روایت هوایی از تقابل با تحریم‌ها

دنیای اقتصاد: مراسم تودیع و معارفه مدیران عامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(هما) در حالی برگزار شد که گلوگاه‌های صنعت هوایی در این مراسم مورد بررسی قرار گرفت. واگذاری‌های نامتعارف و اثر تحریم‌ها بر صنعت هوایی و چاره‌اندیشی ایران برای عبور از محدودیت‌های بین‌المللی از مباحث مطرح‌شده در مراسم بود. در این مراسم فرزانه شرفبافی رسما به‌عنوان مدیرعامل جدید هما معرفی شد.

آخوندی در بیستم تیرماه سال جاری در حکمی شرفبافی را به‌عنوان سرپرست جدید شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران(ایران‌ایر) منصوب کرد. وی ۴۴ سال دارد و دارای رتبه اول مهندسی مکانیک در کشور بوده و مدرک دکترای هوافضا از دانشگاه شریف دارد. شرفبافی که پیش از این عضو هیات مدیره هما بود، مسوولیت‌هایی مانند مدیرکل پژوهش و بهسازی منابع انسانی هما، ریاست مرکز آموزش و بهسازی منابع انسانی هما، ریاست ارشد تضمین کیفیت در مهندسی و تعمیرات هما و همچنین دبیری انجمن علمی حمل و نقل هوایی کشور را در کارنامه خود دارد. این برای اولین بار است که یک زن سرپرست ایران‌ایر می‌شود.

واگذاری‌های بی‌اساس

عباس آخوندی در مراسم تودیع و معارفه مدیر عامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از واگذاری‌های یک‌شبه سخن گفت و عنوان کرد: یکی از مسائلی که در کشور ما از آن برداشت اشتباهی شد بحث خصوصی‌سازی و اجرای اصل ۴۴ و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری بود.

این مقام مسوول با اشاره به این نکته که در سال ۹۱ و قبل از شروع مسوولیتم در کتابی در این باره مطالبی را نوشتم، گفت: سرجمع سرمایه‌گذاری‌ها و انباشتی که ملت ایران در دولت مدرن در حوزه صنعت داشت چیزی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار بود که در قالب شرکت‌های مختلف در حوزه‌های پتروشیمی و سایر حوزه‌ها وجود داشت. با این حال از نظر من نکته بسیار مهم‌تر فرهنگ صنعتی و سازمانی بود که در این شرکت‌ها انباشت شده بود و تمام ایده خصوصی‌سازی یافتن راهکار برای ثروت ملی، انسانی، فناوری و مادی بود که بتواند نرخ بهره‌وری را بیشتر کند. آخوندی ادامه داد: جفای بزرگ در حق ملت ایران و صنعت این بود که تمام این ثروت به ثروت مادی تبدیل و معادل شد یا اینکه ساختمان و تجهیزات بنگاه‌ها را ارزیابی و نهایتا با اعلام اینکه اینها شر هستند اقدام به دفع شر کردند. وی افزود: خصوصی‌سازی در تمام دنیا از ۱۹۸۵ در حال اجراست منتها در تمام جهان اول به این نکته اهمیت می‌دهند که شرکت‌ها را بازسازی کنند و بعد اقدام به واگذاری آنها کنند. هیچ کشوری در هیچ کجای جهان شرکت مخابرات خود را به‌عنوان دفع شر رد نمی‌کند. مگر می‌شود صنعت پتروشیمی یا صنعت هوانوردی را یک‌شبه به بهانه خصوصی‌سازی واگذار کرد. آخوندی به خصوصیات فرهاد پرورش اشاره کرد و ادامه داد: از این جهت حلم ایشان ارزشمند است که با صبوری جلوی واگذاری و ضرر و زیان‌ها را گرفت. می‌خواستند هما را با هر قیمتی بفروشند آن هم بدون محاسبه ارزش سال‌ها تجربه نیروی انسانی و برندی که افتخار ملت ایران بود. وزیر راه و شهرسازی گفت: من از جمله کسانی هستم که به خصوصی‌سازی علاقه‌مند بوده و در آن باره مقاله دارم اما تاکید می‌کنم برای خصوصی‌سازی ابتدا بازسازی ساختاری بنگاه‌های بزرگ و بعد واگذاری این بنگاه‌ها باید انجام شود. وی ادامه داد: خوشحالیم که توانستیم هما را به چرخه بازسازی ساختاری برگردانیم و امیدواریم این سازمان بتواند در مسیر توسعه گام بردارد.

