در مذاکرات اقتصادی تجار ایرانی با همسایه شرقی چه گذشت؟
ماموریت هیات تجاری در پاکستان
قرار است مبادلات تجاری ایران و پاکستان با رفع تعرفه‌های در دو کشور و جایگزینی پول دو کشور به جای دلار، به ۵میلیارد دلار برسد.
این اظهارات رئیس اتاق ایران در دیدار با هیات تجاری پاکستان است. مقامات دولتی و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران بارها بر تاکید دولت سیزدهم بر افزایش حجم تجارت با همسایگان اذعان داشته‌‌اند و قرار بود رایزن‌‌های اقتصادی در این کشورها را افزایش دهند.
حالا رئیس اتاق ایران، به تازگی دیداری با رئیس فدراسیون اتاقهای بازرگانی پاکستان داشته که در این دیدار، سه محور مهم برای ادامه رابطه تجاری ایران با پاکستان مشخص شده است. این سه محور عبارت از کشت فراسرزمینی، ارتقای تجارت با این کشور و ارتقای شبکه‌های ترانزینی میان ایران و پاکستان هستند. رئیس اتاق ایران نیز ضمن ابراز خرسندی از اینکه به زودی موضوع تجارت آزاد بین ایران و پاکستان نهایی می‌شود، تشکیل کمیته داوری مشترک را ضروری دانست و از تفاهم دو اتاق در این بخش خبر داد.
با این حال، ایران در شش ماه ابتدایی سال یک میلیون و ۳۱۴ هزار و ۵۷۵ تن صادرات به پاکستان داشته است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، ۳ درصد کاهش داشته است. همچنین کشور از این محل، مبلغی معادل ۵۶۰میلیون و ۷۲۷ هزار و ۲۹۱ دلار، آورده ارزی داشته است. این مقدار نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۳ درصد افزایش داشته وبه نظر می‌رسد دلیل اصلی افزایش ارزش صادراتی کالاهای ارسالی به پاکستان با وجود کاهش حجم آن، تورم در اقتصاد کشور است.
از سوی دیگر، واردات در شش ماه ابتدایی سال جاری، معادل ۴۵۴ هزار و ۵۷۶ تن بود که نسبت به مدت مشابه آن در سال گذشته ۲۷۹ درصد افزایش یافته است. یک مقام آگاه در همین باره گمانه‌‌زنی کرده که احتمالا کالایی که بیشترین حجم واردات از پاکستان را از آن خود کرده، برنج پاکستانی است. ارزش ارزی کالاهای وارده از کشور پاکستان نیز مبلغ ۴۹۳میلیون و ۹۱۷ هزار و ۹۶۰ دلار بوده که نسبت به مدت مشابه در سال قبل، ۳۵۰ درصد افزایش داشته است.
دو کشور در شش ماه ابتدایی سال گذشته نیز، یک میلیون و ۴۸۰ هزار و ۸۷۲ تن تجارت با یکدیگر داشته‌‌اند که این حجم از مبادله تجاری، ارزشی معادل ۶۵۳ میلیون و ۸۵۲ هزار و ۴۷۸دلار داشته است. همچنین میزان تجارت در شش ماه ابتدایی سال جاری، معادل یک میلیون و ۷۶۹ هزار و ۱۵۲ تن بوده است.
به عبارت دیگر دو کشور تا آخر مهر ماه امسال، معادل یک میلیارد و ۵۴ میلیون و ۶۴۵ هزار و ۲۵۱ دلار تبادل ارزی با یکدیگر داشته‌‌اند. پیش از این و در سال ۱۴۰۰ نیز ایران و پاکستان قصد داشتند با عملیاتی کردن توافق‌‌نامه تجارت آزاد تا سال ۱۴۰۲ سطح روابط میان ایران و پاکستان را به بیش از یک میلیارد دلار برسانند اما این‌گونه که آمارها نشان می‌دهد دو کشور هنوز موفق به انجام این مهم نشده‌‌اند.
با وجود این شافعی در جریان این نشست‌‌ها اظهار امیدواری کرد که تجارت میان این دو کشور به مبلغ ۵ میلیارد دلار خواهد رسید. غلامحسین شافعی همچنین ایجاد شورای مشترک تجاری ایران و پاکستان را که قرار است اجرایی شود فرصت ویژه‌‌ای ارزیابی کرد و از تمام تجاری که در دو کشور با یکدیگر فعالیت می‌کنند یا قصد فعالیت دارند، دعوت کرد به عضویت این شورا دربیایند و با تبادل اطلاعات و نظرات، به پیشبرد تجارت دو کشور کمک کنند.
