آخرین وضعیت ایفای تعهدات ارزی اعلام و براساس آن رفتار صادرکنندگان از ابتدای الزام تعهد ارزی مشخص شد. در گزارشی که از سوی احسان قمری، دبیر کمیته اقدام ارزی و ناهید دشتدار، معاون دفتر توسعه خدمات بازرگانی تهیه شده، عنوان شده است که از 21 فروردین 1397 تا 30 آبان ماه سال گذشته، 24هزار و 115صادرکننده، نسبت به صادرات 2/ 70 میلیارد یورو اقدام کرده‌اند. در عین حال صادرکنندگان در بازه زمانی 21 فروردین 1397 لغایت 30 اسفندماه 1399 با احتساب فرصت 4 ماهه ایفای تعهدات ارزی، نسبت به بازگشت 3/ 43 میلیارد یورو ارز به چرخه اقتصادی کشور اقدام کرده‌اند که با در نظر گرفتن تعدیل 20 درصدی سال 1397 و تعدیل 10 درصدی سال‌های 1398 و 1399، مجموع تعهدات ارزی صادرکنندگان برابر با 3/ 60 میلیارد یورو است. آمارهای اعلام شده در این گزارش نشان می‌دهد اگرچه تعداد صادرکنندگان فاقد کارت بازرگانی (مرزنشینان، پیله وران و ...) بیش از افرادی است که کارت بازرگانی دارند، اما میزان صادرات این گروه قابل‌توجه نیست. بنابراین میزان تعهد و عدم رفع تعهد ارزی این گروه ناچیز است.

کارنامه تعهد ارزی در یک نگاه

از مجموع 24115 صادرکننده، 11486 صادرکننده واجد کارت بازرگانی و مابقی فاقد کارت بازرگانی بوده‌اند. در گزارش پیش رو، آمارهای اعلام شده نشان می‌دهد از نظر تعداد، 48 درصد صادرکنندگان در بازه زمانی گفته شده (21 فروردین 97-30 آبان 99)، واجد کارت بازرگانی بوده و 52 درصد آنها نیز فاقد کارت بازرگانی هستند. به عبارتی 11 هزار و 486 نفر دارای کارت بازرگانی اعم از حقیقی و حقوقی بوده و 12 هزار و 629 نفر فاقد کارت بازرگانی هستند. اما میزان صادرات واجدین کارت بازرگانی از 21 فروردین 97 تا 30 آبان 99 به 68 میلیارد و 200 میلیون یورو می‌رسد. در حالی که در این بازه زمانی تنها 2 میلیارد یورو از سوی صادرکنندگان فاقد کارت بازرگانی به بازارهای هدف صادر شده است. به عبارتی 97 درصد از صادرات در بازه زمانی مورد بررسی از سوی صادرکنندگان دارای کارت بازرگانی صورت گرفته است. میزان تعهد ارزی این گروه 58 میلیارد و 600 میلیون یورو بوده که 3/ 97 درصد از کل میزان تعهد ارزی را در برمی‌گیرد. اما گروه فاقد کارت بازرگانی ملزم به بازگرداندن یک میلیارد و 600 میلیون یورو بوده‌اند که معادل 7/ 2 درصد تعهد ارزی است.

براساس این آمارها، 43 میلیارد و 300 میلیون یورو از سوی صادرکنندگان دارای کارت بازرگانی(تا 30 اسفند 99) رفع تعهد شده که معادل 7/ 99 درصد میزان ایفای تعهدات ارزی را شامل می‌شود. در عین حال میزان رفع تعهد ارزی فاقدین کارت بازرگانی در این بازه، 100 میلیون یورو بوده که 3/ 0 درصد از کل میزان رفع تعهد ارزی است. بنابراین سهم فاقدین کارت بازرگانی در صادرات چشم‌گیر نیست.

