تاریخ ارز ترجیحی در نهادههای دامی تکرار می‌شود
دومینوی اشتباه در بازار غذا
صادرات خوراک دام روز گذشته ممنوع شد؛ این ممنوعیت در حالی اتفاق افتاد که واردات نهادههای دامی در سال۱۴۰۱ کاهشی شده و کاهش ۱۹درصدی را به‌ثبت رسانده است. علت این موضوع نیز باتوجه به آنچه فعالان عرصه می‌گویند به عدم‌تامین ارز از سوی بانکمرکزی بازمی‌‌‌‌‌‌گردد. فعالان این عرصه مدت‌ها از نبود ارز برای تامین نهادههای دامی گله داشتند و بانکمرکزی نیز واکنشی به موضوع نشان نمی‌داد و رسانه‌‌‌‌‌‌ها باوجود پیگیری‌‌‌‌‌‌های فراوان در این‌خصوص به نتیجه‌‌‌‌‌‌ای نمی‌رسیدند.
حالا باتوجه به نبود نهادههای دامی و اثراتی که این کمبود بر بازار گوشت، لبنیات و... خواهد داشت، صادرات خوراک دام ممنوع شده‌است. نهادههای دامی مواد اولیه تولید خوراک دام است. با توجه به این موضوع احتمالا طبق روال گذشته بازار داخلی خوراک دام به دلیل کاهش واردات نهادههای دامی با مشکل مواجه‌شده و سیاستگذار ممنوعیت صادرات را تنها راهکار ممکن می‌داند. عده‌ای نیز عقیده دارند ممنوعیت صادرات به اختلاف نرخ در داخل و خارج از کشور برمی‌گردد. به هرجهت موضوعی که بر روی آن اتفاق‌نظر وجود دارد، این است که ممنوعیت صادرات خوراک در این برهه و به‌صورت ناگهانی چیزی جز ضرر و زیان برای این بازار به‌دنبال نخواهد داشت و بهتر است به‌جای مرهم‌‌‌‌‌‌های موقتی به‌دنبال راه‌حل اساسی برای حل مشکل باشیم. بازار نهادههای دامی سالیان سال است که دچار بحران‌های فراوانی بوده و این بحران‌ها به‌صورت مستقیم بر روی مصرف گوشت و لبنیات مردم تاثیر گذاشته است. تا سالگذشته، این بحران به دلیل ارز ترجیحی صنعت را در معرض تهدید قرار داده بود و حالا پس از حذف ارز ترجیحی، نبود ارز کافی مشکل اساسی فعالان صنعت است.
نهادههای دامی معطل ارز
اسفند ماه سالگذشته بود که عضو هیات‌‌‌‌‌‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده دام و طیور اعلام کرد: بیش از دو ماه است که هیچ ارزی به کالاهای اساسی و نهاده دام و طیور اختصاص پیدا نکرده و ادامه این روند قطعا بخش تولید مواد پروتئینی و لبنی کشور را دچار مشکل می‌کند. او به «ایسنا» گفته بود: اگر به آمار اسکله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بندر امام‌‌‌‌‌‌خمینی مراجعه کنید، متوجه خواهید شد که کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مدت‌هاست که منتظر تخصیص ارز هستند. البته در کنار آن نیز بسیاری از کالاها تخلیه و بخش قابل‌‌‌‌‌‌توجهی از آنها به‌‌‌‌‌‌فروش رسیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که هنوز ارزی دریافت نکردهاند. او با بیان اینکه طبق آمار و اطلاعاتی که واردکنندگان نهادههای دام و طیور رسما منتشر کرده‌اند بیش از ۶/ ۱میلیارد یورو معادل ارزش کالاهایی است که در سامانه بازارگاه تحت‌‌‌‌‌‌نظارت وزارت جهاد عرضه و توزیع شده، گفته بود: بیش از دو ماه است که به دلیل توقف تخصیص ارز، نهادههای دامی ارزی دریافت نکردهاند و کالاهای آماده نیز اجازه پهلوگیری از طریق صاحبان‌‌‌‌‌‌کالا را ندارند. در آن برهه وزیر جهادکشاورزی اعلام کرد: پیگیر تخصیص ارز به نهادههای دامی هستیم، ولی بانکمرکزی باید در این مورد تصمیم بگیرد.
