آیا پیروزی و حضور حداکثری اعضای یک ائتلاف در اتاق بازرگانی آسیب‌‌‌‌زاست؟
تیغ دولبه اتاق یکدست
پیروزی و ورود کامل اعضای یک ائتلاف به اتاق بازرگانی طی دورههای اخیر این نگرانی را به‌وجود آورده که شاید این یکدستی و یکپارچگی به همان اندازه که میتواند منشأ دستاوردهای مثبت در پیگیری مطالبات اعضا و اهداف اتاق باشد؛ آسیبهایی در پی داشته باشد؛ از جمله اینکه این همگرایی مانع شنیده‌شدن صدای مخالفان و منتقدان در بزنگاه‌‌‌‌های مهم شود و اتاق شکلی پدرسالاری به خود بگیرد. از طرفی کارشناسان معتقدند وقتی یک ائتلاف به‌صورت یکپارچه در اتاق بازرگانی رای بیاورد و حضور داشته باشد، بسیاری از زمان‌‌‌‌هایی که ممکن بود صرف اختلاف‌نظرها و تنش‌ها و اعتمادسازی شود، برای شروع فعالیت‌‌‌‌های اتاق صرف می‌شود و این شناخت و اعتماد باعث می‌شود اتاق راحت‌‌‌‌تر وارد فرآیندهای تصمیم‌گیری شود؛ هرچند در مقابل این خطر همیشه وجود دارد که یکپارچگی باعث شود زمینه برای تعاملات با افرادی که به هر شکلی در مخالفت هستند یا نظراتی غیر‌از نظرات جمع دارند، فراهم نشود. کارشناسان اما در مجموع مسیر شکلگیری ائتلافها در اتاق را مثبت ارزیابی می‌کنند و معتقدند این روند در آینده میتواند به سمتی پیش‌برود که ائتلافهای خیلی حرفهایتر، ساختارمندتر، هدفمندتر، تاثیرگذارتر و مساله‌‌‌‌محور حول و حوش حل مسائل محیط کسب‌وکار شکل بگیرد.
سابقه ائتلافسازی در اتاق
ائتلاف در اتاق‌ها، انجمن‌ها، تشکل‌ها و سازمان‌های جامعه مدنی شبیه احزاب، یا به‌منظور پیروز‌شدن صرف در انتخابات تشکیل می‌شود یا ائتلاف روی یک مساله یا موضوع است که در این شرایط صنایع، اتاق‌ها و تشکل‌هایی که موضوعی مشترکا مساله آنها است و بر کسب‌وکار، بنگاه و فعالیت اقتصادی‌‌‌‌شان تاثیر منفی دارد، با یکدیگر ائتلاف می‌کنند که مساله خود را در فرآیند سیاستگذاری حل کنند و به این منظور ائتلاف می‌کنند که منابع‌‌‌‌شان را به اشتراک بگذارند و شبکه خود را بسیج می‌کنند تا بتوانند فشار بیشتری به سیاستگذار و تصمیم‌گیر و دولت وارد کنند تا مساله را حل کنند. اما تشکیل ائتلافها در اتاق بازرگانی به چه زمانی برمی‌گردد؟
بررسی‌‌‌‌ها نشان می‌دهد دهه۶۰ و دهه۷۰ این سطح از رقابت و تضاد منافع در اتاق بازرگانی وجود نداشته و نظام انتخاباتی امروز عمدتا محصول دهه۸۰ به بعد است. جداشدن اتاق تهران از اتاق ایران در اوایل دهه۸۰ و شکلگیری یک گروه جوا‌ن‌تر که نسبت به روش‌های اداره و مواضع رهبران سنتی اتاق نقد داشت اتاق تهران را به مرکز رقابت تبدیل کرد که عمده رقابت‌‌‌‌ها از آنجا به اتاق ایران منتقل می‌شود. ائتلافسازی یا شکلگیری اشکال ابتدایی ائتلافسازی در اتاق بازرگانی از یک منظر، به پس از دوم خرداد و دهه۷۰ و پیروزی جریان تحول‌‌‌‌خواه نزدیک به اصلاح‌‌‌‌طلب‌‌‌‌ها در اتاق تهران و ائتلاف‌‌‌‌هایی که درون اتاق برای ریاست محمد نهاوندیان شکل‌گرفت، برمی‌گردد. به گفته کارشناسان آن زمان، آغاز یک تغییر و جابه‌جایی جریانی شد و بلوک‌‌‌‌های قدرت، بلوک‌‌‌‌های منافع و بلوک‌‌‌‌های فکری شکل‌گرفت و آرام‌آرام فضای داخلی اتاق متکثر شد. از این نظر کارشناسان دهه۷۰ را شروع فرآیند ائتلافسازی و متکثر‌شدن صداهای داخل اتاق می‌دانند. اما تحول دومی که رخ‌داده، تحول در تاسیس و توسعه تشکل‌ها در اتاق بازرگانی ایران بوده‌است. این تشکل‌ها از زمانی‌که وارد فعالیت شدند، تلاش کردند با سازماندهی بیشتر، کسب کرسی کنند و بعد از مدتی احساس کردند که برای ساماندهی بهتر با تشکل‌ها و صنایع دیگری دست به همکاری و مشارکت بزنند، لذا ائتلافهای کوچکی شکل‌گرفت که امروز منجر به شکلگیری ائتلافهای بزرگ شده‌است.
