تنور نان سنتی خاموش می‌شود

سارا صفاری

«براساس طرح تولید نان صنعتی که مدتی است از جانب چند وزارتخانه و اتحادیه مرتبط با این بخش در حال پیگیری است، کلیه نانوایی‌های سنتی تعطیل می‌شوند و به جای آنها چند کارخانه بزرگ پخت نان به صورت صنعتی در کشور تاسیس می‌شود.» این سرآغاز گزارشی است که در مهرماه سال ۸۴ در همین صفحه بازرگانی منتشر شد،‌ اما با گذشت حدود ۳ سال از آن تاریخ نه تنها واحدهای تولید نان صنعتی گسترش نیافته، بلکه به مرور واحدهای بزرگ و دستگاه‌های گران‌قیمت که با هدف تولید این نوع نان وارد کشور شده بود، تعطیل شده و از کار افتاده است.

امروز تنها یک واحد نان صنعتی با ظرفیت رسمی ۴۰تن و تولید واقعی حدود ۴تن در پایتخت فعال است.

کشورمان با سرانه مصرف حدود ۱۶۰کیلوگرم بالاترین مصرف نان در جهان را دارد. این آمار را هم به یاد داشته باشید که سالانه ۵/۸میلیون تن آرد در نانوایی‌های کشور به خمیر و نان تبدیل می‌شود.

محمدرضا سابقی، یکی از اعضای انجمن صنفی نان صنعتی کشور با بیان اینکه برای رسیدن به وضعیت مطلوب در تولید نان صنعتی باید خیلی بیشتر کار شود، می‌گوید: برای بهبود اصلاح الگوی مصرف در زمینه نان ۲ راهکار بیشتر نداریم، اول اینکه نان سنتی را به قیمت واقعی عرضه کنیم و دیگر اینکه توازنی میان تولید و مصرف نان سنتی و صنعتی ایجاد کنیم تا مصرف نان صنعتی در کشور که در حال حاضر ۳درصد است، به ۱۵درصد برسد.

به گفته سابقی، اگر فرهنگ‌سازی نشود، تولید نان صنعتی متوقف می‌شود و اگر واحدهای تولید نان صنعتی با تناژ پایین ۴ تا ۵ تنی را که در دهه ۷۰ مجوز گرفته‌اند تقویت نکنیم، احداث واحدهای بزرگ نان صنعتی با ظرفیت ۲۰تن عاقلانه و توجیه‌پذیر نیست.

سابقی با اشاره به اینکه هیچ تحولی در خصوص نان رخ نمی‌دهد، مگر اینکه نرخ آرد نان‌های سنتی و صنعتی یکسان‌سازی شود، افزود: در سال جاری حدود ۴هزار میلیارد تومان یارانه برای نان پیش‌بینی شده است و با این وضعیت در سال جدید نیز نمی‌توانیم امیدی به ترویج استفاده از نان صنعتی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه اگر وزارت بازرگانی نرخ نان را تعیین‌ نکند، تا اردیبهشت‌ماه سال جاری قیمت نان بالا خواهد رفت، گفت: با توجه به افزایش قیمت نهاده‌های تولیدی غیرآردی مانند دستمزد کارگران، نانوایی‌های سنتی در معرض ضرردهی قرار دارند که امکان فساد در تولید نان سنتی بالا می‌رود.

عضو انجمن صنفی نان صنعتی کشور با بیان اینکه در عملکرد دولت و وزارت بازرگانی برای حمایت از نان صنعتی تناقض وجود دارد، خاطرنشان کرد: باید برای حمایت از نان صنعتی تصمیم مدبرانه‌ای گرفته شود.

مجید قهرمانان، رییس انجمن صنفی نان صنعتی کشور نیز با بیان اینکه تا زمانی که قیمت آرد یکسان‌سازی نشود، اتفاقی برای صنعت نان نخواهد افتاد، گفت: به دلیل تفاوت نرخ عرضه آرد برای نانوایی‌های صنعتی نسبت به نانوایی‌های سنتی این دو نوع نان به هیچ‌وجه قابل رقابت با یکدیگر نیستند.

وی به افزایش قیمت نان در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری اشاره کرد و ادامه داد: در سال‌جاری به دلیل افزایش ۱۷ تا ۲۳درصدی افزایش دستمزد کارگران شاهد افزایش بهای نان خواهیم بود.

قهرمانان با تاکید بر اینکه تولید نان صنعتی سرابی برای تولیدکنندگان است، خاطرنشان کرد: ۲ سال پیش من همین حرف را گفتم و استدلال کردم که نان صنعتی به دلیل اینکه گران می‌شود، مشتری‌هایش هم روزبه‌روز کمتر می‌شود.