اما مسائلی که باعث می‌شود این‌گونه اظهارنظرها کمی خوش‌بینانه به نظر برسد چیست؟ کارشناسان عقیده دارند احتمالا از جمله موانعی که باعث شده حجم روابط تجاری میان ایران و پاکستان به میزان دلخواه نباشد، تعرفه‌های تجاری و محدودیت‌‌های وضع‌شده توسط دولت‌ها و همچنین خروج پاکستان از لیست سیاه اف‌‌ای‌‌تی‌‌اف و باقی ماندن ایران در این فهرست و ناکام ماندن دو کشور است.
البته در جدیدترین مذاکراتی که میان دو کشور برگزار شد، مدیر اجرایی تصمیم‌‌سازی مقررات بانکی بانک مرکزی پاکستان اعلام کرد که برای حل مشکل روابط بانکی بین ایران و پاکستان، مکانیزم تهاتر فعال شده و اتاق زاهدان از سمت ایران و اتاق کویته از سوی پاکستان به عنوان هماهنگ‌‌کننده امور در این تبادل هستند و این آمادگی وجود دارد که راهکارهای جدید برای تقویت استفاده از تهاتر بررسی و اجرایی شوند.
در این نشست همچنین اعلام شد که یکی از راهکارهای توسعه رابطه بین دو کشور، استفاده از پول ملی ایران و پاکستان خواهد بود. از سوی دیگر شافعی نیز اعلام کرد که قرار است به زودی تجارت آزاد میان این دو کشور برقرار شود و محدودیت‌‌ها برای این تبادل میان این دو کشور رفع شوند. نجم‌‌الجاوا، رئیس شورای تجاری پاکستان و ایران در فدراسیون اتاقهای بازرگانی پاکستان نیز نبود ارتباط بانکی را مهم‌ترین مانع در برابر همکاریهای تجاری بین ایران و پاکستان دانست.
هیات تجاری ایران به سرپرستی غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، به پاکستان سفر کرد و وارد کراچی شد. هدف از این سفر، شناسایی توانمندیها و ظرفیتهای تجاری و سرمایهگذاری پاکستان است. همچنین زمینه‌ای فراهم خواهد شد تا فعالان بخش خصوصی بتوانند با همتایان خود به صورت رودررو ملاقات کنند. قرار است هیات تجاری بعد از کراچی به لاهور نیز سفر کند. اعضای هیات ۲۶نفر هستند که در بخش‌های مواد غذایی، کشاورزی، پتروشیمی، محصولات شیمیایی و منسوجات فعالیت می‌کنند. رئیس اتاق مشترک ایران و پاکستان، روسای سه اتاق استانی اصفهان، زنجان و زاهدان، دبیرکل اتاق بازرگانی اکو و ۴ نماینده مجلس نیز در این هیات حضور دارند. امضای تفاهم‌نامه همکاری بین اتاق ایران و فدراسیون اتاقهای بازرگانی پاکستان از دیگر اقداماتی است که طی این سفر انجام خواهد شد. در این راستا مدیر حملونقل بین‌المللی، کارته‌تیر و آ.ت.آ. نیز هیات اتاق ایران را همراهی می‌کند.
در جریان سفر هیات تجاری اتاق ایران به پاکستان، اعضای هیات به سرپرستی غلامحسین شافعی با عرفان اقبال شیخ، رئیس فدراسیون اتاقهای بازرگانی و صنایع کشور پاکستان دیدار کردند. شافعی گفت: ایران یکی از تامین‌‌کنندگان بزرگ انرژی است و می‌تواند نیاز روزافزون پاکستان در بخش انرژی را رفع کند. شافعی یکی دیگر از ظرفیتهای همکاری اقتصادی دو کشور را ترانزیت عنوان کرد و گفت: طی سال جاری همکاری ویژه‌‌ای در این زمینه شکل گرفته است. اگر برخی مشکلات و امکانات مورد نیاز در زمینه تیر الکترونیک و دیگر موضوعات جزئی مرتفع شود، یک کریدور شرق به غرب و پر سرعت برای دسترسی سهل‌‌تر شکل خواهد گرفت.
رئیس اتاق ایران با اشاره به نزدیکی بندر چابهار به بنادر پاکستان از جمله گوادر گفت: این بندر باعث می‌شود تا با ایجاد حملونقل دریایی، تجارت منطقه توسعه یابد.