در این روند به هر میزان که انتخابات در اتاق بازرگانی اهمیت بیشتری پیدا کرد و تعداد رایدهندگان افزایش یافت و جایگاه اتاق تقویت شد، موضوع ائتلافها جدیتر و تعاملات بین افراد قوی‌‌‌‌تر شد. نهایتا از دهه۹۰ با تصویب قانون بهبود محیط کسب‌وکار، با افزایش درآمدها و حوزه اختیارات و مسوولیت‌ها اتاق و اهمیت اتاق نزد فعالان اقتصادی، زمینه مشارکت افزایش یافت، از همین‌رو اگرچه پیش از آن‌هم ائتلافهای انتخاباتی همواره در اتاق بازرگانی شکل می‌گرفت، اما اهمیت آن و کارکرد انتخاباتی این ائتلافها و انسجام درونی آنها از ابتدای دهه۹۰ افزایش یافت.
چرا ائتلافها در انتخابات اتاق شکل می‌گیرد؟
هادی حدادی، پژوهشگر نهادهای مدنی، پیروزی یا عدم‌پیروزی یک ائتلاف در انتخابات را به خودی خود خیلی آسیبزا نمی‌داند، چراکه به اعتقاد او با گسترش رسانه‌‌‌‌ها و ابزارهای‌مجازی و... تک‌‌‌‌تازی در سیستم‌‌‌‌های انتخاباتی خیلی امکان‌پذیر نیست و حتی اگر یک جریان خاص نه لزوما یک ائتلاف، پیروز انتخابات شود، ابزارهای زیادی برای اعمال فشار و نظارت و پاسخگو‌کردن آن وجود دارد.
او معتقد است اساسا در فضای کنشگری و مشارکت بخش خصوصی، چندان امکان تک‌صدایی وجود ندارد، چون چسب جریان‌‌‌‌های تشکلی، چسب منافعی است و چسب ایدئولوژیک نیست و منافع هم در سازمان‌های بخش‌خصوصی به این شکل است که امروز در یک موضوع مثلا مالیات هم‌منفعت هستند و فردا در یک موضوع دیگری مثلا در مساله مربوط به تامین‌اجتماعی ممکن است منفعت مشترک نداشته باشند و اتفاقا تعارض منافع داشته باشند. به گفته او این گروه‌ها وقتی پیروز انتخابات می‌شوند بیشتر مجبور هستند به سمتی بروند که گستره منافع بیشتری را تحت‌پوشش قرار می‌دهد.
مسالهمحورشدن ائتلافها
حدادی در پاسخ به این سوال که چرا در انتخابات ائتلافها شکل می‌گیرد، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: ائتلاف در برخی موارد برای پیروزی در انتخابات است و برخی موارد با این هدف شکل می‌گیرد که خواسته، منافع و مطالبه‌‌‌‌‌‌‌‌ای در فرآیند سیاستگذاری با قدرت و تجمیع منابع بیشتری پیگیری شود. حدادی با بیان اینکه مسالهمحورشدن در ائتلافها و طراحی برنامه‌های تغییر از طریق ائتلافها دوران بلوغ ساختارهای تشکلی اتاق‌های بازرگانی خواهد بود، معتقد است زمان آن رسیده که طی ماه‌ها و سال‌های آینده این نوع از ائتلافها شکل بگیرد و شاهد باشیم که تشکل‌ها و گروه‌های ذی‌نفع بخش‌خصوصی برای اینکه مسائلی همچون قیمت‌گذاری دستوری، قانون تامین‌اجتماعی یا فرآیندهای مالیاتی و تامین مالی را حل یا اصلاح کنند، ائتلاف بسازند.
