راه‌اندازی بندر جدید انزلی با سرمایه‌گذاری 400میلیون دلاری

بیم‌‌ها و امیدها

مهرداد گوران: دیدار از منطقه آزاد انزلی هم فال بود هم تماشا، دیداری که به دعوت روابط‌عمومی دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی پا گرفت و با هماهنگی روابط‌عمومی منطقه آزاد انزلی به سرانجام رسید. آنچه از سمع‌و‌نظر گزارشگران روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها گذشت، نشانگر امیدها و بیم‌های توامان است؛ امیدهایی که از سخن مدیران دولتی و بخش‌خصوصی این منطقه برمی‌آید و بیم‌هایی که در مسیر جهانی شدن، چالش‌های گریزناپذیر و فرصت‌ربایی‌ها آشکار می‌شود. مناطق آزاد ایران از کیش و قشم و چابهار قدیمی تا اروند و انزلی و ارس جدید، در این وضعیت متناقض به سمت آینده‌ای می‌روند که فرصت‌ها ابرگونه در آسمان ظاهر می‌شوند و ناپدید می‌گردند؛ این مناطق بر بنیان تصمیم قانون‌گذاران با محوریت تولید برای صادرات شکل گرفته‌اند، اما دیده‌ایم که موج سهمگین واردات چنان سنگین است که هم تولید را تحت‌الشعاع قرار داده و هم صادرات را. با این حال مزیت‌های مناطق آزاد ایران قابل مقایسه با نمونه‌های خلق‌الساعه آنها در آن سوی مرزها نیست. به قول یکی از سرمایه‌گذاران چینی که کارخانه‌ای مدرن با سرمایه‌ای کلان در انزلی راه انداخته: «این جا همه چیز دارد غیر از زیرساخت.»و این سخن مدیران دوراندیش همین مناطق هم هست؛ چنان که دکتر کمال فیروز‌آبادی، مدیرعامل و رییس هیات‌مدیره منطقه آزاد انزلی بر این باور است که اگر «زیرساخت‌ها» به صورت کامل پدید آید، جهش شگفت‌انگیز در وضعیت اقتصادی-تجاری این منطقه اتفاق خواهد افتاد. در روزی که آسمان خسیس امسال باریدن گرفته بود، در سالن کنفرانس هتل «نرگس» در ساحل دریای خزر به گفت‌و‌گو با دکتر فیروزآبادی پرداختیم و او صبورانه به پرسش‌های ما پاسخ داد.

در آغاز چنین گفت: به قول ما یزدی‌ها، «قلم‌تان تر بود باران رحمت آمد و مردم را خوشحال کرد.»

قانون داریم

ضمانت اجرایی نداریم

مدیرعامل و رییس هیات منطقه آزاد انزلی گفت: یکی از راهکارهای توسعه، راه‌اندازی مناطق آزاد است که باید به صورت ظرفیت سازی در ابعاد حقوقی و ایجاد زیربناهای لازم همچون فرودگاه، بنادر، موسسات خدماتی و... به وجود آیند. سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی براساس این ظرفیت‌ها شکل می‌گیرد. بندر انزلی ویژگی‌ها و مزیت‌هایی چشمگیر دارد که از آن جمله می‌توان به قدمت چند صد ساله، نزدیکی به بنادر مهم حاشیه دریای خزر و کشورهای مشترک‌المنافع، قرارگیری در مسیر کریدور شمال جنوب (نوستراک) نزدیکی به بازار مصرف مخصوصا به پایتخت و ... اشاره کرد.