شافعی در عین حال گفت: طبق توافق‌‌های صورت گرفته، قرار است توافق تجارت آزاد ایران و پاکستان به‌زودی نهایی شود و فارغ از کالاهایی که دو کشور برخی حساسیت‌‌ها روی تبادل آن دارند، در باقی اقلام تجاری، با تعرفه‌های بسیار پایین، تجارت رونق بیش از پیش خواهد گرفت. براساس اظهارات شافعی از دیگر اقدامات مشترک اتاق ایران و فدراسیون اتاقهای بازرگانی پاکستان، که برای آن برنامه‌‌ریزی شده، تشکیل کمیته داوری و حمایت اتاقهای بازرگانی دو کشور برای تسهیل و داوری اختلافات تجاری است که امروز یادداشت تفاهمی در این زمینه امضا می‌شود.
اجرای مکانیزم تهاتر و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی
سید‌علی حسینی، سفیر ایران در پاکستان نیز رشد فزاینده روابط تجاری بین دو کشور با وجود تحریم‌ها علیه ایران و شیوع کرونا را بیانگر تلاش دو ملت در راستای تقویت مناسبات دانست و تصریح کرد: افزایش مبادلات تا سطح ۵ میلیارد دلار هدفی است که توسط دو دولت مورد تاکید است و در این راستا باید زمینه‌ها را به گونه‌‌ای فراهم کنیم که بخش خصوصی دو طرف به راحتی با توانمندیها و حوزه‌های تجاری و سرمایهگذاری یکدیگر آشنا شوند. او اجرای مکانیزم تهاتر، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در شهرهای مختلف دو کشور، اعزام و پذیرش هیات‌‌های تجاری بین دو طرف و بسترسازی برای استفاده از خدمات و کالاهای دارای مزیت نسبی از هر طرف را مورد تاکید قرار داد و پیگیری توافقات حاصل این نشست در آینده را ضروری خواند.
سرمایهگذاری مشترک
به باور نجم‌‌الجاوا، رئیس شورای تجاری پاکستان و ایران، ظرفیتهای بسیاری برای سرمایهگذاری مشترک وجود دارد. در این بین می‌توان به تجربیات موفق در صنعت سرامیک و کاشی که توسط فعالان اقتصادی ایرانی در پاکستان صورت گرفته اشاره کرد.
او گفت: چنین تولیداتی در پاکستان، ظرفیت صادرات این محصولات به سایر کشورها را فراهم می‌کند و این‌گونه ایران مشکل تحریم را حل خواهد کرد. او در ادامه به اهمیت تهاتر بین دو کشور اشاره کرد و افزود: منابع ارزی و نقدینگی در هر دو کشور محدود است و متناسب با این شرایط، استفاده از ارزهای ملی ایران و پاکستان می‌تواند یک راهکار باشد. البته آنچه در تجارت مهم است، صادرات و واردات در کنارهم است؛ به این معنا که باید درعین‌حال که به صادرات می‌‌اندیشیم، خرید از کشور مقابل را هم در دستورکار قرار دهیم. رئیس شورای تجاری پاکستان و ایران یادآوری کرد: ایران می‌تواند سرمایهگذاری در بخش مواد غذایی پاکستان را جدی بگیرد. امروز تجار و سرمایه‌‌گذاران چینی و ترکیه‌‌ای در این حوزه فعال شده‌‌اند؛ اما از طرف ایران اقدام گسترده‌‌ای صورت نگرفته است. این در حالی است که مواد غذایی یکی از بهترین بازارها در پاکستان به شمار می‌‌آید.
مجلس آماده رفع موانع در برابر روابط تجاری بین ایران و پاکستان
جعفر قادری، نایبرئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید در مجلس شورای اسلامی، به حمایت‌‌هایی که باید توسط دولت و نمایندگان مجلس برای توسعه روابط تجاری صورت گیرد، اشاره کرد و گفت: این آمادگی وجود دارد که موانع و مشکلات را در حوزه‌های گمرکی و مرزی با استفاده از ظرفیت نمایندگان در مجلس شناسایی و پیگیری کنیم.
مانع تجارت ایران و پاکستان
عبدالحکیم ریگی، رئیس اتاق مشترک ایران و پاکستان، با انتقاد از صدور تعرفه‌های تجاری به عنوان مهم‌ترین مانع در مسیر توسعه تجارت دوجانبه میان دو کشور، تجارت آزاد را بهترین راه‌‌حل در برابر این مشکل ارزیابی کرد. ریگی همچنین به ظرفیتهای حوزه حملونقل جهت تقویت تجارت میان دو طرف اشاره کرد و بر ضرورت استفاده از ظرفیتهای کارنه‌‌تیر از سوی پاکستان و فراهم کردن بسترهای لازم در این بخش تاکید کرد.