بانکمرکزی نیز اواخر فروردین‌ماه در این‌باره اعلام کرده بود: ما دستورالعملی داریم که مطابق آن، بنابراین گذاشته شده‌است که وزارت جهادکشاورزی مشخصات واردکنندگان و کالاهای موردنیاز را که موردتایید هستند به بانکمرکزی اعلام کند و تخصیص ارز بر این اساس انجام گیرد؛ یعنی بانکمرکزی بر اساس اطلاعات وزارت جهادکشاورزی عمل می‌کند و ارز وارداتی نهادههای دام و طیور را تنها منوط به تاییدیه وزارت جهاد تخصیص می‌دهد.
بر این اساس چنانچه واردکنندگان موردتایید، درخواست ارز وارداتی داشته باشند بانکمرکزی ظرف یک هفته ارز آنها را تخصیص می‌دهد و تا به حال تاخیری در این زمینه وجود نداشتهاست، اما وزارت جهادکشاورزی موضوع را تایید نکرد. یک مقام ارشد این وزارتخانه با توضیح این مساله بیان کرد: ما بر اساس محدودیتی که بانکمرکزی در تخصیص ارز با آن روبه‌‌‌‌‌‌رو بود، بدون تمایل و صرفا از سر اجبار باید نظردستگاه را به بانک مرکزی بدهیم؛ ما این درخواست را بر اساس ۳ مولفه نیاز کالایی، اولویت مصرفی کشور و کوتاژ اعلام می‌کنیم.
او با تاکید بر اینکه وزارت جهادکشاورزی تمایلی به این کار ندارد، به رویه پیشین که در آن واردکننده به شکل خودکار برای دریافت ارز اقدام می‌کرد، اشاره کرده و آن مسیر را مطلوب دانست. وزارت جهاد در واکنش به بانکمرکزی اعلام کرد: اصل ماجرا از این قرار است که در ۵/ ۲ الی ۳ ماهه منتهی به اسفند سالگذشته بانکمرکزی تامین ارز را متوقف کرد؛ در نتیجه به‌ناچار رویه اعلام نظردستگاه اتخاذ شد و آغاز به ارسال درخواست‌‌‌‌‌‌ها کردیم. ما مجموعا یک‌‌‌‌‌‌میلیارد یورو درخواست تخصیص ارز برای واردات نهادههای دامی ارسال کردیم اما از این میزان تاکنون ۶۰درصد عرضه‌‌‌‌‌‌شده و ۴۰درصد نظردستگاه‌ها باقی‌‌‌‌‌‌مانده‌‌‌‌‌‌است.
رانت ارز ارزان
بسیاری معتقدند رانتی که ارز ارزان ۲۸هزار‌تومانی ایجاد می‌کند، یکی از دلایلی است که بانکمرکزی برای تخصیص ارز محتاط است. رئیس جدید بانکمرکزی با نشستن بر مسند ریاست، نرخ ارز نیمایی را روی ۲۸هزار و ۵۰۰تومان تثبیت کرد و بنا شد ارز واردکنندگان کالاهای مجاز از جمله کالاهای اساسی از این محل تامین شود. فارغ از انتقاداتی که به اصل تثبیت نرخ ارز مربوط است و بسیاری کارشناسان آن را عامل رانت و سودجویی می‌دانند و حالا بسیاری عقیده دارند علت عدم‌تخصیص ارز و احتیاط بانکمرکزی برای تخصیص ارز همین رانتی است که از واردات ارزان نهاده با ارز ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی ایجاد می‌شود.
کاهش ۱۹درصدی واردات نهادههای دامی
از طرفی دیگر، بنابر گزارشی که اتحادیه واردکنندگان نهادههای دام و طیور ایران، منتشر کرد، میزان واردات نهادههای دامی به کشور در سالگذشته با کاهش ۱۹درصدی نسبت به دوره مشابه سال۱۴۰۰ به بیش از ۱۴میلیون و ۳۴۵هزار‌تن رسید. ارزش واردات نهادههای دامی در سال۱۴۰۱، بیش از ۷میلیارد دلار بوده که نسبت به دوره مشابه سالگذشته تغییری نداشتهاست.