همچنین در این گزارش، تفکیکی برای واحدهای تولیدی و غیرتولیدی در نظر گرفته شده است. واحدهای تولیدی با وجود اینکه فقط 30 درصد از صادرکنندگان را از نظر تعداد به خود اختصاص داده‌اند ولی با صادرات 7/ 52 میلیارد یورویی، 75 درصد از تعهدات ارزی را به خود اختصاص داده‌اند و صادرکنندگان غیر‌تولیدی تنها 15 میلیاردیورو از تعهدات ارزی را به عهده گرفته‌اند. نکته‌ای که از آمارهای ارائه شده مستفاد می‌شود این است که با فرض اینکه کلیه واحدهای تولیدی، واجد کارت بازرگانی باشند، فقط 4183 صادرکننده واجد کارت بازرگانی، واحد غیر‌تولیدی بوده‌اند. بنابراین می‌توان این نکته را بیان کرد که 5/ 15 میلیارد یورو از صادرات در بازه زمانی 21 فروردین 1397 تا 30 آبان 1399، (معادل 25 درصد کل صادرات) مربوط به واحدهای غیر‌تولیدی یا بازرگانی بوده و 75 درصد از کل صادرات در بازه زمانی توسط واحدهای تولیدی واجد کارت بازرگانی صورت پذیرفته است.

از مجموع تعهدات ارزی ایفا نشده، صرفا 5/ 1 میلیارد یورو مربوط به فاقدین کارت بازرگانی بوده و 30 درصد مربوط به واحدهای تولیدی ( واجد کارت بازرگانی) و مابقی معادل 62 درصد به واحدهای بازرگانی واجد کارت بازرگانی تعلق داشته است.

ایفاکنندگان 100 درصدی تعهد ارزی

براساس آمار موجود، 3325 صادرکننده با بازگشت ارز 27 میلیارد یورویی نسبت به ایفای تعهدات 100 درصدی خود اقدام کرده‌اند. این تعداد از صادرکنندگان شامل 2283 واحد تولیدی و 1042 واحد غیر‌تولیدی بوده‌اند که با صادرات 5/ 31 میلیارد یورویی، 45 درصد صادرات و ایفای تعهدات ارزی را به خود اختصاص داده‌اند.

صادرکنندگانی که هیچ ارزی برنگردانده‌اند

از سوی دیگر16641 صادرکننده با صادرات 7/ 10 میلیارد یورویی و تعهد صادراتی 1/ 9 میلیارد یورو، ارزی را به چرخه اقتصادی کشور بازنگردانده‌اند. بخش اعظم این مقدار مربوط به فروش ریالی به عراق و افغانستان در بازه زمانی 21 فروردین لغایت 16 مرداد 97 بوده که با بازگشایی سامانه جامع تجارت، این گروه از صادرکنندگان می‌توانند نسبت به ثبت پروانه‌های صادراتی خود به این دو کشور اقدام کنند؛ همچنین بخش دیگری از این تعهدات مربوط به فروش ریالی به سایر کشورها غیر ‌از عراق و افغانستان در بازه زمانی فوق‌الذکر، صادرات بازارچه‌های مرزی و پیله وران و همچنین صادرات از محل ورود موقت است که براساس قواعد و مقررات و ضوابط موجود، مقدمات رفع تعهدات ارزی این گروه از صادرکنندگان فراهم شده است. صادرکنندگان با عدم ایفای تعهد ارزی، شامل 2055 واحد تولیدی با تعهد 2/ 1 میلیارد یورویی و 14586 واحد غیر‌تولیدی با تعهد 9/ 7 میلیارد یورویی هستند.

ایفاکنندگان 1 تا 30 درصدی تعهد ارزی

براساس این گزارش، 767 واجد کارت بازرگانی نسبت به بازگرداندن یک تا 30 درصد تعهد ارزی خود اقدام کرده‌اند. میزان تعهد ارزی این تعداد صادرکننده 4 میلیارد و 200 میلیون یورو بوده که تنها 400 میلیون یورو در این گروه رفع تعهد شده است. همچنین سه صادرکننده فاقد کارت بازرگانی نیز بین یک تا 30 درصد از تعهد ارزی خود را ایفا کرده‌اند. میزان تعهد ارزی این گروه 41 میلیون یورو بوده که 200 میلیون یورو از این میزان، ایفا شده است.

همچنین 405 واحد تولیدی و 365 واحد غیرتولیدی بین یک تا 30 درصد تعهد ارزی خود را ایفا کرده‌اند. واحدهای تولیدی که بین یک تا 30 درصد تعهد ارزی خود را ایفا کرده‌اند، میزان کل صادراتشان یک میلیاردوچهل میلیون یورو بوده که از این میزان 140 میلیون یورو به چرخه اقتصادی کشور بازگشته است. همچنین میزان صادرات این تعداد واحدهای غیرتولیدی (365 واحد) 3 میلیارد و 810 میلیون یورو بوده که از این میزان 280 میلیون یورو رفع تعهد شده است.  

