محمدحسین برخوردار

هرچند درگذشته‌ای نه‌چندان دور وجود احساس مسوولیت نسبت به مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و... در بنگاه‌های اقتصادی، جزو دغدغه‌های فعالان اجتماعی بود، ولی واقعیت این است که این موضوع امروزه تبدیل به دغدغه صاحبان بنگاه‌ها هم شده است.

پیش از این، فعالان اجتماعی انتظار داشتند بنگاه‌های اقتصادی صرفا به فکر حداکثر کردن سود خود نباشند و بسیاری از مسائل اخلاقی جانبی که مربوط به روابط کارگر و کارفرما، رابطه با اجتماع، رابطه با محیط‌زیست و... است را هم در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ کرده و حتی به این مسائل به‌صورت مستقیم ورود پیدا کنند و از برنامه‌هایی که به بهبود وضعیت جامعه منجر می‌شود، نه به‌عنوان یک هوس زودگذر یا سیاسی، بلکه به‌صورت ساختارمند حمایت مستمر داشته باشند، حتی با علم به این موضوع که ممکن است اجرای چنین برنامه‌هایی سود حداکثری آنها را تحت‌الشعاع قرار دهد. اما امروزه با تمرکز بر تعریف شاخص برای مسوولیت اجتماعی بنگاه‌ها، این دغدغه به‌صورت جدی به سمت صاحبان بنگاه‌های اقتصادی هدایت شده است، به‌طوری که فعالان اقتصادی به این سطح از آگاهی رسیده‌اند که مشارکت در پروژه‌های مسوولیت اجتماعی، علاوه بر اینکه می‌تواند به رفع مشکلات جامعه کمک کند و به‌صورت غیرمستقیم، فضای پیرامون خود را بهبود بخشد، می‌تواند به بهبود چهره برند بنگاه اقتصادی ایشان کمک کرده و حتی سودآوری آنها را نیز افزایش دهد. ضمن اینکه گزارش‌های عملکرد بنگاه در قبال مسوولیت‌های اجتماعی، می‌تواند در میدان رقابت با سایر رقبای تجاری، برای جذب مشتری جدید یا تبدیل مشتری گذری به مشتری وفادار، بسیار موثر واقع شود. به‌طوری که گزارش‌های مسوولیت اجتماعی می‌تواند تداعی‌گر این موضوع باشد که هرچند بنگاه به دنبال افزایش فروش و در نتیجه افزایش سوددهی و دارایی‌های خود است، اما این موضوع را به واسطه یک روش اخلاقی و با لحاظ کردن مسوولیت اجتماعی و منافع جامعه پیش می‌برد. این تحول بیشتر به‌واسطه ظهورشاخص مسوولیت اجتماعی، همچنین ایجاد موسسه‌های رتبه‌سنجی محقق شده است. امروزه برای سنجش میزان مسوولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها، شاخصی با عنوان شاخص مسوولیت‌پذیری اجتماعی(Corporate Social Responsibility) یا به‌اختصار (CSR) طراحی‌شده است. این شاخص ابزار مدیریتی قدرتمندی است که شرکت‌ها را برای مدیریت مسوولیت اجتماعی به روشی سیستماتیک و جامع ارزیابی کرده و به آنها کمک می‌کند. توسعه شاخص CSR می‌تواند تصمیمات مدیریتی را از تصمیم‌گیری برای اهداف صرفاکوتاه‌مدت، که طبیعتا مهم‌ترین آنها کسب سود بیشتر است، به سمت اهداف بلندمدت جهت دهد. یعنی هدایت بنگاه‌ها از کسب حداکثر سود به سمت کسب سود همراه با لحاظ منافع جامع. گزارش‌هایCSR اطلاعاتی پیرامون فعالیت شرکت‌ها در حوزه مسائل زیست‌محیطی، فعالیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های آموزشی، همچنین فعالیت‌های توسعه سلامت و بهداشت را دربرمی‌گیرد و سیاست شرکت‌ها پیرامون این‌گونه مسائل را به نمایش می‌گذارد. ازسوی دیگر، ظهور موسسه‌های رتبه‌سنجی بین‌المللی سبب شد زمینه لازم برای ارزیابی و رقابت بنگاه‌های اقتصادی براساس شاخص CSR فراهم شود. این کار توانست رقابت کشورها و بنگاه‌ها را برای حضور قوی‌تر در پروژه‌های مسوولیت اجتماعی تشدید کند و رعایت بیشتر استانداردهای بین‌المللی را افزایش دهد. در پایان، توسعه مسوولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی می‌تواند به‌عنوان ابزار مکمل به دولت‌ها در انجام وظایف خود کمک کرده و روند توسعه‌ اجتماعی و انسانی را سرعت بخشد.