این فعال اقتصادی مکمل بودن ایران و پاکستان در حوزه انرژی را مورد توجه قرار داد و افزود: ایجاد منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه در نقطه صفر مرزی با توجه به ارزان بودن انرژی در ایران برای تولید انواع محصولات در این منطقه و صادرات در کنار استفاده دو طرف از آن پیشنهاد می‌شود. ریگی همچنین بازگشایی مرز ریندان با پیگیری‌‌های دولت پاکستان را اقدام خوبی عنوان کرد که اتفاق افتاده و می‌تواند به تقویت سطح مناسبات و روابط دو کشور کمک کند.
کشت فراسرزمینی
همچنین محمدرضا رمضانی، معاون پارلمانی اتاق ایران در نشستی دیگر با توجه به نبود روابط بانکی بین ایران و پاکستان ناشی از محدودیت‌‌های تحریمی، تعریف سازوکاری مشخص بین بانک‌های مرکزی و وزارتخانه‌های بازرگانی دو طرف برای تبادل کالا و خدمات دو کشور را ضروری دانست. او تعرفه‌های بالای واردات از جمله واردات خرمای ایران به پاکستان را مورد انتقاد قرار داد و خواستار رسیدگی به این موضوع شد. رمضانی ارتقا و تقویت زیرساخت‌‌های حملونقل و ترانزیت و اجرای تیر الکترونیک از یک طرف و افزایش تعداد پروازهای بین دو کشور برای توسعه گردشگری را پیشنهاد داد.
او تشکیل کمیته تخصصی برای امکان کشت فراسرزمینی برای انتقال تجربیات و دانش ایران در این حوزه به پاکستان و استفاده از زمین و آب موجود در این کشور برای تولید محصولات مورد نیاز دو طرف را زمینه خوبی برای همکاری دانست. رهانا لاقاری، نایبرئیس مجلس ایالت سند پاکستان با اظهار امیدواری درباره تقویت روابط تجاری و کشاورزی بین دو کشور، اقتصاد پاکستان را کشاورزی‌محور توصیف کرد که تجربیات و دانش ایران در این حوزه می‌تواند برای تقویت بخش کشاورزی پاکستان موثر باشد.در ادامه حسین رئیسی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس ایران، یکی از ظرفیتهای مهم ایران را بخش کشاورزی دانست و با توجه به اقلیم‌های متفاوت در ایران، گفت: شاهد تولید محصولات با تنوع بالا در ایران هستیم. رئیسی گفت: در حوزه محصولات باغی، صیفی، حبوبات و غیره تولیدات خوبی داریم که می‌توان آنها را در چارچوب تهاتر، بین دو کشور مبادله کرد. رئیسی به رشد تولید انواع محصولات به ویژه گندم در ایران اشاره کرد و افزود: کشت روباز و کشت گلخانه‌ای در ایران مورد استفاده است. او همچنین رشد تکنولوژی در حوزه پزشکی و داروسازی و توانایی تولید واکسن کرونا در ایران به عنوان تنها کشور اسلامی فعال در این زمینه، را مورد توجه قرار داد و گفت ایران آماده همکاری با طرف پاکستانی در این زمینه‌هاست. رئیسی توریسم سلامت را راهکاری برای توسعه همکاری‌ها برشمرد. مهدی طغیانی، سخنگو و عضو هیات‌رئیسه کمیسیون اقتصاد مجلس، یکی از مزیت‌های بندر کراچی را قدمت طولانی تجارت در این منطقه عنوان کرد و با نگاه به هدف اعزام این هیات به پاکستان، ارتقای سطح همکاریهای بین دو کشور یا روابط دو طرف با سایر کشورهای منطقه را ضروری دانست و از سطح پایین مناسبات تجاری بین ایران و پاکستان انتقاد کرد. او از آمادگی مجلس ایران برای تلاش در راستای حذف موانع و مشکلات پیش روی تجارت بین دو کشور خبر داد و یادآوری کرد: در این ارتباط می‌توان چارچوبی تعریف کرد و برای بهبود سطح مراودات، برنامه اجرایی ارائه داد. طغیانی تصریح کرد: باید لازمه‌های توسعه تجارت و سرمایهگذاری مانند برقراری خطوط کشتیرانی، خطوط هوایی مستمر و تکمیل مسیرهای کریدوری را که به حمایت قانونی و دولتی نیاز دارد شناسایی و اجرایی کنیم. در این نشست جعفر قادری، نایبرئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید مجلس و اصغر سلیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز حضور داشتند.
