ضرورت حمایت از تشکل‌های صادراتی در فضای ادغام

حمید صافدل *

تاسیس وزارت صنعت، معدن و تجارت فرصت مناسب و مغتنمی برای حمایت از تشکل‌ها و بنگاه‌های تجاری - صنعتی ایجاد کرده است تا نقش محوری خود را در توسعه صادرات غیرنفتی و تقویت بنیه اقتصادی کشور ایفا کنند. در برنامه جامع وزیر صنعت، معدن و تجارت که اخیرا انتشار یافته نیز، تسهیل فعالیت بنگاه‌های اقتصادی و حمایت از تشکل‌ها به طرق مختلف مورد تاکید قرار گرفته است.

در این بین، بنگاه‌های اقتصادی، شرکت‌های کوچک و متوسط از اهمیت و اعتبار ویژه‌ای برخوردار هستند و براساس بررسی‌های انجام شده، حدود ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی در کشورهای در حال توسعه قاره آسیا و بالغ بر ۶۰ درصد فرصت‌های شغلی، توسط این شرکت‌ها ایجاد شده است؛ بنابراین شرکت‌های کوچک و متوسط در توسعه صادرات اقتصادی نوظهور قاره آسیا نقش مهمی را عهده‌دارهستند؛ به گونه‌ای که در تایوان، ۶۰ درصد صادرات از طریق این شرکت‌ها انجام می‌گیرد که این نسبت در مورد چین، ۵۰ درصد و در مورد کره جنوبی به ۴۳ درصد می‌رسد.

در این میان، در خلال بحران مالی و پولی نیمه دوم سال ۲۰۰۸ که اثرات آن نیز در سال ۲۰۰۹ و ماه‌های نخستین سال ۲۰۱۰ ادامه یافت، شرکت‌های کوچک و متوسط خسارات کمتری در قیاس با شرکت‌های بزرگ فراملی و غول‌های بزرگ صنعتی، تجاری و مالی متحمل شدند، اما به سرعت توانستند که خود را با شرایط جدید وفق دهند.

بررسی‌های انجام شده توسط «اتحادیه جهانی بنگاه‌های کوچک و متوسط» در سال گذشته نیز نشان می‌دهد که اغلب کشورهای در حال توسعه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین برنامه‌های وسیعی برای حمایت مالی از این بنگاه‌ها و هدایت فعالیت‌هایشان به سمت بازارهای صادراتی تدارک دیده‌اند.

برای نمونه در سال گذشته در کشور مالزی ۲۶۷ پروژه برای توسعه فعالیت‌های بنگاه‌های کوچک و متوسط با مشارکت بیش از ۱۵ وزارتخانه و ۶۰ نهاد و سازمان این کشور به مرحله اجرا درآمده که هدف از اجرای این برنامه‌ها، رقابت پذیرکردن تولیدات این بنگاه‌ها و افزایش ارزش افزوده محصولات آنها بوده است.

در این بین، تعداد بنگاه‌های کوچک و متوسط ایران را حدود ۵/۱میلیون واحد برآورد می‌کنند که بیش از یک چهارم آنها در بخش تولید کالا فعالیت دارند.

بر این اساس، ضرورت ایجاب می‌کند که برنامه ویژه‌ای برای حمایت از این واحدها که تولیدات آنها می‌تواند به بازارهای صادراتی راه یابد، تدوین شود. این برنامه می‌تواند مشتمل بر موارد زیر باشد:

* تربیت نیروی انسانی ماهر برای این بنگاه‌ها به گونه‌ای که بتوانند ضعف‌های مربوط به ورود به بازارهای صادراتی را برطرف کنند

* شناسایی روش‌های بهبود کیفیت تولیدات آنها

* تامین نقدینگی مناسب از طریق اعطای تسهیلات با بهره پایین به کارگاه‌ها و بنگاه‌هایی که تولیداتشان صادرات محور است

* ترغیب بنگاه‌های کوچک و متوسط تولیدی به ایجاد تشکیلات مستقل صادراتی از طریق سرمایه‌گذاری مشترک

* ایجاد یک پایگاه اطلاع‌رسانی مستقل برای هدایت بنگاه‌های کوچک و متوسط و آگاه کردن آنها از تحولات بازارهای منطقه و بین‌المللی

* تدوین بسته‌های حمایتی ویژه برای بنگاه‌های اقتصادی صادرات گرا

* کمک به شرکت‌های کوچک و متوسط که به صورت تجمیعی خواهان سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه هستند

* بهره‌گیری از تجربیات تایوان، چین، هند، کره جنوبی، مالزی، فیلیپین و... در زمینه هدایت بنگاه‌های اقتصادی به سمت بازارهای صادراتی

حال اگرچه تعامل فعال با تشکل‌ها و اتاق‌های بازرگانی و تعاون به طور کامل در ۳۰ برنامه پیشنهادی وزارت صنعت، معدن و تجارت مورد عنایت قرار گرفته است، اما ضرورت ایجاب می‌کند که نقش تشکل‌ها در تحقق برنامه‌های توسعه صادرات و تقویت بنیه‌های اقتصادی و صنعتی کشور مورد بازنگری قرار گیرد و چگونگی حمایت از تشکل‌ها به نحو دقیق‌تری مورد بررسی کارشناسانه واقع شود.

ادغام وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع و معادن در یکدیگر فصل نوینی در توسعه فعالیت تشکل‌های صنعتی و تجاری خواهد گشود و هماهنگی فعالیت‌ها و وحدت سیاستگذاری‌ها و فعالیت‌ها در بخش صنعت و تجارت افق جدیدی برای توسعه فعالیت تشکل‌ها در بخش صادرات و رسوخ به بازارهای بین‌المللی ایجاد می‌کند که نتایج ثمربخش آن را در تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه اقتصادی و سند راهبردی توسعه صادرات شاهد خواهیم بود.

در پایان خاطرنشان می‌سازد که فعالیت تشکل‌ها و اتحادیه‌های صادراتی در بخش بازاریابی، اطلاع‌رسانی و همکاری با سازمان توسعه تجارت، مکمل فعالیت‌های ارزشمند بنگاه‌های تولیدی - تجاری است و تحقق اهداف صادراتی کشور در سال جهاد اقتصادی تا حدود زیادی به همکاری تشکل‌ها و اتحادیه‌های صنفی، تجاری و صنعتی با بنگاه‌های اقتصادی صادرات‌گرا و سازمان توسعه تجارت ایران که خدمت‌گزار آنها است، بستگی دارد.

* معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در توسعه روابط اقتصادی و رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران