این کالاها شامل «ذرت»، «کنجاله»، «روغن» و «سویا» می‌شود. در عین حال و در چارچوب برنامه‌های اعلام شده شرایطی برای مرحله پس از ترخیص کالاها از طریق راه‌اندازی «سامانه جامع مدیریت کالا و خدمات» تعیین شده، بر این اساس مقرر شده است که در آینده نزدیک اعمال سیستمی فرآیند استرداد در این سامانه عملیاتی شود. سیاست‌های مزبور درحالی از سوی دستگاه‌های مربوطه اعلام شده است که مطابق آمارها در سال گذشته حدود ۵/ ۱۵ میلیارد دلار کالای اساسی به گمرکات اظهار و ترخیص شده بود، براساس آمارهای اعلامی، ۳۵ درصد از کل واردات سال ۹۸ شامل کالاهای اساسی بوده است. این درحالی است که میزان واردات کالای اساسی در سال ۹۷، حدود ۱۳ میلیارد و ۲۳۳ میلیون دلار با مجموع وزنی ۲۰ میلیون و ۷۴۹ هزار تن بوده است. اکنون نیز به نظر می‌رسد سیاست‌گذار تجاری قصد دارد از مسیرهای تازه‌ای شرایط را برای ورود و ترخیص کالاهای اساسی فراهم کند و سیاست‌های ضدرسوب کالا را که در سطح وسیعی از سال گذشته به اجرا گذاشته شد، ادامه دهد. بررسی بخشنامه چهار بندی ستاد تنظیم بازار نشان می‌دهد که برای تحقق برنامه‌های ترخیص کالاهای اساسی وظایفی برعهده دستگاه‌های سیاست‌گذار از جمله بانک مرکزی از یکسو و وظایفی هم بر عهده صاحبان کالا از سوی دیگر گذشته شده است. در واقع هر دو طرف باید مطابق ضوابط اعلام شده اقدامات لازم را درحوزه تخصیص ارز و ترخیص اقلام ضروی انجام دهند.

دستورالعمل ۴بندی

در اوایل تیرماه سال‌ ۹۸ بود که وزیر اقتصاد طی نامه‌ای به رئیس‌جمهوری آخرین وضعیت رسوب کالا را تشریح کرد؛ پس از آن طبق دستور رئیس‌جمهوری مقرر شد برای رفع مشکلات و ترخیص سریع کالاها، کمیته‌ای به ریاست وزیر اقتصاد و با شرکت نمایندگان وزارت راه و شهرسازی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهادکشاورزی، بانک مرکزی و گمرک ایران تشکیل شود و برنامه‌های رسوب‌زدایی از گمرکات تسریع شود.

مطابق اعلام متولیان گمرکی، طی سال ۹۸ آمار کانتینرهای موجود در بنادر و گمرکات کشور به بیش از ۱۱۰ هزار TEU رسیده بود که این امر نشان می‌داد با وجود کانتینرهای موجود در بنادر، کانتینرهای جدید به این تعداد اضافه شده است؛ به‌عبارت دیگر روند موجودی کانتینرهای بنادر صعودی گزارش شده بود، اما به‌نظر می‌رسد با اتخاذ تدابیر لازم، در این نوبت تعداد کانتینرهای ترخیص شده افزایش یافته است.  درحال‌حاضر نیز به‌دنبال تاکید رئیس‌جمهوری بر لزوم ترخیص سریع کالاهای اساسی دپو شده از گمرکات، ستاد تنظیم بازار مصوبه چهاربندی را ابلاغ کرده است که براساس آن باید تمهیداتی برای تخصیص «ارز دولتی» و «رفع بوروکراسی‌های تجاری و گمرکی» لحاظ شود. بر این اساس، کالاهای اساسی دپو شده در گمرکات با تغییر مقررات مربوط به تخصیص ارز تعیین تکلیف خواهد شد. به‌نظر می‌رسد ستاد تنظیم بازار در صدد است که از این دو مسیر چهار میلیون تن کالای اساسی انباشت شده در گمرکات ترخیص شود، به معنا که صاحبان آنها بتوانند در اسرع وقت و به سهولت نسبت به ترخیص محموله‌های وارداتی خود اقدام کنند. مطابق مصوبه مزبور ستاد تنظیم بازار تاکید کرده است که با توجه به دستور رئیس‌جمهوری درخصوص سرعت بخشی در ترخیص چهار میلیون تن کالای اساسی (مشمولان دلار ۴۲۰۰ تومان) موجود در بنادر و لزوم هماهنگی میان دستگاه‌های ذی‌ربط ازجمله بانک مرکزی، گمرک و وزارت صنعت، معدن و تجارت برای عملی شدن این موضوع تصمیمات چهارگانه ذیل اتخاذ ‌شود.