تحریم‌ها با صنعت هوایی چه کردند؟

فرهاد پرورش مدیرعامل سابق ایران‌ایر در مراسم تودیع خود با بیان اینکه در طول دوران تحریم این شرکت هزینه بسیار بالایی را پذیرفت تا تحریم‌ها بی‌اثر بماند، اعلام کرد: در طول تحریم چهار هزار و ۵۰۰ عملیات پروازی انجام شد تا سوخت‌رسانی و عملیات‌های اروپایی باقی بماند و این پیام به جهان برسد که ایران‌ایر به حیات خود ادامه خواهد داد. او با بیان این مطلب اظهار کرد: در طول سال‌های تحریم ایران‌ایر با مشکلات و معضلات بسیار زیادی روبه‌رو بود که تنها یکی از آنها بحث جلوگیری از سوخت‌رسانی به هواپیماهای این شرکت در طول ایام تحریم بود. ما برای آنکه ثابت کنیم تحریم‌ها بی‌اثر هستند و ایران‌ایر به‌کار خود ادامه می‌دهد، برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای کردیم که تنها یکی از آنها اجرایی کردن بیش از ۴۵۰۰ برنامه پروازی بود تا مسیرهای بین‌المللی ایران‌ایر پا برجا بماند.

به گفته وی با توجه به اینکه هزینه هر پرواز برای هما تقریبا ۲۰ هزار دلار تخمین زده می‌شود در طول این سال‌ها حدود ۹۰ میلیون دلار هزینه شد تا در فضای جهانی این پیغام مخابره شود که تحریم‌ها اثر نداشته است. مدیرعامل سابق سازمان ایران‌ایر با بیان اینکه بسیاری از فرودگاه‌ها در سال‌های سخت تحریم فروش سوخت به ایران‌ایر را متوقف کرده‌ بودند، تاکید کرد: ما برای معامله با معدود فرودگاه‌های باقی مانده مجبور بودیم که پول نقد جابه‌جا کنیم و این در حالی بود که بانک مرکزی در سال‌های قبل توان تهیه یورو را نداشت و ایران‌ایر برای هر یک از برنامه‌های خود باید پول نقد از محل‌های متفاوت تهیه می‌کرد تا بتواند پروازهای خود به مقاصد اروپایی را ادامه دهد. پرورش درباره وضعیتی که وی ایران‌ایر را هشت سال قبل در آن تحویل گرفت، اظهار کرد: به محض ورود ما به ایران‌ایر مشکلات و محدودیت‌ها نیز آغاز شد. چند هفته پس از آغاز به‌کار بنده در هما در اکتبر ۲۰۰۹ نامه‌ای برای ایران‌ایر آمد که در آن مدیرعامل آژانس هوایی اروپایی گفته بود که بازرس‌هایی برای ارزیابی وضعیت ایران‌ایر خواهند فرستاد و به دنبال آن هستند که پروازهای این شرکت را به اروپا محدود کنند. در این زمان آنها ایران‌ایر را شخم می‌زدند و حتی از کوچک‌ترین مسائل هم ایراد می‌گرفتند.

