بررسی وضعیت فرش در گفت‌وگو با مرتضی فرجی و جلال‌الدین بصام
بافنده‌ها می‌نالند، بانک‌ها می‌ترسند
سارا صفاری- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اخیرا بر ضرورت بازبینی در سیاست آزادی واردات فرش دستباف با تعرفه ۵۰درصدی تاکید کرده است. این مرکز در پاسخ به درخواست احمد توکلی نماینده تهران، ری، اسلامشهر و شمیرانات چالش جدید صنعت فرش دستباف ایران در مواجهه با آزادسازی واردات محصول مشابه خارجی را بررسی کرد.
بر اساس این گزارش، در سال‌های اخیر صنعت فرش دستباف کشور با مشکلات فراوانی به خصوص در زمینه ظهور کشورهای رقیب در عرصه جهانی مواجه بوده به طوری که ارزش صادرات فرش دستباف کشور طی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۶ با کاهش محسوسی روبه‌رو بوده و طی همین دوره به طور میانگین سالانه حدود ۵درصد از ارزش صادرات فرش دستباف کاسته شده و میزان صادرات آن از ۵۵۲میلیون دلار در سال ۱۳۸۰به حدود ۳۹۸میلیون دلار در سال ۱۳۸۶ تنزل یافته است.
صنعت فرش دستباف کشور با ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای حدود ۱۰میلیون نفر، سهم بالایی در اشتغالزایی دارد.
برای این که بیش از این از نشدن‌ها، نداشتن‌ها، کمبودها و بی‌توجهی‌ها نگوییم و قدری خوش‌بینانه‌تر به آینده بنگریم، پای صحبت مدیران فرش کشور نشستیم.
مرتضی فرجی، رییس مرکز ملی فرش در وزارت بازرگانی در خصوص تولید، صادرات و اقداماتی که در زمینه فرش دستباف صورت گرفته است، به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: به طور متوسط سالانه حدود ۵میلیون متر مربع فرش دستباف در کشور تولید می‌شود که از این میزان حدود ۷۰ تا ۸۰درصد، صادر و مابقی در داخل مصرف می‌شود.
این در حالی است که حدود ۴۲۰ تا ۴۳۰میلیون دلار حجم صادرات سال گذشته بوده است. همین نسبت سال ۸۵ تغییر یافته که نشان‌دهنده توفیق در تثبیت صادرات فرش در کشور است.
فرجی با اشاره به این که در سال‌جاری قصد افزایش صادرات فرش را داریم، بیان کرد: برای دستیابی به این هدف برنامه‌هایی را در راس اهداف سال‌جاری این مرکز پیش‌بینی کرده‌ایم که یکی از این اهداف، سلیقه‌یابی است که در این راستا تحقیقات جدی در خصوص شناخت بازار در کشورهای هدف صورت گرفته و همچنین کار گروهی برای شناخت سلیقه بازار مصرف از نظر طراحی، رنگ، اندازه و نوع بافت تشکیل شده است و نیز از طریق سازمان‌های بازرگانی به بافندگان، تجار، تعاونی‌ها و تشکل‌ها برای آشنایی، شناخت سلیقه بازار آموزش داده می‌شود تا تولیداتشان هدفمند و متناسب با نیاز بازار باشد. رییس مرکز ملی فرش، معرفی فرش در قالب نمایشگاه، جشنواره و تبلیغات را از دیگر برنامه‌های این بخش اعلام کرد و افزود: معرفی فرش از طریق ابزار و نیز تیزرهای تبلیغاتی و فیلم‌های سینمایی، بروشور و کاتالوگ که به طور مستقیم به بحث فرش نمی‌پردازد و در کنار کارهای فرهنگی فرش نیز مطرح و معرفی می‌شود، از برنامه‌های در دست اقدام برای سال جاری است. در همین راستا برگزاری نمایشگاه (Demotex)، موزه فرش در ژاپن و نمایشگاه فرش در روسیه نیز از دیگر برنامه‌های مرکز فرش در سال‌جاری است.
دست‌اندرکاران فرش جزیره‌ای عمل می‌کنند
وی با بیان اینکه بخش‌های فرش در کشور به جای زنجیره‌ای کار کردن جزیره‌ای عمل می‌کنند، خاطرنشان کرد: هر کدام از بخش‌های فرش بدون ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و شناختی از نیازهای یکدیگر ندارند؛ از همین رو طرح ایجاد خانه فرش برای فعالیت تمامی دست‌اندرکاران فرش دستباف از ابتدا تا انتها برای ارتباط موثر و مستمر پیشنهاد شد که مراحل نهایی آن در حال انجام است و با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته امیدواریم تا پایان تیرماه اجرایی شود. در صورتی که خانه فرش فعال شود، با اطلاعات، شناخت بازار و مواد مرغوب، فرش با کیفیت و حاشیه سود خوب تولید می‌شود که بازار پرطرفداری نیز خواهد داشت.