او همچنین در پاسخ به این سوال که آیا این ائتلافسازیها موفق بوده یا نه، می‌گوید: تجربه در این زمینه هنور خیلی تجربه جوانی است و باید فرصت کافی به این موضوع داده شود، به‌ویژه آنکه در انتخابات اخیر اتاق هم مشخص شد لزوما این ائتلافها یکپارچه نیستند و حتی زمانی‌که شکل می‌گیرند و برنده انتخابات می‌شوند، فردای آن ممکن است در انتخابات رهبران‌‌‌‌شان و حتی در انتخاب اهداف و استراتژی‌ها و منافع دچار تعارض و اختلاف‌نظر شوند که البته طبیعی است و باید فضا را باز کرد که این تعارضات بیرون بیاید و برای آن فرمولی ایجاد شود.
این پژوهشگر نهادهای مدنی، شکلگیری ائتلافها را تجربه ضعیف‌‌‌‌تری از وضعیت پیشتر خود نمی‌داند و اعتقاد ندارد که این ائتلافها دستاورد کمتری داشته‌اند یا نسبت به وضعیت سابق ضعیف‌‌‌‌تر بوده‌‌‌‌اند، به‌ویژه آنکه در دو سال‌اخیر نظارت رسانه‌‌‌‌ها؛ چه‌مجازی، چه رسمی و سراسری روی اتاق‌ها به‌مراتب بالاتر رفته و این ائتلافها بیشتر در معرض انتقاد قرار داشته‌اند و همین فضای بیرونی آنها را مجبور کرده به سمت تغییر و اصلاحات سیاستی و عملکردی بروند. به گفته حدادی مادامی‌که جریان انتخابات در اتاق اصلاح شود و فضا بازتر، مشارکتی‌‌‌‌تر و منصفانه‌‌‌‌تر شود، این ائتلافها وضعیت بهتری هم می‌توانند پیدا کنند.
حدادی در پاسخ به این سوال که آیا پیروزی مطلق اعضای یک ائتلاف در انتخابات اتاق آسیب‌‌‌‌زاست یا خیر، می‌گوید: این روند مثل فرآیند سیاسی می‌ماند. در برخی موارد ائتلاف تشکیل می‌شود که جمعی برنده شود یا جمعی برنده نشود و اساسا هم امر مذمومی نیست و نمی‌توانیم بگوییم خوب است یا بد. از طرفی جلوی این روند را هم نمی‌توانیم بگیریم، چراکه اساسا جزو حقوق است که افرادی با توافق روی اهداف و منافع مشترک، یک کار جمعی انجام دهند و در انتخابات شرکت کنند. او ائتلاف و ائتلافسازی در انتخابات را لزوما آسیبزا نمی‌داند چراکه به اعتقاد او در ائتلاف گروه‌های وسیع‌‌‌‌تری از افراد با منافع مشترک، کنار یکدیگر جمع شده و در انتخابات پیروز می‌شوند. حدادی با اشاره به انتخابات دو دوره اخیر اتاق بازرگانی و تحلیل این موضوع می‌گوید: درباره این موضوع شک و تردیدهای هست که آیا اساسا ائتلاف پیروز در دو انتخابات اخیر اتاق را؛ در واقع ائتلاف باید دانست یا ائتلاف فقط یک اسم نمادین برای آن است. حدادی ادامه می‌دهد: باید آنالیز زیادی شود که این ائتلاف آیا از جریان‌‌‌‌های مختلف بوده یا خود مستقلا یک جریان است. همچنین باید بررسی کرد که آیا به صرف اینکه اسم آن ائتلاف است، در واقعیت هم ائتلاف است. حداقل من خیلی نمی‌توانم قضاوت این‌چنینی داشته باشم، اما موضوع این است که نمی‌توان گفت ائتلاف خوب است یا بد یا جلوی حق را بگیریم. این حق و آزادی باید باشد و نباید سلب شود.
این کارشناس تاکید دارد موضوع اساسی این است که مکانیزم انتخابات در اتاق‌های بازرگانی باید مورد تغییر قرار بگیرد و رقابت، به‌نوعی مشارکتی‌‌‌‌تر، عادلانه‌‌‌‌تر و منصفانه‌‌‌‌تر شود. به اعتقاد او این موضوع اساسا ربطی به ائتلاف پیروز فعلی و قبلی اتاق ندارد، بلکه به اصلاحات اساسی در ساختار عضویت و در ساختار کاندیداتوری بر‌‌گزاری انتخابات در اتاق ایران مربوط است.
