مسعود دانشمند *

کشور امارات در سال‌های اخیر به فرصتی طلایی برای صادرات کالاهای تولیدی ایران تبدیل شده، مساله‌ای که هم فرصتی است برای اقتصاد ایران و هم البته تهدیدی برای اقتصاد ما، اما منظور از فرصت و در عین حال تهدید چیست؟ امارات را از آن جهت می‌بایست فرصتی برای اقتصاد ایران دانست که بیش از ۹۰ درصد کالاهای صادراتی ایران از امارات به دیگر کشورها می‌رود. نکته مهم، اما این مساله است که افزایش سطح روابط تجاری ایران و امارات و وابستگی اقتصادی و تجاری ایران به امارات تا حدی است که این رابطه را در عین فرصت به تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران تبدیل کرده است.

در چنین شرایطی بهترین راه‌حل برای تصمیم‌سازان ایرانی می‌تواند این باشد که با اتخاذ برنامه‌ای بلند مدت، کشورهای دیگر منطقه از جمله عمان و قطر را به عنوان بازار هدف سال‌های آتی صادرات ایران تعیین کرده و از هم اکنون برای آن برنامه‌ریزی کنند. دبی شهری است با زیرساخت‌های تجاری اما در عمان و قطر که سال‌ها با اقتصاد مبتنی بر نفت و گاز اداره شده کمتر زیرساخت‌های تجاری و اقتصادی شکل گرفته است.

فارغ از این نکته، در حال حاضر وضعیت حاکم بر روند تجاری ایران و امارات راضی‌کننده است. حجم صادرات ایران به امارات ۲۰ میلیارد دلار بوده و به این ترتیب امارات بزرگ‌ترین حجم صادراتی ایران به کشورهای عربی را از آن خود کرده است؛ اما نکته اینجا است که عمده صادراتی که از ایران به دبی صورت می‌گیرد، به مصرف دبی اختصاص ندارد؛ چرا که جمعیت سه میلیون و پانصد هزار نفری دبی بازار مصرفی کوچکی در مقایسه با دیگر کشورها به شمار می‌آید. ماجرا از این قرار است که بسیاری از محصولات تجاری ایران بعد از ورود به امارات راهی کشورهای دیگر می‌شود.

به دیگر سخن، امارات بازار نهایی صادر‌کننده ایرانی نیست و گونه‌ای سکوی پرش کالاهای ایرانی برای دیگر کشورها به شمار می‌آید؛ البته ناگفته نماند که کالاهای وارداتی ایران از امارات نیز تولید این کشور نبوده و اغلب از کشور چین به امارات وارد شده است. این چنین است که امارات به فضایی مناسب برای آمد و شد سرمایه و تجارت در خلیج‌فارس تبدیل شده است.

به واقع صادرکنندگان ایرانی از فرصت‌های مختلف موجود در بازار امارات استفاده می‌کنند. فضای بانکی این کشور در شرایطی که ایران با مساله تحریم‌ها مواجه است، فرصت مناسبی را در اختیار صادرکنندگان ایران قرار داده تا نسبت به دریافت درآمدهای حاصل از صادرات خود اقدام کنند.

به هر شکل مهم‌ترین مساله این است که تصمیم‌سازان و صادرکنندگان ایرانی نباید واقعیت وابستگی اقتصادی ایران به امارات را لحظه‌ای از نظر دور کنند. شرایط ویژه‌ای که تحریم‌ها برای اقتصاد ایران ایجاد کرده و نیز فشارهای بین‌المللی این امکان را ایجاد می‌کند که کشورها روابط تجاری خود با ایران را کمرنگ کردن کنند؛ بنابراین برای خنثی ساختن چنین احتمالی است که صادرکننده و مسوول دولتی ایران باید به فکر ایجاد جایگزین‌های مطمئن دیگری در منطقه خلیج فارس باشد.

* عضو هیات نمایندگان اتاق تهران