وی با اشاره به سخت شدن دوران تحریم‌ها در سال ۲۰۱۰ اعلام کرد: در روز چهارم اکتبر این سال مدیرکل یاتا در تماسی تلفنی ناگهان به من اعلام کرد که از فردا تمام حساب‌های ایران‌ایر در سطح جهان بسته خواهد شد و هر چه تقاضا کردیم لااقل یک هفته به ما مهلت دهند تا پول‌های خود را خارج کنیم، این امکان فراهم نشد. با افزایش تحریم‌های بانکی ۶۰ حساب ایران‌ایر در فضاهای بین‌المللی بسته شد و با تحریم جدید در حوزه سوخت و میعانات گازی عملا خیلی از فرودگاه‌ها سوخت‌رسانی به ایران‌ایر را از دستور کار خود خارج کردند.

مدیرعامل سابق سازمان ایران‌ایر با بیان اینکه ایران‌ایر در سوخت‌گیری در فرودگاه‌های بین‌المللی نیاز به ارائه وجه نقدی داشت به وضعیت بانک مرکزی در آن سال‌ها اشاره کرد و گفت: ما برای سوخت‌گیری در اروپا به یورو نیاز داشتیم و این در حالی بود که بانک مرکزی یورو نداشت و به ما می‌گفت ریال عمان دریافت کنیم تا این پول را در بازارهای جهانی تبدیل به یورو کرده باشیم. در این مدت بسیاری از فرودگاه‌ها اعلام کردند که سوخت‌رسانی به ما را متوقف خواهند کرد و برای مدتی تنها یک فرودگاه در پراگ به ایران‌ایر سوخت می‌داد. فشارها تا حدی زیاد بود که حتی سفیر آمریکا به یکی از شرکت‌های تایلندی گفته بود در صورتی که سوخت‌رسانی به ایران ادامه پیدا کند، سهام خود را از این فرودگاه بیرون خواهند کشید. ما در این مدت برای پر کردن باک هر هواپیما و انجام پروازهای برنامه‌ای به ۲۰ هزار دلار هزینه احتیاج داشتیم و این در حالی بود که بسیاری از فرودگاه‌ها به ما اجازه حمل بیشتر از ۱۵ هزار دلار پول نقد را نمی‌دادند. پرورش با بیان اینکه از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۵ بانک مرکزی حتی یک دلار پول برای ایران‌ایر جابه‌جا نکرد، توضیح داد: در طول تمام این سال‌ها ایران‌ایر تلاش می‌کرد با مدیریت بخش‌های مختلف خود را سر پا نگه دارد. حتی مسوولیت جابه‌جایی پول‌هایی که به دست می‌آوردیم نیز با خودمان بود و بارها گفته بودیم که اگر مشکلی پیش بیاید، شخصا مدیرعامل ایران‌ایر باید پاسخگو باشد. در این مدت ما مجبور بودیم برای جابه‌جایی تنها یک قطعه کوچک هواپیماهای پهن‌پیکر خود را به پرواز وا داریم که این مساله هزینه‌های بسیار بالایی را به شرکت تحمیل کرد. وی با اشاره به تغییر شرایط از زمان آغاز به‌کار دولت یازدهم تصریح کرد: همزمان با شروع مذاکرات هسته‌ای آقای آخوندی بنده را به‌عنوان نماینده این بخش در مذاکرات معرفی کردند تا در کنار دکتر ظریف و دیگر مسوولان بخش کوچکی از کار را در این حوزه پیگیری کنیم. پس از برجام نیز دو سال کار شبانه روزی در تمام روزهای سال صورت گرفت تا به قراردادهایی نهایی برسیم. تنها حجم یکی از قراردادهای ما ۹۰۰ صفحه است و این گستردگی کار در طول ماه‌های گذشته را نشان می‌دهد.مدیرعامل سابق سازمان ایران‌ایر به خاطرات یکی از مهمانداران شرکت هواپیمایی ایران‌ایر در مسیرهای بین‌الملل اشاره کرد و گفت: این مهماندار توضیح می‌داد که در زمان تحریم‌ها وقتی هواپیما مجبور به نشستن در یک فرودگاه و سوخت‌گیری مجدد می‌شد مسافران ناراضی بودند و از شرایط انتقاداتی تند می‌کردند، اما امروز مسافران همان مسیر با رضایت ایران‌ایر را انتخاب می‌کنند و در بسیاری از پروازها شعار «زنده باد ظریف» سر می‌دهند. پرورش با اشاره به برخی انتقادات از عملکرد ایران‌ایر در طول سال‌های گذشته اظهار کرد: یکی از نمایندگان مجلس چند روز قبل در تماسی از بنده انتقاد می‌کرد که هما با وجود دریافت بودجه دولتی به مسوولیت‌های خود عمل نمی‌کند. ما باید بگوییم که این شرکت درآمدی - هزینه‌ای اداره می‌شود و هیچ پولی برای اداره خود از دولت دریافت نمی‌کند؛ اگر هم صندوق توسعه ملی تسهیلاتی داده با دستورات مقامات عالی و در راستای اهداف کلان بوده است.