افزایش سطح شفافیت و پاسخگویی در اتاق
علیرضا سیاسیراد، مشاور سازماندهی انجمن‌های کسب‌وکار، در پاسخ به این سوال که آیا عضویت کامل یک ائتلاف در اتاق میتواند آسیبزا باشد، معتقد است این نوع سازماندهی و نظام‌‌‌‌های انتخابات اکثریتی، چه در نظام‌‌‌‌های سیاسی و چه در ساختارهای نمایندگی مثل اتاق به لحاظ ساختاری میتواند مستلزم چنین تبعاتی باشد.
او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید ماموریت اتاق و دامنه عضویت و نحوه توزیع بنگاه‌های اقتصادی چه توزیع جغرافیایی و چه توزیع بخشی و وجود منافع متعارض، در کنار نحوه ساماندهی و ساختاردهی اتاق‌ها براساس مدل انتخاباتی اکثریتی، نیازمند شکلگیری ائتلاف‌‌‌‌هایی است که به رایدهندگان کمک کند براساس ترجیحات و منافع و دیدگاه‌هایی که دارند، نمایندگان خود را انتخاب کنند. سیاسیراد، با بیان اینکه در هر سیستم نمایندگی که براساس انتخابات ساماندهی می‌شود، شکلگیری ائتلافها، جزو الزامات است، می‌گوید: نکته اول نحوه و مدل سازماندهی انتخاباتی اتاق است که زمینه‌‌‌‌های شکلگیری ائتلافها برای پیروزی در انتخابات و گرفتن کرسی‌‌‌‌های مدیریتی و رهبری اتاق را الزامی می‌کند. از طرفی اعضای اتاق‌ها از انواع و اقسام شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی تشکیل شده‌است. این بنگاه‌ها در صنایع مختلف فعال هستند و لزوما منافع همسویی ندارند، یعنی با سطحی از تکثر و تعارض منافع در دامنه عضویت اتاق‌ها مواجهیم. در این شرایط آنهایی که منافع یا درک‌‌‌‌شان از منافع‌‌‌‌شان به‌هم نزدیک‌تر است، معمولا گرایش پیدا می‌کنند که وارد ائتلاف‌‌‌‌هایی شوند و ظرفیت‌‌‌‌شان را با یکدیگر همسو کنند تا بتوانند سیاست‌های آینده اتاق را تعیین کنند.
به اعتقاد او نکته سوم که میتواند به ائتلافسازیها و شکلگیری فراکسیون‌‌‌‌های مختلف کمک کند، ماموریت اتاق است. ماموریت اتاق، بهبود دادن به سیاست‌های اقتصادی به نفع بخش‌خصوصی و بنگاه‌های اقتصادی است و این موضوع که افراد چه رویکردی به دولت و سیاست‌هایی که دولت تعیین می‌کند، داشته باشند و چه سیاست‌هایی را در راستای منافع‌‌‌‌شان و بخش‌خصوصی می‌دانند، مهم است و ممکن است چه در سطح استراتژی، چه در سطح تشخیص منافع و چه در سطح تاکتیک‌‌‌‌ها اختلاف‌نظراتی وجود داشته باشد که طبعا به شکلگیری ائتلافها در انتخاب‌‌‌‌ها خیلی کمک می‌کند.
سیاسیراد ادامه می‌دهد: قاعدتا به دلیل نوع سیستم انتخاباتی اتاق که اصطلاحا نظام انتخاباتی اکثریتی است، هر لیستی که رای بیشتری بیاورد، میتواند تمام کرسی‌ها را در اختیار بگیرد و مشکلی که این نوع نظام‌‌‌‌های انتخاباتی ایجاد می‌کنند، این است که سایر لیست‌‌‌‌ها با وجود اینکه ممکن است آرای قابل‌توجهی داشته باشند، امکان مشارکت در رهبری و سیاستگذاری و مناصب انتخاباتی را نخواهند داشت. در این شرایط راه‌‌‌‌حلی که معمولا وجود دارد، تبدیل این نوع نظام انتخاباتی به نظام انتخابات تناسبی است که هم در نظام‌‌‌‌های سیاسی و هم سایر نظام‌‌‌‌های نمایندگی معمولا از آن استفاده می‌کنند و تا میزان قابل‌قبولی، نقصی که در سیستم انتخابات اکثریتی وجود دارد، با استفاده از این مدل میتواند جبران شود.