دکتر کمال فیروزآبادی با اشاره به این موضوع که پیاده کردن قانون، کار ساده‌ای نیست، توضیح داد: قانون داریم، اما ضمانت اجرایی نداریم. برخی دستگاه‌ها می‌توانند قوانین مصوب را سال‌های سال بلاتکلیف بگذارند و اجرا نکنند که دلیل آن یا نبود ضمانت اجرایی است یا ضعف ساختاری و مدیریتی آن دستگاه‌ها.او سرپیچی شرکت شهرک‌های صنعتی از ماده ۱۱ قانون اداره مناطق آزاد را نمونه‌ای از این اتفاق دانست و گفت: مدیریت شهرک‌های صنعتی براساس قانون عمل نمی‌کند. نه تسهیلات می‌دهد و نه اجازه می‌دهد ما تسهیلات بدهیم. این شهرک هنوز خود را مستقل می‌داند در حالی که زیرمجموعه منطقه آزاد انزلی است.

چالش‌های محدوده

و طرح‌های تازه

او سپس به این مساله پرداخت که ۹۰درصد محدوده ۳۲۰۰ هکتاری منطقه آزاد انزلی در مالکیت مردم و بخش‌خصوصی است که این فرآیند چالش‌برانگیز و یکی از موانع تصمیم‌گیری در این منطقه است، اما به تدریج دارد حل و فصل می‌شود و این منطقه که به صورت سه لکه روی نقشه وجود دارد کم‌کم به سامان می‌رسد.

راه‌اندازی یک بندر جدید در منطقه «گلشن» که مطابق با وضعیت موجود و برخوردار از تجهیزات مدرن باشد کاری بلندپروازانه است که دکتر فیروزآبادی در این باره گفت: بندر قدیم دیگر پاسخگوی نیازهای ما نبود. ۵میلیون تن ظرفیت اسمی بندر انزلی در سال گذشته تکمیل شد و توان آن بیش از این ظرفیت نیست درحالی که روزبه‌روز ترانزیت کالا از این بندر بیشتر می‌شود. ضمن این‌که بندر قدیمی در محدوده شهر قرار گرفته و درچنین شرایطی حمل و نقل به سادگی امکان‌پذیر نمی‌شود. از سوی دیگر ترانزیت سوخت نیز خطرآفرین است.

به‌گفته مدیرعامل منطقه آزاد انزلی، طرح راه‌اندازی این بندر جدید که مصوب هیات وزیران است، در حال مطالعه است هنوز مشخص نیست که سرمایه‌گذاران آن چه کسانی خواهند بود، اما پیش‌بینی می‌شود که حدود ۴۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذار‌ی نیاز داشته باشد.

فیروز‌آبادی افزود: چهار بانده کردن مسیر زیبا کنار به حسن‌رود از دیگر عملیاتی است که در حال انجام است و در تسریع عبور و مرور و دسترسی به این منطقه نقش پررنگی خواهد داشت.

دروازه ورود کالا نمی‌خواهیم

مدیرعامل منطقه آزاد انزلی، با بیان این‌که «تصمیم گرفته‌ایم که این منطقه پایلوت صادراتی باشد»، افزود: برپایی نمایشگاه دایمی توانمندی‌های صنعتی - تولیدی استان درقالب ۲۰۵۰ غرفه، نشانه‌ای به حرکت هدفمند ما در مسیر صادرات‌گرایی است. در واقع با این راهبرد، تهدید را به فرصت تبدیل کردیم به‌طوری که تاکنون اثری از واردات کالاهای چینی در این منطقه دیده نشده است.

فیروز‌آبادی این منطقه را فرصت مطلوبی برای نمایش و صادرات کالاهای ساختمانی دانست؛ چرا که تقاضای کشورهای همجوار در این خصوص زیاد است و از سوی دیگر مسیرهای ترانزیت انزلی برای این نوع کالاها مطلوب‌تر از دیگر نقاط کشور است.

سرمایه‌گذاران بیایند

فیروزآبادی با تاکید بر این نکته که اگر مهمان دعوت کردیم، اما امکانات پذیرایی نداشتیم قهر می‌کند و دیگر بر نمی‌گردد، گفت: در این دو سال که از مقدمات راه‌اندازی منطقه آزاد انزلی می‌گذرد تلاش کرده‌ایم عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم اگرچه هنوز به دلایل مختلف با کمبودهایی روبه‌رو هستیم. اما اولویت‌های سرمایه‌گذاری مشخص شده است.