فرجی، عمده‌ترین مشکل صادرات فرش دستباف ایران را وجود تولیداتی دانست که با بازار هدفمند نیست و گفت: برخی فرش‌های تولیدی با یک نگاه قدیمی و سنتی و بدون خلاقیت و نوآوری تولید می‌شود و باید در این روند تغییرات صورت گیرد تا بازار پذیرای این محصول باشد. رییس مرکز ملی فرش در خصوص تولیدات هدفمند و ایجاد کارگاه‌های متمرکز اظهار کرد: در حال حاضر ۹۰درصد از تولیداتمان خانگی است که این روند سفارش‌پذیری را با مشکل مواجه می‌کند؛ از همین رو برای برون‌رفت از این مشکل کارگاه‌های متمرکز را مستقر کردیم و تسهیلاتی نیز به این کارگاه‌ها داده می‌شود، به طوری که هم‌اکنون ۵۰۰ کارگاه متمرکز در کشور فعال هستند و کارشناسان فنی بر تولید نظارت می‌کنند و تولیدات براساس اطلاعات، سفارش و متناسب با نیاز بازار و در زمان بسیار کوتاه‌تری نسبت به تولیدات خانگی بافته می‌شود.
بانک‌ها می‌ترسند
فرجی در پاسخ به اینکه چرا بافندگان و تولیدکنندگان برای دریافت تسهیلات از بانک‌ها با مشکل مواجه هستند، گفت: بانک‌ها شرایط خاص خود را دارند و باید نسبت به برگشت اصل و فرع پولشان مطمئن باشند؛ از همین رو تمهیدات لازم را در نظر می‌گیرند، اما متاسفانه در بخش فرش توسط صادرکنندگان، تجار و تولیدکنندگان تبلیغات منفی صورت گرفته که بانک‌ها می‌ترسند، در صورتی که انصافا این طور نیست و هرگاه با تولیدکنندگان صحبت می‌کنیم، از وضعیت موجود می‌نالند؛ در صورتی که این‌گونه نیست عموما فروششان خیلی خوب است و تلاش خوبی نیز می‌کنند؛ اما اطلاعات غلط می‌دهند که باعث عدم اطمینان بانک‌ها می‌شود.
عموما تولیدکنندگان فرش در عدم ارائه وام‌ها مقصرند؛ زیرا به صورت غیرواقعی و غیرمنطقی سیاه‌نمایی می‌کنند. به هر حال وقتی بانک‌ها می‌خواهند وام دهند، می‌بینید تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش از کارشان زیان می‌بینند، می‌گویند چرا وام بدهیم؟ اما اگر تولیدکنندگان واقعیت‌ها را ببینید و از صادرات و فروششان بگویند، می‌توانند در تغییرنگرش بانک‌ها موثر باشند.
چین، بازار آینده فرش
رییس مرکز ملی فرش با بیان اینکه بازار آینده فرش چین است، گفت: در چین اصلاحات اقتصادی صورت گرفته و به تبع آن افراد ثروتمندی به وجود آمده‌اند که خواستار استفاده از کالاهای لوکس هستند و تمایل به استفاده از فرش نفیس ایرانی نیز دارند، باتوجه به اینکه شانگهای یک مرکزی تجاری و توریستی است که بیش از ۶ هزار برج دارد که در آینده به ۱۵ هزار برج افزایش می‌یابد، این برج‌ها همه کفپوش می‌خواهند و اگر نتوانیم فرش دستباف ایران را به سبد خانواده‌های چینی ببریم، محصولات دیگری جایگزین فرش ایرانی می‌شود. در نتیجه باید سریع بجنبیم و حتی به نظر می‌رسد دستورالعمل ریاست‌جمهوری و اقدام وزارت خارجه برای همکاری سفارت‌خانه‌ها جهت یافتن بازار مناسب فرش و برقراری ارتباطات ضرورت دارد.
رقیب نداریم
فرجی در پاسخ به اینکه رقبای اصلی فرش دستباف ایران چه کسانی هستند، تاکید کرد: الان در فرش رقیب نداریم و کشورهایی که تولید و صادرات فرش دستباف را انجام می‌دهند، تقلید کار و کپی‌بردار هستند. رقیب کسی است که خلاقیت داشته باشد، این کشورها عموما دست بافته‌ها و کارهای ایران را کپی‌برداری و استفاده می‌کنند، اما واقعیت این است که در پاکستان، چین و هند در زمینه بازاریابی از ایران موفق‌تر بوده‌اند؛ یعنی نیاز و سلیقه بازار را شناخته‌اند و تولیداتی را انجام می‌دهند که با بازار انطباق دارد و از این جهت از ما پیشی گرفته‌اند و دولت در حال انجام حرکت‌های جدی برای رفع این مشکل است.