سیاسیراد با بیان اینکه انجام انتخاب تناسبی پیچیده‌‌‌‌تر است و به‌طور طبیعی نیاز به قابلیت‌‌‌‌های بالا و بلوغ دارد و باید آرام به این سمت پیش‌رفت، ادامه داد: به‌طور طبیعی در صورتی‌که رهبران جدید نسبت به رعایت حقوق کسانی که در انتخابات موفقیتی کسب نکردند، توجه نکنند و ملاحظاتی که معمولا در این نوع نظام‌‌‌‌های انتخاباتی باید درنظر گرفته شود را لحاظ نکنند، ممکن است منجر به شکلگیری انشقاق و بروز مساله عدم‌هماهنگی در این سازمان‌ها شود، از همین‌رو با روش‌های سازماندهی و انتخاب سبک‌‌‌‌های رهبری مشارکتی که برای انجمن‌ها و تشکل‌های داوطلبانه مثل اتاق بازرگانی معمولا پیشنهاد می‌شود، بخشی از تبعات این نوع نظام انتخاباتی مدیریت می‌شود. او افزود: برای اینکه بتوان این مساله را حل کرد معمولا پیشنهاد مشاوران سازماندهی این سازمان‌ها به رهبران جدید این است که به‌جای سیستم تصمیم‌گیری اکثریتی بر اساس مدل اجماع‌‌‌‌سازی consensus building عمل کنند. مخصوصا به سازمان‌های نمایندگی مثل اتاق که باید منافع اعضا را در مقابل مابقی بازیگران اجتماعی، سیاستگذاران و... نمایندگی کنند، توصیه می‌کنند تصمیمات خود را در مقام رهبران جدید تا حد ممکن با رعایت فراگیری بدنه عضویت انجام دهید. این مشاور سازماندهی انجمن‌های کسب‌وکار با بیان اینکه موفقیت اتاق در گرو حفظ انسجام و یکپارچگی تشکیلاتی است، معتقد است هرقدر فرآیند شکلگیری اهداف سازمان و تعیین دستور کارها مشارکتی‌‌‌‌تر باشد، احتمال بروز تعارضات لاینحل به میزان زیادی کاهش می‌‌‌‌یابد. به گفته او در مورد اتاق‌های بازرگانی نیز توصیه‌های سازماندهی این است که از بعد از انتخابات تلاش شود تا حد ممکن تصمیمات اجماعی باشد و ساختارهای نظرگیری از اعضا و مشارکت‌دادن آنها توسعه پیدا کند. هرچند به‌طور طبیعی همه تعارضات را نمی‌توان حل کرد، ولی اگر تا حد مقبولی سطح شفافیت، پاسخگویی و هماهنگ‌‌‌‌سازی در اتاق بهبود یابد، تا میزان قابل‌قبولی این نوع عوارض که مربوط به ساختار انتخاباتی اتاق است را به‌خوبی می‌شود مدیریت کرد.
سیاسیراد با بیان اینکه این یکپارچگی و داشتن صدای واحد که رهبران اتاق برای گفت‌وگوی موثر با دولت به‌شدت به آن نیاز دارند و باید به آن فکر کنند، در موفقیت اتاق تاثیرگذار است، معتقد است بخشی از دلایل تشدید رقابت در اتاق‌های بازرگانی به شکل غیرمستقیم محصول گستردگی مداخلات دولت در اقتصاد است. به گفته او فعالان اقتصادی به دلایل مشروع و از آنجایی‌که فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌شان بسیار تحت‌تاثیر تصمیمات دولت است، تلاش می‌کنند با حضور در تشکل‌ها و اتاق‌ها سیاست‌های اقتصادی را تا حد ممکن به نفع بهبود محیط کسب‌وکار تغییر بدهند، بنابراین انگیزه فعالیت در این نوع نهادها از سطحی که در کشورهای توسعه‌‌‌‌یافته وجود دارد به‌نظر می‌رسد بالاتر است، بنابراین بخشی از دلایل بیش فعالی در رقابت برای کرسی‌‌‌‌های اتاق به این برمی‌گردد که در کشور ما توزیع رانت در سیستم است و بنابراین این بیش‌فعالی فقط انگیزه‌‌‌‌های مشروع مشارکت اجتماعی یا بهبود محیط کسب‌وکار را ندارد.
