تدوین آیین نامه‌های هجینگ ارزی

نفیسه آفرین‌زاد - پس از دو سال از اعلام وعده رییس کل بانک مرکزی مبنی بر راه‌اندازی سیستم «هجینگ ارزی به ریالی»، رییس اتاق ایران از نهایی‌شدن مراحل تدوین آیین‌نامه‌های این سیستم ارزی خبر داد.

سیستمی که در کلام مختصر، نوسانات ارزی را برای صادرکنندگانی که از تسهیلات بانکی هم بهره برده‌اند، بیمه می‌کند و در توضیح بیشتر، عملیاتی است که طی آن، تاجر برای این که از افزایش نرخ برابری ارز نسبت به پول ملی متضرر نشود، اقدام به خرید ارز، زودتر از موعد می‌کند تا خود را در مقابل ریسک نوسانات نرخ ارز پوشش دهد. به بیان دیگر، یکی از متداول‌ترین شقوق قراردادهای آتی برای مدیریت انواع ریسک‌ها، دور نگاه داشتن فعالان اقتصادی از ریسک‌های ناشی از نوسانات ارزش پول است که عموما در قالب ابزار هجینگ مدیریت می‌شود و بر این اساس، هجینگ نوعی «قرارداد آتی» برای خنثی‌سازی ریسک موجود در یک بازار با استفاده از ریسک متضاد در بازاری دیگر است.

در این بین، تعویق دو ساله در تحقق وعده راه‌اندازی سیستم هجینگ، اعتراض نهادهایی چون سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران را در برداشت؛ چرا که به گفته نمایندگان این دو نهاد، عملی شدن وعده را‌ه‌اندازی سیستم هجینگ ارزی به ریالی می‌تواند اقدام مثبتی برای کاهش ریسک عملیاتی صادرکنندگان به ویژه در مبادلات طولانی مدت باشد.

البته بنا بر ارزیابی کارشناسان، برای پوشش خلأ هجینگ ارز به ریال در مبادلات بانکی بین‌المللی، صادرکنندگان و فعالان تجارت بین‌الملل کشور عملا خود را با سیستم موجود تطبیق داده‌اند و با توجه به شاخصه‌های سیستم مبادلاتی موجود، روش‌هایی را اتخاذ کرده‌اند که به موجب آن، ریسک نوسانات نرخ ارز در مبادلاتشان کاهش پیدا کند و در این زمینه، حتی خود، پرداخت هزینه‌های مازاد بر مبادلاتشان را نیز تقبل می‌کنند.این در حالی است که به واقع، با توجه به شرایط فعلی مبادلات بین‌المللی در کشور، «هج کردن» ریال در مقابل ارزهای خارجی، ساز و کاری بسیار قوی و جا افتاده مطابق با مقتضیات ملی و بین‌المللی می‌طلبد؛ ضمن اینکه سیستم «فارکس» نیز در کشور ما به صورت بومی عمل نمی‌کند و سیستم معامله ارزی به معنای واقعی وجود ندارد. سیستم فارکس مکانیزمی است که به موجب آن، ارز در بازار سرمایه، مشابه سهام مبادله می‌شود.

در این رابطه، پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق ایران معتقد است که مانع عمده برای اجرایی شدن سیستم هجینگ ارزی به ریالی را می‌توان در قالب بحث تعرفه‌های بین‌المللی مورد بررسی قرار داد؛ بدین معنی که ما تا زمانی که نتوانیم معامله‌های روان انجام دهیم و ارز را به راحتی در بازار بین‌الملل دریافت و پرداخت کنیم، نمی‌توانیم نسبت به بهره‌مندی از سیستم هجینگ ارزی به ریالی متوقع باشیم. در عین حال به نظر این فعال اقتصادی، راه‌اندازی سیستم هجینگ ارزی به ریالی، بیشتر به جای این که کار بانک مرکزی باشد، کار معامله‌گران، بیمه‌گران و گردانندگان بازار تجارت است؛ ضمن اینکه تحقق این امر ابتدا نیازمند فراهم کردن زیر‌ساخت‌ها است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، بر اساس این اعتراضات نسبت به فراهم نبودن زیرساخت‌های هجینگ ارز به ریال، اواسط سال گذشته، خبر رسید که این زیرساخت‌ها تا حدی فراهم شده و پرونده راه‌اندازی سیستم «هجینگ ارزی به ریالی» به شورای پول و اعتبار ارجاع شده است. البته پس از آن، مصوبه بانک مرکزی در مورد اجرای هجینگ ارزی همچنان در صف انتظار برای ابلاغ ماند.

بی‌خبری از سرنوشت مصوبه مذکور بانک مرکزی تا آنجا ادامه یافت که چندی بعد، از شورای عالی بانکداری اسلامی بانک مرکزی خبری مبنی بر تایید کلیات طرح هجینگ ارزی توسط شورای فقهی این بانک و اینکه هم اکنون بخش ارزی بانک مرکزی در حال تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی آن است، منتشر شد. ضمن اینکه به طور همزمان تنها در بانک توسعه صادرات ایران، امکان هجینگ ارز به ریال و به نوعی، معاملات خرید و فروش آتی ارز فراهم شد.

آیین‌نامه هجینگ نهایی شد

اما اجرای مرحله تدوین آیین‌‌نامه‌های راه‌اندازی سیستم هجینگ ارز به ریال تا سال جاری به طول انجامید؛ به طوری که رییس اتاق ایران که عضو هیات امنای صندوق توسعه ملی نیز است، از نهایی شدن تدوین آیین‌نامه‌های هجینگ ارزی در روزهای اخیر خبر می‌دهد.

محمد نهاوندیان در عین حال خاطرنشان می‌کند که سیستم بانکی می‌تواند با ارائه ابزاری مانند هجینگ ارز به ریال، نوسانات نرخ ارز را برای تسهیلات‌گیرندگان به نوعی، بیمه کند.

به گفته کارشناسان، «هجینگ» پوششی بسیار قوی برای نوسانات نرخ ارز در مقابل ریال است؛ چرا که به دلیل وجود نوسانات ارزی در بازار، ممکن است «تولیدکننده» و «بانک عامل» تحت‌تاثیر قرار گیرند و به همین دلیل باید مکانیزمی ایجاد شود که این پوشش را برای مبادلات به وجود آورد و معاملات آتی ارز را امکان پذیر کند که این مکانیزم با هجینگ ارز به ریال محقق می‌شود.