وی تاسیس مرکز خدمات توریستی، تفریحی، ورزش‌های دریایی و صنایع الکترونیکی، ساختمانی، غذایی و سلولزی را از جمله این اولویت‌ها برشمرد. او با بیان اینکه «از صدور مجوز بدون مطالعه خودداری کرده و مجوزهای دستگاه‌های دیگر را هم توسط دستگاه قضایی باطل کرده‌ایم»، گفت: فقط باید مدیریت منطقه آزاد برنامه‌ریزی کند و توسعه منطقه بر اساس اولویت‌ها باشد. یکی از درخواست‌های ما اصلاح آیین‌نامه ابلاغی بانک مرکزی و برخورداری سرمایه‌گذاران این منطقه از مزایا و تسهیلات سرمایه‌گذاران سرزمین اصلی بود. منطقی هم نیست که غیر از این باشد که این اتفاق افتاد ضمن اینکه گشایش اعتبار در منطقه هم امکان‌پذیر شده است.

محدوده، فقط ایجاد دیوار گمرکی نیست

مدیرعامل منطقه آزاد ارس با توضیح این مطلب که گمرک خواهان دیوارکشی بین سرزمین اصلی و این منطقه است، افزود: این دیوارکشی‌ها هزینه‌های گزافی به مناطق آزاد تحمیل می‌کند. اگر بخواهیم دیوار بکشیم تا از امکانات و مجوزهای شهرک بهره‌مند شویم باید حدود ۱۲۰ میلیارد تومان هزینه کنیم. هرچه اندیشیدیم، بیشتر به این نتیجه رسیدیم که انجام چنین کاری نه تنها توجیه اقتصادی ندارد که از نظر فرهنگی و اجتماعی هم پیامدهای نامطلوبی به دنبال می‌آورد. گمرک به دنبال کنترل است، اما این راهش نیست. این سازمان می‌تواند مراحل ورود و خروج کالا را مکانیزه کند. آنها باید از ما نظارت بخواهند. این منطقه محل قاچاق نخواهد شد. نگران نباشید.

مشق ارتباط با جهان

از مدیرعامل منطقه آزاد پرسیدیم «آیا در تدوین رژیم تجاری کشور برای ارسال به WTO دیدگاه‌های متناظر با مناطق آزاد کشور لحاظ شده است؟» پاسخ این بود: حتما باید این‌طور باشد. خواهی نخواهی امواج جهانی شدن ایران را هم در بر خواهد گرفت و مناطق آزاد، نقطه اتصال اقتصاد کشور به این فرایند پیچیده و مشق ارتباط با اقتصاد جهانی هستند.

حساب ۲۰۰ میلیون تومانی

دکتر فیروزآبادی آنچه را در این دو سال در منطقه آزاد انزلی گذشته، «کارنامه درخشانی» دانست که در حال ثمر دادن است: روزی که پا به اینجا گذاشتم در حساب منطقه آزاد انزلی فقط ۲۰۰ میلیون تومان بود. انتظارات اما میلیارد دلاری بود. با این ۲۰۰ میلیون تومان چه کار می‌توانستیم بکنیم؟ در بندر به صورت غیر قانونی عوارض می‌گرفتند. جلوی عوارض غیر مجاز را گرفتیم و فقط عوارضی را که قانون اخذ آن را به عهده مدیریت منطقه گذاشته در دستور کار خود گذاشتیم. در سال ۸۵ درآمد سازمان به ۱۰میلیارد دلار رسید و در سال ۸۶ به ۲۵میلیارد تومان. پروژه‌های عمرانی را از محل همین درآمدها ساماندهی و تامین کرده‌ایم.