بازرگانان و تجار فرنگی
مساله فرعی پیش از پرداختن به پاسخ اتاق بازرگانی اینکه؛ حداقل روی کاغذ به‌نظر می‌رسد نظرخواهی از اتاق بازرگانی درباره این قبیل امور مهم صوری نیست و دولت به‌جد خواهان شنیدن نظرات اتاق است. اینکه در عمل چه روی‌داده‌است قطعا تفاوت‌‌‌‌‌‌هایی با این قضاوت خواهد داشت.
اما اگر امروز یک اعتراض وارد و البته دائم از سوی اتاق بازرگانی مطرح‌شده باشد و بشود، بی‌‌‌‌‌‌توجهی به‌نظرات اتاق بازرگانی نه در امور کلانی مانند نمونه فوق‌‌‌‌‌‌الذکر بلکه در مسائلی است که مستقیما به خود اتاق مربوط می‌شود. اینکه در همین مدت اخیر از سوی عالی‌‌‌‌‌‌رتبه‌‌‌‌‌‌ترین مقام کشور شنیده می‌شود که تصمیمات اقتصادی بدون نظرخواهی از فعالان بخش ملی و غیردولتی اتخاذ نشود، خود نشان از این دارد که تاکنون رویه‌‌‌‌‌‌ای جز این پیگیری می‌‌‌‌‌‌شده‌است.
اما نظر اتاق بازرگانی درباره تجارت آزاد پیش از این نامه که تاریخ مهر ۱۳۳۶ را دارد در جلسه مورخ ۲۴اردیبهشت همین سال‌صورتجلسه شده‌است.
در این زمان لایحه آزادی تجارت - باز به نوشته همین صورتجلسه «با جلب‌نظر اتاق» - به مجلس سنا پیشنهاد شده و به تصویب رسیده‌است و در متن آمده؛ «در نتیجه چنین اظهارنظر شد که اتاق با اصل آزادی تجارت و اصل حمایت محصولات و مصنوعات داخلی و مخصوصا محصولاتی که دارای سابقه طولانی است، از طریق تعرفه گمرکی که روش عمومی و بین‌المللی است، موافقت دارد. اما پس از دریافت این نامه به مساله مهمی در ضمن موافقت کلی اشاره می‌شود؛ ۹روز پس از دریافت نامه وزارت بازرگانی در روز ۱۶مهر ۱۳۳۶ یکی از اعضای عالی‌رتبه اتاق درباره آزادی تجارت می‌گوید؛ اجرای این قانون موافقان و مخالفانی دارد: بازرگانان واردکننده با آزادی واردات در مقابل پرداخت سود بازرگانی موافق بودند ولی صاحبان صنایع و بازرگانان صادرکننده موافق نبودند. توضیح بیشتری درباره این تفاوت نظر در مکاتبات نیامده است و در نهایت موافقت کلی اتاق با این قانون اعلام می‌شود.
در یادداشت پیش همچنین به آیین‌‌‌‌‌‌نامه و روال به ظاهر عادی بر‌‌گزاری ششمین دوره انتخابات اتاق نیز اشاره‌ای شد، ولی این روال عادی ادامه نیافت.
انتخابات در روز ۲۳ آذر ۱۳۳۶ آغاز شد، در روز ۲۶آذر رای‌گیری تمام شد، قرائت آرا شروع شد تا روز ۲۸آذر که به‌دستور وزیر بازرگانی و با شائبه مخدوش‌بودن انتخابات روند شمارش متوقف شد. پس از این دستور هیات‌نظارت استعفا کرد و در جلسه‌‌‌‌‌‌ای در ۲۲بهمن هیات جدید نظارت بر انتخابات رای به ابطال و تجدید انتخابات داد و انتخابات جدیدی برگزار شد.
در اتاق جدید و در سال۱۳۳۷ انتشار نشریه‌‌‌‌‌‌ای جدید، علاوه‌بر جریده موجود که به شکل ماهانه منتشر می‌شد، آغاز شد که قرار بود به «مسائل اقتصادی و بازرگانی به شیوه‌‌‌‌‌‌ای علمی و صحیح بپردازد تا موجب بالا‌رفتن اطلاعات تجار در امور اقتصادی و بازرگانی شود.» اگر یک اعتراض امروز به اتاق بازرگانی وارد باشد، این است که البته اطلاعات اقتصادی و بازرگانی تجار بالا رفته‌است، اما نشریات و مکتوبات اتاق بازرگانی آن چنان‌که لازم است جاندار نیست، حال آنکه می‌تواند با انتشارات جدید اطلاعات تجار را بیش از این نیز بالا ببرد.
هیاتهای تجاری کشورهای دیگر در این مدت با اتاق بازرگانی تماس داشتند و ملاقات می‌کردند. به‌نظر می‌رسد رفتار اعضای اتاق با هیاتهای خارجی - و همچنین دولت- با اعتمادبه‌نفس بوده‌است. درخصوص قرارداد بازرگانی ایران و فرانسه و وضع تعیین سهمیه صادرات ایران به فرانسه اتاق اعلام کرد که خوب تنظیم نشده‌است؛ چراکه در فصل خشکبار جنس به فرانسه نمی‌رود و فرانسوی‌‌‌‌‌‌ها هنگامی فهرست واردات خود را منتشر می‌کنند که فصل صادرات ایران نیست. در فروردین ۱۳۳۸ هیاتی برزیلی برای بازدید به ایران آمد و هیات‌رئیسه اتاق نیز با آنها دیدار کردند. هیات برزیلی مایل بود اجناس خود را با بازار ایران آشنا و عرضه کند؛ سناتور وکیلی - رئیس جدید اتاق تهران- اظهاراتی می‌کند به این قرار که تنها فروش نمی‌تواند آنها را موفق کند زیرا برزیل در بازار ایران رقبایی از کشورهایی دارد که قرن‌‌‌‌‌‌ها در بازار ایران نفوذ دارند اما با خرید کالاهای ایرانی می‌شود جایی هم برای فروش کالاهای برزیلی در ایران گشود.
نیازی به تفسیر این سخنان رندانه و البته با پشتوانه سناتور وکیلی نیست و نیز نمی‌شود این آرزو را پنهان کرد که کاش امروز هم رقبای بازار ایران قدیمی و مرغوب بودند. جز این‌ها به ظاهر هیاتی نیز از بازرگانان استرالیا به ایران آمده و مشغول بررسی کیفیت انگور و کشمش ایرانی بوده‌‌‌‌‌‌اند اما توضیح بیشتری در این‌باره موجود نیست که کار به کجا کشید و آیا تجارتی پا گرفت یا نه.
اما نکته حاشیه‌‌‌‌‌‌ای که در حد گذر می‌توان طرح کرد به ظاهر یکی از عناوین اتاق امروز حذف شده‌است و آن عنوان سخنگو است. به‌نظر می‌رسد نهادی با چنین طول و عرض که مرتبا در معرض دید رسانه‌‌‌‌‌‌ها قرار دارد و با مقامات رسمی روبه‌‌‌‌‌‌رو است بی‌‌‌‌‌‌نیاز از سخنگو نبوده‌است و امروز هم شاید نیست، اما اینکه ایرانیان بازرگان با تجارت آزاد چه کردند، قابل‌توجه است و در ادامه خواهد آمد.