وی ادامه داد: امروز ایران‌ایر با عبور از سال‌های سخت این آبرو را پیدا کرده که در میان بسیاری از مقامات کشور رتبه‌ای بالا دارد و این موضوع جز با همکاری و هدایت بخش‌های مختلف این مجموعه از سوی نیروهای کارشناس ممکن نمی‌شد. مدیرعامل سابق سازمان ایران‌ایر خاطرنشان کرد: ایران‌ایر در طول این سال‌ها مجبور شده هواپیماهایی را بفروشد که دیگر ادامه پرواز آنها اقتصادی نبوده است. زمین‌هایی را بفروشد که هزینه‌کرد آن به آشیانه‌ها و ساخت امکانات جدید منجر شده است و بیش از ۳۸۵۰ میلیارد تومان حقوق ماهیانه بدهد که حق تمام نیروهای این بخش بوده است. با وجود تمام این مشکلات امروز ایران‌ایر تحولات خود را با ورود هواپیماهای جدید آغاز کرده و امیدواریم در دوره مدیریت تازه این مجموعه اتفافات مثبت آغاز شده ادامه پیدا کند.

ایرباس یک هواپیمای مجانی به ایران داد

اصغر فخریه‌کاشان، قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل نیز در این مراسم گفت: آنچه تا امروز در هما انجام شده پایان کار نیست، آقای پرورش ضمن اینکه به سازمان هواپیمایی جهانی خواهند رفت، در هیات‌مدیره هما باقی‌ می‌مانند و برای پیشبرد کارها در مذاکرات شرکت خواهند کرد اما آنچه که اهمیت دارد آن است که این تجربه و سرمایه انباشته شده را بتوانیم به آیندگان انتقال دهیم. وی ادامه داد: ما در معامله‌ای که با جهان غرب داشتیم، امتیازات زیادی گرفتیم اما مهم این است که بتوانیم این قراردادها را حفظ کنیم. مبانی که اجازه داد دولت را برای بستن این قراردادها قانع کنیم قول ایران‌ایر برای بازپرداخت بدهی‌ها از محل درآمدها بود، این هواپیماهای تازه‌وارده به کشور باید روزی ۱۰ ساعت پرواز داشته باشند تا بتوانیم این وعده‌ها را محقق کنیم و از پس هزینه‌های سربار بربیاییم. دوره بازپرداخت این هزینه‌ها ۲۸ سال طول می‌کشد و باید تلاش شود که ایران‌ایر در این سال‌ها حفظ شود.

