ها داد و چگونه مطبوعات انگلیس با جرات وجسارت سوءاستفاده‌چی‌ها از موقع و منصب نمایندگی و قانونگذاری را با اسم و مشخصات به جامعه معرفی کردند و از این رهگذر کم‌ترین خدشه‌ای هم به کیان جامعه وارد نشد و کسی هم نتوانست مطبوعات افشاگر را به نشر اکاذیب متهم کند. سوای آزادی جریان اطلاع‌رسانی و آزادی کامل مطبوعات در اطلاع‌رسانی به جامعه، عامل دیگری که در دموکراسی‌های جهان به مطبوعات مصونیت بخشیده است، دقت نظری است که گردانندگان آنها در تشخیص و شناخت صحت و سقم اخبار و گزارش‌ها از خود نشان می‌دهند و تا از صحت موضوعی صد در صد اطمینان حاصل نکنند، صرفا به خاطر اظهار وجود یا افزایش تیراژ دست به انتشار آن نمی‌زنند. حتی نشریات معروف به نشریات زرد (Tabloids) هم که هنرشان انتشار خبرهای جنجالی بی‌‌محتوا است به این موضوع حیثیتی بی‌توجه نیستند. دولتمردان و مسوولان قوه قضائیه دموکراسی‌های مورد نظر نیز راه و روشی مشابه مطبوعاتشان دارند. یعنی در لفافه سخن نمی‌گویند و با استفاده از نشانه‌ها و حروف اول اسم و فامیل افراد متهم به سوء استفاده مالی و اقتصادی در برابر افکار عمومی لب به سخن نمی‌گشایند و با این روش امنیت فکری همه کسانی را که حرف اول نام و فامیل مشابهی دارند، تهدید نمی‌کنند.

خلاصه کلام آن که در بطن ماجرای سوءاستفاده‌های چندهزار پوندی شماری از نمایندگان مجلس عوام (عوام‌الناس) انگلیس درس‌های پند‌آموز بسیاری نهفته است که توجه به آنها برای مطبوعات و دولتمردان ما خالی از فایده نخواهد بود.

kiamehr@hotmail.com