به گفته او وقتی می‌توان از طریق نهادهایی به مقامات دولتی، دسترسی راحت‌‌‌‌تری داشت و این دسترسی‌‌‌‌ها برای یک بنگاه یا صنف، منافع اقتصادی به‌همراه دارد، به‌طور طبیعی فعالیت‌‌‌‌های رانت‌‌‌‌جویانه در تشکل‌ها ممکن است به مشوقی تبدیل شود که فعالان اقتصادی سعی کنند به رانت‌‌‌‌هایی که در اقتصاد وجود دارد، دسترسی پیدا کنند، از همین‌رو باید به فعالان اقتصادی و روسای اتاق یادآوری کرد حساسیت‌‌‌‌ها در مجموع فعالان تشکل‌ها نسبت به این موضوع باید بالا برود، به‌عبارتی تشکل‌های اقتصادی که مایلند محیط کسب‌وکار بهبود پیدا کنند و رانت از اقتصاد حذف شود و از اقتصاد رقابتی حمایت می‌کنند، باید متوجه باشند، این نوع رفتار رانت‌‌‌‌جویانه در تشکل‌ها بسیار بسیار مخرب است و عملکرد واقعی و موثر تشکل‌های اقتصادی برای تاثیرگذاری مثبت بر سیاست‌های اقتصادی را مختل می‌کند و به همین دلیل باید سیستم‌‌‌‌های نظارتی و کنترلی و سطح شفافیت در تشکل‌های نمایندگی اقتصادی دائما بهبود و افزایش پیدا کند.
چه ائتلافی خوب است؟
حسن فروزانفرد، عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است ائتلاف زمانی میتواند ائتلاف انتخاباتی خوبی باشد که در زمان مناسب و در فاصله مناسب از انتخابات با نشست و برخاست‌‌‌‌ها و گفت‌وگوهای متعدد بین افراد توانمند و افراد معتمد شکل‌گرفته باشد و زمینه‌‌‌‌های شکلگیری به‌گونه‌ای طی‌شده باشد که این بستر همکاری در ائتلاف از قبل آماده شده باشد. او موفقیت و داشتن دستاوردهای مثبت حضور یکدست یک ائتلاف در اتاق را منوط به این می‌داند که آن ائتلاف، ائتلافی ریشه‌‌‌‌دار و ترکیبی از افراد حرفهای و متناسب با اتاق بازرگانی باشد. همچنین بین افراد ارتباطات مناسبی در طول دوره فعالیتی که برای ائتلاف شکل می‌دهند، فراهم و زمینه‌‌‌‌های آشنایی و فرصت کسب اعتماد متقابل ایجادشده باشد، به‌عبارتی ائتلاف، شب انتخابات متولد نشده باشد و آدم‌های ضد‌ونقیض در آن ائتلاف حضور نداشته باشند. این عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه تشکیل ائتلاف در اتاق یک منطق روشنی دارد، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: صاحبان حق‌رای در اتاق بازرگانی متنوع و از صنوف مختلف و حوزه‌های صنعتی و کشاورزی و بازرگانی هستند. هرکدام از صاحبان این فعالیت‌‌‌‌ها اگر به تنهایی قصد داشته باشند خود را به‌عنوان نماینده معرفی کنند و در مکانیزم‌‌‌‌های انتخاباتی حضور پیدا کنند، دامنه نفوذ و ارتباطات‌‌‌‌شان به همان حوزه فعالیت کسب‌وکار، تجارت و صنف‌‌‌‌شان بر میگردد. در این شرایط زمینه برقراری ارتباط با عموم فعالان اقتصادی و صاحبان رای را به سختی پیدا می‌کنند. به گفته او تنوعی که بین اعضا و صنوف وجود دارد، زمینه‌‌‌‌ساز این می‌شود که گروهی از افراد که در حوزه‌های متنوع در حال فعالیت هستند، کنار هم قرار بگیرند، به یکدیگر اعتماد کنند و به یک لیست رای دهند.