لازم به ذکر است؛ در سالگذشته بیش از ۸میلیون‌تن ذرت به‌‌‌‌‌‌ارزش بیش از ۲/ ۳میلیارد دلار وارد کشور شده که در مقایسه با دوره مشابه سالگذشته به‌‌‌‌‌‌لحاظ وزنی ۱۷درصد و ارزشی ۳درصد کاهش را تجربه کرده‌است. همچنین در بازه موردنظر در این گزارش، بیش از ۳/ ۲میلیون‌تن جو به‌‌‌‌‌‌ارزش بیش از ۹۹۰میلیون دلار وارد شده که در مقایسه با سال۱۴۰۰ به‌‌‌‌‌‌لحاظ وزنی و ارزشی به‌‌‌‌‌‌ترتیب کاهش ۲۹ و یک‌درصدی داشته است.
براساس این گزارش، در سال۱۴۰۱ بیش از ۳/ ۱میلیون‌تن کنجاله سویا به‌‌‌‌‌‌ارزش بیش از ۸۵۴میلیون دلار وارد کشور شده‌است که به‌‌‌‌‌‌لحاظ وزنی و ارزشی در مقایسه با سال ۱۴۰۰ به‌‌‌‌‌‌ترتیب کاهش ۴۳ و ۳۳درصدی را نشان می‌دهد. در سالگذشته بیش از ۵/ ۲میلیون‌تن دانه سویا به‌‌‌‌‌‌ارزش بیش از ۹/ ۱میلیارد دلار وارد شده است که در مقایسه با سال ۱۴۰۰ به‌‌‌‌‌‌ترتیب افزایش ۱۵ و ۳۶درصدی را به لحاظ وزنی و ارزشی تجربه کرده است.
همین آمار نشان می‌دهد که ادعای واردکنندگان نهادههای دامی درست است و هشدار آنها نسبت به در خطر افتادن امنیت غذایی کشور باید جدی گرفته شود.
صادرات خوراک دام ممنوع شد
حالا روز گذشته، تسنیم در خبری اعلام کرد: «سید‌جمال مدرسی دره سرپرست دفتر توسعه صادرات معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهادکشاورزی در نامه‌‌‌‌‌‌ای نوشت: با عنایت به واردات مواد اولیه تولید خوراک دام و طیور با ارز نیمایی با نرخ رسمی و ضرورت بازنگری در سیاست‌ها و برنامه‌های صادراتی، صادرات خوراک دام و طیور از تاریخ ۹ اردیبهشت‌ماه
۱۴۰۲ متوقف اعلام می‌شود. در بخش دیگری از این نامه آمده است: شایان ذکر است شرکت‌هایی که دارای موافقت اولیه از جلسات قبلی کمیته برای صادرات هستند نیز موظفند صادرات خود را متوقف کنند.»
دومینوی غلط تصمیمات
براساس آنچه گفته شد، بازار نهادههای دامی و خوراک دام اسیر تصمیمات غلطی شده که دومینووار ادامه دارد و روزبه‌روز نیز مشکلاتش بیشتر می‌شود.
مدت‌هاست که فعالان اقتصادی و اقتصاددانان به تاثیرات مخرب ارز ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی که ارز ترجیحی جدیدی در اقتصاد شده‌است، اشاره دارند و معتقدند این ارز نتیجه‌‌‌‌‌‌ای جز رانت و فساد ندارد. حالا دقیقا اتفاق‌هایی که در زمان ارز ترجیحی افتاد، در حال تکرار است و مشخص نیست مسوولان چه زمانی می‌خواهند دومینوی تصمیمات غلط را متوقف کنند.
تداوم سیاست ارز ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی، چیزی جز کمبود نهادهها به‌دنبال ندارد و کمبود نهاده نیز در نهایت به چیزی جز ممنوعیت و محدودیت ختم نخواهد شد. آیا زمان آن نرسیده که پس از سالیان سال، تکرار مکرراتی که صحیح هم نبوده است، اقتصاد را از بند این تصمیمات رها کنیم و اجازه دهیم سیاست‌های بازار خود راه خود را بیابند؟