ایفاکنندگان 30 تا 71 درصدی تعهد ارزی

از میان صادرکنندگانی که بین 30 تا 71 درصد تعهد ارزی خود را ایفا کرده‌اند، 1290 صادرکننده دارای کارت بازرگانی و سه صادرکننده فاقد کارت بازرگانی بوده‌اند. میزان صادرات آن دسته از صادرکنندگانی که کارت بازرگانی داشته‌اند و در این گروه قرار دارند، 5 میلیارد و 500 میلیون یورو بوده و ملزم به بازگرداندن 4 میلیارد و 800 میلیون یورو به چرخه اقتصادی کشور بوده‌اند. اما از این میزان تنها 2 میلیارد و 600 میلیون یورو از سوی این گروه ارز به کشور برگشته است.  صادرات کسانی که فاقد کارت بازرگانی بوده‌اند نیز ارزشی معادل 200 میلیون یورو داشته و از این میزان صادرات، میزان تعهد ارزی آنها 100 میلیون یورو بوده که همین میزان نیز از سوی آنها به اقتصاد کشور تزریق شده است.

همچنین 938 واحد تولیدی 30 تا 71 درصد رفع تعهد ارزی کرده‌اند. ارزش صادرات این تعداد واحد تولیدی 4 میلیارد و 500 میلیون یورو بوده که از این رقم باید 3 میلیارد و 900 میلیون یورو به چرخه اقتصادی کشور بازگردد. حال آنکه میزان ایفای تعهد ارزی آنها به 2 میلیارد و 200 میلیون یورو می‌رسد. علاوه‌بر این 355 واحد غیرتولیدی توانسته‌اند 30تا 71 درصد تعهد ارزی خود را ایفا کنند. ارزش صادرات این واحدها یک میلیارد و 200 میلیون یورو ثبت شده که از این میزان آنها ملزم به بازگرداندن یک میلیارد یورو ارز صادراتی به کشور هستند. حال آنکه 500 میلیون یورو از سوی آنها رفع تعهد شده است.

ایفاکنندگان 71 تا 99 درصدی تعهد ارزی

آن دسته از صادرکنندگانی که با دارا بودن کارت بازرگانی، 71 تا 99 درصد ارز صادراتی خود را به کشور بازگردانده‌اند، صادراتی معادل 17 میلیارد و 100 میلیون یورو داشته‌اند. تعداد این دسته از صادرکنندگان 2084 نفر است. از این میزان صادرات، آنها ملزم به بازگرداندن 14 میلیارد و 600 میلیون یورو به کشور بوده‌اند که تا انتهای اسفند سال گذشته 13 میلیارد یورو از سوی این دسته رفع تعهد ارزی شده است. همچنین ارزش صادرات صادرکنندگانی که فاقد کارت بازرگانی هستند و بین 71 تا 99 درصد تعهدات خود را ایفا کرده‌اند 100 میلیون یورو بوده است. تعداد این دسته از صادرکنندگان دو نفر است که از این میزان آنهاملزم به 100 میلیون یورو رفع تعهد ارزی نیز بوده‌اند و توانسته‌اند تمامی تعهدات خود را  ایفا کنند.

همچنین 1622 واحد تولیدی در بازه زمانی مورد نظر صادراتی معادل 15 میلیارد و 600 میلیون یورو داشته‌اند و توانسته‌اند بین 71 تا 99 درصد تعهد ارزی خود را ایفا کنند. این گروه از واحدهای تولیدی ملزم به بازگرداندن 13 میلیارد و 400 میلیون یورو بوده‌اند که تا انتهای اسفند سال گذشته 11 میلیارد و 900 میلیون یورو از سوی آنها به چرخه اقتصادی کشور بازگشته است. علاوه‌بر این 463 واحد غیر‌تولیدی توانسته‌اند بین 71 تا 99 درصد تعهد ارزی خود را ایفا کنند. میزان صادرات این تعداد واحد غیر‌تولیدی تا انتهای آبان سال گذشته یک میلیارد و 600 میلیون یورو بوده که از این میزان باید یک میلیارد و 300 میلیون یورو به کشور بازگردانده شود. حال آنکه تا انتهای اسفند یک میلیارد و 200 میلیون یورو از سوی این تعداد واحد غیرتولیدی رفع تعهد شده است.