فخریه‌کاشان همچنین به سختی‌هایی که در طول مذاکرات خرید هواپیما وجود داشت، اشاره کرد و گفت: آقای پرورش در مذاکرات خصیصه اصفهانی بودن خود را جدا از خصوصیت مدیر توانمند بودن به نمایش گذاشتند که می‌خواهم در این‌باره خاطره‌ای را تعریف کنم. درست زمانی که با ایرباس همه مذاکرات را انجام داده بودیم و توانستیم در قرارداد با این کمپانی ۸ گروه تخفیف بگیریم و حتی روی تمام ایرباس‌های ۳۳۰ خریداری شده یک میلیارد دلار تخفیف گرفتیم، آقای پرورش توانست در مذاکره خصوصی با مدیرعامل ایرباس یک هواپیمای ۳۲۰مجانی علاوه بر تمام این تخفیف‌ها بگیرد. در آن جلسه بعد از صرف ناهار آقای فابریس برژیه، مدیرعامل ایرباس را در اتاقی جدا صدا کردیم و با صحبت‌های آقای پرورش ایشان راضی به تحویل یک فروند ایرباس نو به ایران شد: بعد از آن مذاکره دیگر آقای برژیه هیچ‌وقت در هیچ اتاقی برای مذاکره با آقای پرورش به تنهایی حاضر نشدند. قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل همچنین به انتخاب شرفبافی از بدنه هما اشاره کرد و گفت: وقتی مدیریت پتروپارس را به آقای ترکان تحویل می‌دادم، در آن جلسه به شوخی عرض کردم پایان دوره کاشانیان و آغاز سلطنت ترکانیان را تبریک می‌گویم. حال که مدیر جدید ایران‌ایر مجددا از بدنه هما است به شوخی عرض می‌کنم که پایان مدیریت اشک اول و آغاز مدیریت اشک دوم را تبریک می‌گویم. فرزانه شرفبافی، سرپرست جدید ایران‌ایر در مراسم معارفه خود از تدوین برنامه راهبردی هما با هدف حل مشکلات ساختاری این شرکت خبر داد و گفت: مردم ایران حق دارند از پروازهای ایمن، اقتصادی و باکیفیت و به‌موقع بهره‌مند شوند، این حق مردم و وظیفه ما است. هما باید با حفظ حقوق شهروندی به مناطق کم‌برخوردار توجه کند. امیدوارم پاسخی شایسته به اعتماد دولت بدهم. وی ادامه داد: فرصت‌های نوسازی ناوگان، فرصت‌های بازسازی ساختاری هما را فراهم کرد تا هما به جایگاه شایسته‌تری برسد؛ شرایط موجود در هما می‌طلبد که توانمندی خود را ارتقا دهیم تا بتوانیم بهترین بهره‌وری را از ناوگان موجود در هما داشته باشیم. وی به اظهارات فخریه‌کاشان درخصوص تعهد به پرداخت هزینه‌ها از سوی ایران‌ایر اشاره کرد و گفت: تعهد کرده‌ایم که بتوانیم این پروازها را به درستی و با کیفیت بالا ارائه دهیم. شرفبافی با اشاره به وضعیت مالی و کاری همکاران خود در هما گفت: امروز آغاز سازندگی و بهبود مستمر هما است. بر این باورم با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منابع مالی و انسانی و همکاری شایستگان صنعت، همایی بهتر می‌توان ساخت و انتظار بحق مردم را می‌توان برآورده ساخت. وی گفت: برنامه راهبردی هما در شرف تدوین است و بازسازی ساختاری همه‌جانبه، اصلاح سیستم مدیریت ایمنی و کیفیت و افزایش سطح کیفی خدمات از برنامه‌های این شرکت است. وی آموزش منابع انسانی و استقرار نظام مدیریت عملکرد برای حقوق و دستمزد کارکنان را از دیگر محورهای برنامه خود در این شرکت اعلام کرد. شرفبافی ادامه داد: بهبود روش‌های بازرگانی و بازاریابی نیز از دیگر برنامه‌های این شرکت است که باید با جدیت به آن پرداخته شود. سرپرست جدید شرکت هواپیمایی هما به گسترش شبکه پروازی این شرکت نیز اشاره کرد و گفت: در فضای جدید و تعاملات بین‌المللی در پی افزایش شبکه پروازی هما هستیم. وی افزود: ارتقای فرهنگ سازمانی شرکت هما نیز با جدیت در این شرکت دنبال می‌شود.