به گفته وی، دادن مشاوره‌های نادرست به مسوولان دولتی نان صنعتی، وضعیت نان صنعتی را به اینجا رسانده است.

در همین راستا، کرمی، رئیس اتحادیه نان‌های فانتزی و حجیم با اشاره به اینکه وزارت بازرگانی برای ترویج نان‌های صنعتی، حجیم و نیمه‌حجیم باید به حمایت از واحدهای کوچک بپردازد، خاطرنشان کرد: اگر دولت واحدهای کوچک نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم را حمایت کند، با تولید روزانه ۲ تن می‌توانند به مرور جایگزین بخشی از نانوایی‌های سنتی در کشور شوند.

وی تصریح کرد: ایجاد واحدهای کوچک نان صنعتی، حجیم و نیمه‌حجیم قابلیت استفاده از واحدهای بزرگ نان صنعتی را فراهم می‌آورد و واحدهای کوچک می‌توانند محلی برای فروش محصولات واحدهای بزرگ نان صنعتی باشند.

رئیس اتحادیه نان‌های حجیم با بیان اینکه فرهنگ مصرف مردم با نان گرم گره خورده و برای تغییر این فرهنگ به ۱۵ سال زمان نیاز داریم، خاطرنشان کرد: این تغییر فرهنگ از طریق تجهیز نانوایی‌های فانتزی کوچک با کیفیت بالا و قیمت ارزان امکان‌پذیر است و روشی که وزارت بازرگانی برای اصلاح وضعیت نان در کشور پیش گرفته، صحیح نیست و نان بسته‌بندی در کشورمان جایگاهی ندارد.

همچنین اکبر شریفی، کارشناس آرد و نان درخصوص نان صنعتی و قابل رقابت بودن آن با نان سنتی گفت: در زمینه تولید این دو نوع نان دو نکته وجود دارد، در بخش نان سنتی هزینه‌های کارگری بالا است. در تولید نان صنعتی نیز هزینه‌های تولید، سرمایه، استهلاک سرمایه، بسته‌بندی و توزیع در کل بیشتر از دستمزد کارگر تمام می‌شود. در نتیجه مردم باید توان خرید و پرداخت قیمت نان صنعتی با آرد غیریارانه‌ای را داشته باشند.

وی ادامه داد: نان‌های حجیم نمی‌توانند با نان‌های سنتی رقابت کنند، چون گران‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسند.

این کارشناس درخصوص وضعیت فعلی آرد و نان و راهکارهای اصلاح ساختار موجود اظهار داشت: مسوولان می‌گویند بیش از ۴ سال است برای نان نرخ جدید اعمال نشده، اما هر سال ۲۰درصد از وزن چانه کم شده و طی این مدت با کاهش ۲۰درصدی وزن چانه در هر سال می‌توان گفت نان ۸۰درصد گران‌تر شده است.

وی تصریح کرد: اگر این افزایش بها روی نرخ نان صورت می‌گرفت و به صورت صنعتی عمل می‌شد، مصرف‌کننده نان مرغوب‌تری مصرف می‌کرد و بهایی که برای نان پرداخت می‌شد شفاف‌تر بود، در حالی که الان همان قیمت را می‌پردازد اما ضایعات تحویل می‌‌گیرد و تولید‌کننده نیز به دلیل اینکه وقتی وزن چانه اصلاح شود تولید آسان‌تر خواهد بود، به جای اینکه ۲هزار تن نان مرغوب تولید کند، مجبور است ۳هزار تن نان نامرغوب تولید کند.

معاون سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان نیز می‌گوید: کمیته نان در وزارت بازرگانی تشکیل شده است که اصلاح الگوی مصرف، عرضه و اختصاص یارانه به نان را دنبال می‌کند.

رسول مژده شفق می‌افزاید: سالانه حدود ۴هزارمیلیارد تومان یارانه آرد و نان در کشور پرداخت می‌شود که این رقم سنگینی است و در مقابل تقریبا هیچ کس از شکل و عرضه نان در کشور راضی نیست.به گفته شفق، چنانچه الگوی تولید، عرضه و قیمت‌گذاری نان اصلاح شود به طور قطع و یقین مصرف سرانه گندم که هم اکنون حدود ۱۷۰کیلوگرم است تا حدود ۳۰درصد کمتر خواهد شد، چرا که ضایعاتی که در فرآیند تولید و عرضه نان وجود دارد، تقلیل می‌یابد. داستان نان سنتی و صنعتی همچنان ادامه دارد و می‌توان پیش‌بینی کرد که نقطه اوج آن، خاموشی تنورهای سنتی ‌با‌شد؛ به قول شاعر، تنور شعر مستانه سراید، تا از کارخانه‌های آهن و فولاد چه برآید!