۱- مقرر شده است که تخصیص ارز ذرت‌های رسوبی در گمرک ایران توسط بانک مرکزی مطابق نامه تاریخ ۲۳فروردین‌ماه که توسط قائم ‌مقام وزیر صمت در امور بازرگانی تایید و ارسال شده است بدون فوت وقت و با کمترین بوروکراسی اداری اقدام شود.

۲- گمرک ایران مکلف است تایید کد تخصیص ارز را به معنی در صف تامین تلقی و تمام محموله‌های ذرت رسوبی که کد تخصیص سیستمی دریافت کرده‌اند را ترخیص کند.

۳ـ کلیه صاحبان محموله‌های ذرت رسوبی در بنادر که کد تخصیص دریافت کرده‌اند، مکلف‌اند حداکثر ظرف دو هفته نسبت به ترخیص محموله‌های ذرت از گمرکات کشور و توزیع در چارچوب مصوبات ابلاغی اقدام کنند. بر این اساس، بدیهی است که در صورت عدم اقدام موثر از سوی دارندگان محموله‌های ذرت برای ترخیص کالا، اقدام قانونی با هماهنگی دبیرخانه کارگروه تنظیم بازار توسط دستگاه‌های مسوول انجام شود.

۴- با توجه به اعلام آمادگی بانک مرکزی، مقرر شده است که بانک مذکور نسبت به تخصیص دلار ۴۲۰۰ برای کالاهای اساسی (مشمول به‌صورت خرید اعتباری) اقدام و برای تامین ارز آن حداکثر شش ماه از زمان تخصیص ارزهای در دسترس قابل ‌انتقال اقدام کند.

سهمیه واردات ۴ کالای اساسی

اما مطابق تصمیم دیگر، جزئیات سهمیه وارداتی برای ۴ کالای اساسی در سال ۹۹ مشخص شد. براساس دستور کارگروه نظارت و تخصیص ارز، سهمیه ۴ کالای اساسی وارداتی برای سال‌جاری تعیین تکلیف شده است.‌ بر این اساس در سال‌جاری حدود ۶ میلیون تن ذرت و ۵/ ۱ میلیون تن کنجاله وارد کشور خواهد شد. همچنین ۱/ ۱ میلیون تن روغن در کنار ۵/ ۱ میلیون تن سویا از دیگر اقلام اساسی وارداتی در سال ۹۹ خواهد بود.

سیاست پس از ترخیص کالا

اما اقدامات سیاست‌گذار تجاری به مرحله پس از ترخیص نیز معطوف شده است. در این راستا، «سامانه جامع مدیریت کالا و خدمات پس از ترخیص» راه‌اندازی شده است که بر این اساس، قرار است در آینده‌ای نزدیک ثبت کیل مصرف و اعمال سیستمی فرآیند استرداد در آن عملیاتی شود. سامانه جامع مدیریت کالا و خدمات پس از ترخیص در اطلاعیه‌ای اعلام کرده است: با توجه به نزدیک شدن به زمان راه‌اندازی سامانه تولیدی به‌منظور ثبت کیل مصرف و اعمال سیستمی فرآیند استرداد در آینده‌ای نزدیک، از واحدهای تولیدی تقاضا می‌شود در فاز اول راه‌اندازی، نسبت به ثبت فرمول ساخت محصولات تولیدی واحد خود از طریق یوزر، مسوول تولیدی که متعلق به مدیرعامل است را مشخص کنند.