فروش داخلی، کاهش صادرات
جلال‌الدین بصام، رییس شرکت فرش ایران با اشاره به روند کاهشی صادرات فرش دستباف ایران طی چند سال گذشته گفت: این روند کاهشی برخی سال‌ها ۲۰درصد نسبت به سال ماقبل آن کاهش داشته، اما در سال ۸۶ افت صادرات ۱۰ تا ۱۲ درصد بوده که دال بر کاهش روند نزول صادرات است و شاید بتوان گفت بخشی از دلایل این کاهش افت صادرات و افزایش مصرف داخلی باشد. طبق برآوردها، در سال ۸۶ نسبت به سال ۸۵ حدود ۲۵درصد افزایش فروش داخلی داشتیم که دلیل عمده آن افزایش نقدینگی در داخل کشور و تبلیغات بود.
مشتریان خارجی به دنبال فرش غیرایرانی
وی در پاسخ به این سوال که برای رونق بازار فرش دستباف مانند سابق چه باید کرد؟ اظهار داشت: ۳ دسته فرش در خارج معامله می‌شود، فرش‌های تجاری، اعلا و آنتیک. ایران در زمینه فرش‌های تجاری مشکل دارد. رقبای ما در تولید این نوع فرش با شناسایی بازار، سلیقه و قیمت مناسب تولید و عرضه می‌کنند؛ در حالی که ایران در این موارد ضعف دارد. اما در زمینه فرش‌های اعلا و آنتیک حرف اول را می‌زنیم و در سال‌های گذشته ما نان فرش‌های اعلا و آنتیک را خورده‌ایم که متاسفانه درچند سال گذشته جریان حضور رقبا در فرش تجاری آن‌چنان گسترش پیدا کرده که فرش‌های اعلا و آنتیک را نیز تحت تاثیر قرار داده است و الان مشتریان خارجی وقتی به فروشگاه‌های فرش می‌آیند، دنبال فرش غیرایرانی هستند و این گرایش جدیدی است که در حال ایجاد شدن است؛ یعنی ما از نقاط قوتمان هم فاصله می‌گیریم.
بصام درخصوص واردات مواد اولیه و ابریشم نامرغوب گفت: ابریشم ایرانی بسیار خوب است، اما تولید آن که درگذشته یک هزار تن بوده در‌حال‌حاضر سالانه تنها ۱۰۰ تن است و این میزان کافی نیست، زیرا مقدار مصرف داخلی ابریشم سالانه بیش از ۲هزار تن است؛ در نتیجه مجبور به واردات هستیم. با توجه به گران بودن ابریشم بسیاری برای کاهش هزینه‌ها به دنبال منابع ارزان‌تری می‌روند و ابریشم نامرغوب وارد می‌شود که این نوع واردات تاثیر منفی در کیفیت فرش ایرانی می‌گذارد.
در مورد پشم نیز به دلیل کمبود و نامناسب بودن نوع پشم برای فرش‌های ۵۰ رج به بالا، اجبارا باید از خارج وارد کنیم و مشکل خاصی در این زمینه دیده نمی‌شود.
مدیرعامل شرکت فرش ایران با بیان این که در زمینه صادرات مواد اولیه مشکل داریم، اظهار داشت: برخی از پشم‌ها و رنگ‌های گیاهی مرغوب ایرانی توسط تجار افغانی، هندی و پاکستانی به قیمت مناسب از تولیدکننده داخلی خریداری می‌شود و باید برنامه‌ریزی شود تا این مواد در محصولات داخلی مصرف شود.
ضربه وام به قالیبافی
بصام در خصوص وام‌های اعطایی به بافنده‌ها گفت: با اعطای وام به بافنده‌ها موافق نیستم؛ زیرا بافنده‌ها برای تولید فرش نیاز به هدایت و برنامه‌ریزی دارند و پول خیلی مهم نیست.
بافنده‌ای که نیاز به منابع مالی برای تولید دارد، باید او را تامین کرد. وام‌هایی که در دو سال گذشته به بافنده‌ها اعطا شد، عملا به قالیبافی لطمه زد و بافنده‌ای که این وام‌ها را گرفت، یا آن را در بافندگی به کار گرفت یا به جای دیگر برد.
در نتیجه بافنده‌ای که به بانک بدهکار است و فرش او نیز ممکن است فروخته نشود، تبدیل شد و با بافندگی نیز نمی‌توان اقساط این وام‌ها را پرداخت کرد.
بصام در پایان خاطر نشان کرد: اگر بتوانیم مدیریت فرش کشور را تقویت و اصلاح کنیم، مشکلات فرش که آن‌چنان هم حاد نیست، حل شدنی است.
ارسال نظر