فروزانفرد حضور و پیروزی اعضای یک ائتلاف در انتخابات اتاق بازرگانی را هم دارای جنبه‌‌‌‌های مثبت می‌داند و هم دارای تبعاتی که باید کنترل شود. به گفته او وقتی یک ائتلاف به‌صورت یکپارچه در اتاق بازرگانی رای بیاورد و حضور داشته باشد، بسیاری از زمان‌‌‌‌هایی که صرف شناخت افراد از همدیگر و اعتمادسازی می‌‌‌‌شد، برای شروع فعالیت‌‌‌‌های اتاق ذخیره می‌شود و چون اعضای ائتلاف قبلا در تعاملات مثبتی با یکدیگر قرار گرفته‌‌‌‌اند و شناخت و اعتماد نسبت به یکدیگر دارند، راحت‌‌‌‌تر وارد فرآیندهای تصمیم‌گیری برای انتخابات هیات‌رئیسه، کمیسیون‌ها و فعال‌‌‌‌‌شدن آن می‌شوند و تقسیم کار بین اعضای ائتلاف بهتر صورت می‌گیرد. در این شرایط جلسات هیات‌نمایندگان احتمالا باکیفیت بالاتری برگزار می‌شود و زمان‌‌‌‌هایی که در صورت اختلاف و عدم‌شناخت صرف درگیری‌های داخلی و وزن‌‌‌‌کشی‌‌‌‌ها می‌‌‌‌شد، میتواند صرف کار‌کردن و پیشبرد اهداف اتاق شود. فروزانفرد معتقد است: اما در هر صورت تهدیدهایی هم وجود دارد، وقتی یک تیم از یک ائتلاف در انتخابات پیروز می‌شوند، ممکن است برخی از نقاط ضعف یکدیگر را پوشش بدهند، بدون اینکه راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌های خوب و دستاوردهای بزرگی داشته باشند، یا توجه به برخی از موارد مهم مورد غفلت قرار بگیرد. همچنین اعتماد بین اعضای ائتلاف ممکن است باعث شود برخی از نواقص یکدیگر را نبینند و مواردی را که باید مورد تردید و بحث و گفت‌وگو جدی قرار دهند، با استناد به اعتماد و دوستی که وجود دارد، مورد‌توجه قرار ندهند. همچنین ممکن است برخی از اولویت‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌ها و نحوه رسیدگی به این اولویت‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌ها، به دلیل ارتباطات دوستانه و نزدیک مورد اشکال قرار گیرد. عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه کیفیت افرادی که در کنار هم در ائتلاف حضور دارند، مهم است، ادامه می‌دهد: هرقدر این افراد حرفهایتر باشند، درک بهتری از تشکلگرایی داشته باشند و سابقه فعالیت تشکلی مستقل از یکدیگر داشته باشند، می‌توانند رفتار حرفهایتر و پیش‌برنده بهتری داشته باشند و دچار معاملات غیرحرفه‌‌‌‌ای دو به دو و چند به چند با یکدیگر نشوند، اما هرقدر این افراد سابقه تشکیلاتی و تشکلی کمی داشته باشند و اندازه‌‌‌‌ها و قابلیت‌‌‌‌های‌‌‌‌شان تناسبات لازم با یکدیگر را نداشته باشد، ممکن است به دو گروه پیرو و پایه در خودشان تقسیم شوند و چند نفر به‌عنوان پیش‌برنده امور بازیگر اصلی و بقیه صرفا پیروی کنند. به گفته او این شرایط میتواند زمینه را برای اینکه برخی از نقاط قوت به نقاط ضعف تبدیل شود، فراهم کند.
چرا در بیشتر اتاق‌ها، ائتلافها رای آوردند؟
حسین سلاح‌‌‌‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران معتقد است ذات اتاق ایران و کمیسیون‌های مشورتی، هیات‌نمایندگان، اتاق‌های استانی و اتاق‌ها و شوراهای مشترک، یک ذات به‌شدت متکثر است و به‌مرور این تجربه حاصل شده که مدیریت چنین ساختاری کار یک تیم‌‌‌‌منسجم و همگراست. به این جهت از حدود یک دهه‌قبل، رویکرد ائتلافی در اتاق ایران شکل‌گرفت و با استقبال هم روبه‌رو شد.
سلاح‌‌‌‌ورزی با بیان اینکه هدف ائتلاف، تشکیل یک تیم کاری منسجم و کارآمد است، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: اینجا حزب نیست که آرای سیاسی متعدد در آن ایفای نقش کنند. مهم این است که این اطمینان حاصل شود که اتاق، نماینده عموم فعالان بخش‌خصوصی باشد و بر مسائل یک بخش مثلا بنگاه‌های بزرگ، یا شرکت‌های خصولتی، یا مثلا اکوسیستم‌های خاصی از اقتصاد کشور متمرکز نشود، یا ردپای دولتی‌ها در آن برجسته نشود.
خوشبختانه خردجمعی فعالان بخش‌خصوصی همیشه مانع چنین رویکردی شده است. همین الان هم تمام طرفین و ائتلافهای موجود نمایندگان واقعی بخش‌خصوصی هستند، در نتیجه نگرانی جدی وجود ندارد. اینجا مساله کارآمدی است؛ یعنی چه کسی یا چه ائتلافی قدرت بسیج کنندگی نیروها و منابع بیشتری را به نفع اتاق ایران دارد.
سلاح‌‌‌‌ورزی ادامه داد: به رویکردهای هر تیم مدیریتی ممکن است انتقاداتی وارد باشد، سازوکار آن‌هم مثلا در هیات‌نمایندگان ۵۰۰نفره اتاق ایران وجود دارد و میتواند به تغییر تیم منجر شود. وانگهی در هر انتخاباتی، هر تیمی، نتیجه و بازخورد عملکرد خود را خواهد یافت و معلوم می‌شود که باید همان راه را رفت یا مسیر را تغییر داد. او با بیان اینکه اتاق ایران در دوسال گذشته آماج بدترین و غیرمنصفانه‌ترین انتقادها در همه تریبونها بوده و مخالفان وضعیت موجود همه حرفهای خود را زدند و به اندازه کافی هم تریبون داشتند و شنیده شدند، گفت: دموکراسی یعنی احترام به آرای صندوق ها. خب همان کسانی که رای دادند، همه آن حرف‌‌‌‌ها را هم شنیده بودند و در آگاهی کامل انتخاب کردند، ولی در بیشتر اتاق‌ها، ائتلافها رای آوردند، چرا؟ چون رایدهندگان به این نتیجه رسیدند که از تیم‌های منسجم، عملکرد و نتیجه بهتری می‌گیرند. این عین دموکراسی است؛ احترام به رای اکثریت.
شرط موفقیت ائتلافها
علیرضا کلاهی‌‌‌‌صمدی، عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در تحلیل شکلگیری ائتلافها در انتخابات اتاق بازرگانی به نبود احزاب در ایران اشاره می‌کند و معتقد است این نوع ائتلافها در انتخاباتی مثل انتخابات مجلس هم در نبود احزاب رسمی شکل می‌گیرد و در اتاق بازرگانی و خصوصا در اتاق بزرگی مثل اتاق تهران که حدود ۳۰هزار عضو دارد، افراد و کاندیداها با فعالیت شخصی و فردی امکان رای آوردن ندارند، از همین‌رو شکلگیری این ائتلافها در انتخابات اتاق بازرگانی خیلی طبیعی است.
کلاهی‌‌‌‌صمدی به آسیب ائتلاف‌‌‌‌هایی اشاره می‌کند که تنها در زمان‌‌‌‌های سیاسی اعلام وجود می‌کنند. به اعتقاد او ائتلاف پیروز اتاق تهران در این زمینه نسبتا موفق بوده و توانسته یک شاکله ذهنی به اتاق بازرگانی تهران در این سال‌ها بدهد؛ این در حالی است که در بسیاری از انتخابات گروهی بدون رابطه مشخص و متشکل از افراد نامأنوس صرفا در زمان انتخابات و فقط برای اینکه موفق به اخذ رای شوند، دور هم جمع می‌شوند.
کلاهی‌‌‌‌صمدی با بیان اینکه در دورههای قبلی اختلاف‌‌‌‌ها و تنش‌ها به‌کارکرد اتاق آسیب زده بود، معتقد است در دو دوره اخیر عملکرد اتاق تهران متفاوت شده و بخشی از دلیل آن یکدستی بیشتر و نداشتن تنش‌های دائمی بود. او با بیان اینکه در خود ائتلافهای موفق هم افراد عینا یکدست نیستند، معتقد است نمی‌توان در طول ۴ سال با تنش دائمی و رقابت ناسالم امور اتاق را پیشبرد و اساسا در چنین فضایی نقد شکل نمی‌گیرد. او حضور افراد از صنوف و گرایش‌‌‌‌های مختلف و حضور جوانان نوگرا در کنار افراد توانمند و باسابقه را از دستاوردهای ائتلاف پیروز اتاق در دورههای اخیر می‌داند و می‌گوید چنین روندی در ساختار سنتی اتفاق نمی‌‌‌‌افتاد.
این عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی، ائتلافهای پیشین اتاق را ائتلافها مقطعی و صرفا با هدف پیروزی در انتخابات می‌داند که بعد از مدتی از هم جدا می‌شدند و معتقد است شکلگیری ائتلاف به شکل سازمان‌‌‌‌یافته حزبی به هشت سال‌پیش برمی‌گردد.
